Ντέιβιντ Λες στο Εθνος: Έρχονται εκρήξεις και δραματικές αλλαγές στη Μέση Ανατολή

Ο Ντέιβιντ Λες ξεχωρίζει ως ένας από τους επιφανέστερους διεθνώς ειδικούς σε θέµατα Μέσης Ανατολής. Καθηγητής Μεσανατολικής Ιστορίας στο Πανεπιστήµιο Trinity του Σαν Αντόνιο στο Τέξας και συγγραφέας συνολικά 16 βιβλίων για τη Μέση Ανατολή, µεταξύ αυτών και της βιογραφίας του Μπασάρ αλ Ασαντ («The New Lion of Damascus: Bashar al-Asad and Modern Syria»), τον οποίο έχει µάλιστα γνωρίσει από κοντά, ο Αµερικανός ακαδηµαϊκός µιλά στο «Εθνος της Κυριακής» για τις εξελίξεις που τρέχουν σε µια περιοχή την οποία τείνουµε να αποκαλούµε πυριτιδαποθήκη.

Βλέπετε τη Μέση Ανατολή να αλλάζει; Μπορεί η πανδηµία να επιταχύνει τις όποιες αλλαγές;

Η Μέση Ανατολή ως σύνολο υφίστατο βαθιές αλλαγές ήδη πριν από την πανδηµία του κορονοϊού. Οι γενικότεροι κοινωνικοοικονοµικοί και πολιτικοί παράγοντες που προκάλεσαν την επονοµαζόµενη Αραβική Ανοιξη είναι ακόµη παρόντες και σιγοκαίνε. Εάν προσθέσουµε την αδυναµία των κρατών σε πολλές µεσανατολικές χώρες να αντιµετωπίσουν οξείες πιέσεις όπως την πανδηµία του κορονοϊού, τις χαµηλότερες τιµές του πετρελαίου και τις αυξανόµενα επιβλαβείς επιπτώσεις από την κλιµατική αλλαγή, τότε έχουµε ένα ακόµη πιο εύφλεκτο µείγµα το οποίο θα εκρήγνυται ανά διαστήµατα καθώς θα προχωρά µέσα στην επόµενη δεκαετία, επιφέροντας δραµατικές αλλαγές στο πολιτικό και κοινωνικοοικονοµικό τοπίο της περιοχής.

Ειδικά για τη Συρία έχετε γράψει σειρά βιβλίων, µε τελευταίο αυτό του 2019 «Syria: A Modern History». Επειτα από εννέα χρόνια πολέµου, υπάρχει νικητής εκεί και πώς βλέπετε την κατάσταση να εξελίσσεται;

Στη Συρία, αν και υπάρχουν ακόµη θύλακες αντίστασης κυρίως στην επαρχία του Ιντλίµπ, η κυβέρνηση του προέδρου Μπασάρ αλ Ασαντ έχει ουσιαστικά κερδίσει τον εµφύλιο πόλεµο, µε τη βοήθεια της Ρωσίας. Κοινωνικοοικονοµικά ωστόσο, η Συρία είναι σε κακή κατάσταση, κυρίως λόγω της καταστροφής που έχει επιφέρει ο ίδιος ο πόλεµος, αλλά και λόγω της διεθνούς αποµόνωσης της συριακής κυβέρνησης. Η συριακή οικονοµία είναι σε ακόµη περισσότερο απελπιστική κατάσταση τους τελευταίους έξι µήνες λόγω της πολιτικής και οικονοµικής κρίσης στον γειτονικό Λίβανο, στον οποίο η συριακή οικονοµία βασίζεται, αλλά και λόγω της πανδηµίας του κορονοϊού. Ο Ασαντ εξακολουθεί να έχει τον έλεγχο, παρά τα άρθρα που έκαναν την εµφάνισή τους σε ρωσικά Μέσα εκφράζοντας δυσαρέσκεια προς το πρόσωπό του και παρά τις εσωτερικές έριδες µε τον ξάδελφό του, Ραµί Μαχλούφ. Στην πραγµατικότητα, οι απέλπιδες προσπάθειες του Ραµί να διατηρήσει την οικονοµική του αυτοκρατορία και τη θέση του εντός της Συρίας είναι περισσότερο δείγµα ότι ο Ασαντ παγιώνει τον έλεγχό του και ότι στρέφεται περισσότερο προς την πλευρά της Ρωσίας, ενώ αποµακρύνεται από την πλευρά του Ιράν. Από τη σκοπιά της Μόσχας δεν υπάρχει στη Συρία άλλη εναλλακτική από τον Ασαντ. Το Κρεµλίνο, ωστόσο, φαίνεται να ασκεί κάποια πίεση εκφράζοντας την απογοήτευσή του, προκειµένου έτσι να κάνει τον Σύρο ηγέτη να υιοθετήσει συγκεκριµένες πολιτικές που θα ανοίγουν τον δρόµο για την ανάθεση συµβολαίων ανοικοδόµησης σε ρωσικές εταιρείες (να σηµειωθεί ότι για την υλική ανοικοδόµηση της χώρας θα απαιτηθούν πολλές εκατοντάδες δισεκατοµµύρια δολάρια), για παραχωρήσεις σε ζητήµατα συνταγµατικά και πολιτικών µεταρρυθµίσεων που ενδέχεται να οδηγήσουν και σε µια τελική πολιτική διευθέτηση, και για τη µείωση του αποτυπώµατος του Ιράν.

Θα µπορούσαν οι ΗΠΑ να επιστρέψουν στη Μέση Ανατολή έπειτα από τις επερχόµενες προεδρικές εκλογές;

Οι Ηνωµένες Πολιτείες σαφώς και µπορούν να επανεµπλακούν στη Μέση Ανατολή εάν ο Τζο Μπάιντεν κερδίσει τις επόµενες προεδρικές εκλογές. Ωστόσο, η θέση των ΗΠΑ στην περιοχή έχει ήδη πληγεί σηµαντικά κατά τη διάρκεια των δύο προηγούµενων κυβερνήσεων. Η κυβέρνηση Οµπάµα ήθελε να κάνει «πίβοτ» προς την Ανατολική και τη Νοτιοανατολική Ασία, µακριά από τα δυνητικά αδιέξοδα της Μέσης Ανατολής. Η Αραβική Ανοιξη ανάγκασε τον Οµπάµα να επανεµπλακεί διστακτικά στην περιοχή, αλλά µε µεικτά αποτελέσµατα. Η πολιτική «Πρώτα η Αµερική» της κυβέρνησης Τραµπ όπως και η αξιοσηµείωτη υποστήριξή της προς το Ισραήλ και η συγκρουσιακή πολιτική της απέναντι στο Ιράν έχουν ποικιλοτρόπως περιπλέξει τις πολιτικές των ΗΠΑ στην περιοχή. Λαµβάνοντας παράλληλα υπόψη και την αναθέρµανση της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή, ένας αριθµός χωρών της περιοχής έχει αρχίσει να αµφισβητεί την αξιοπιστία των ΗΠΑ ως ενδιαφερόµενου εταίρου. Εάν ο Τραµπ εξασφαλίσει την επανεκλογή του, αυτό κατά πάσα πιθανότητα θα συνεχιστεί.

Εξακολουθεί να έχει η Μέση Ανατολή την αξία που είχε; Επηρεάζει στον ίδιο βαθµό τις διεθνείς εξελίξεις;

Η σχετικά χαµηλή τιµή του πετρελαίου έχει όντως περιορίσει τη σηµασία της Μέσης Ανατολής στην παγκόσµια πετρελαϊκή αγορά καθώς και στα µάτια της Ουάσιγκτον. Οι πετρελαϊκές δυνάµεις της Μέσης Ανατολής έχουν όντως χάσει µέρος της γοητείας τους, µε τις νέες τεχνολογίες (fracking) που έχουν διαφοροποιήσει τις πηγές του πετρελαίου και το γεγονός ότι το πετρέλαιο στην πραγµατικότητα δεν αντιµετωπίζεται πια ως εξαντλήσιµος πόρος. Ωστόσο, το πετρέλαιο στην περιοχή της Μέσης Ανατολής µάς δίνει το περισσότερο οικονοµικό rent per barrel γιατί εξακολουθεί να είναι το πιο φθηνό να παραχθεί. Ετσι, παρά τις τάσεις στην αγορά του πετρελαίου, η Μέση Ανατολή θα συνεχίσει να διατηρεί τη γεωστρατηγική της αξία. Για όσο παραµένει το κεντρικό κοµβικό σηµείο τριών µεγάλων θρησκειών, θα συνεχίσει να συνδαυλίζει και τα πάθη εκατοµµυρίων πιστών.