Γράφουν ιστορία τα κίτρινα γιλέκα: Το αξεσουάρ που έγινε μόδα...

Οι φουστανέλες του 1821. Τα παντελόνια των «Αβράκωτων» (sansculottes) της Γαλλικής Επανάστασης. Τα κοζάκικα καπέλα ή οι φανέλες του ρωσικού Πολεµικού Ναυτικού µε τις οριζόντιες µπλε και άσπρες ρίγες στην Οκτωβριανή Επανάσταση. Τα πουκάµισα µε τους γιακάδες «Μάο» και οι γαλάζιες φόρµες της «Πολιτιστικής Επανάστασης». Τα µαυροκόκκινα εµβλήµατα και οι µπλε φόρµες των Ισπανών αναρχικών. Τα στρατιωτικά αµπέχονα του Κάστρο και του Τσε. Οι σκούρες γραβάτες και τα κοστούµια του Λένιν. Τα εργατικά, τραχιά ρούχα του Στάλιν όταν δεν φόραγε στρατιωτικά.

Τα ρούχα των µεγάλων επαναστάσεων ή των λογής εξεγέρσεων και των κινηµάτων συνδέθηκαν µε την Ιστορία, έγιναν στολή, σύµβολο αναγνωρισιµότητας πρώτα και µετά άµεσης µετάδοσης του µηνύµατος και σε πολλές περιπτώσεις κατέληξαν να γίνουν και µόδα (διότι ως γνωστόν οι... καπιταλιστέςείναι ικανοί να σουπουλήσουντοσκοινί µε το οποίο θα τους κρεµάσεις). Μία fast forward επανάληψη της πορείας ενός ενδυµατολογικού αξεσουάρ που γίνεται σύµβολο ζει ο πλανήτης από τις 17 Νοεµβρίου που η Γαλλία του Μακρόν άρχισε να ζει τις διαµαρτυρίες των περίφηµων «Κίτρινων Γιλέκων».

Κι αν σ’ αυτή την περίπτωση υπάρχει µία ουσιώδης διαφορά σε σύγκριση µε όλα τα παραπάνω, ότι δηλαδή τα «Κίτρινα Γιλέκα» είχαν µία τουλάχιστον κοινή οικονοµική επιδίωξη (το θέµα της αναίρεσης επιβολής αυξηµένου φόρου καυσίµων), δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι οι υπόλοιπες πολιτικές και κοινωνικές επιδιώξεις τους τέµνονται. ∆εν πρόκειται άλλωστε για ένα «σώµα» κοινού ιδεολογικού προσήµου ή κοινής ταξικής προέλευσης. Κι ωστόσο µέσα σε λιγότερο από έναν µήνα το κίτρινο γιλέκο έγινε διεθνές σύµβολο αντίστασης και συσπείρωσης υπέρ διαφορετικών αιτηµάτων (πρόσφατα π.χ. ακόµα και Παλαιστίνιοι απαρνήθηκαν το δικό τους ενδυµατολογικό υπερσύµβολο της «καφίγια», του γνωστού παραδοσιακού τους ασπρόµαυρου µαντιλιού, για να φωτογραφηθούν στη Γάζα µε κίτρινα γιλέκα).

Εφτασαν μέχρι τη Σερβία

Στη Σερβία πάλι, ένας βουλευτής της αντιπολίτευσης προειδοποίησε την κυβέρνηση: «Θέλουµε κανονικές τιµές καυσίµων, διαφορετικά ετοιµαστείτε να δείτε κίτρινα γιλέκα στους δρόµους του Βελιγραδίου και όλης της Σερβίας». Τελικά ως συµβολισµός σε ελάχιστο χρόνο το κίτρινο γιλέκο υπερέβη την αρχική εθνική του προέλευση, το ίδιο το αρχικό αίτηµα και µια τεράστια δυσκολία που αντιµετωπίζει ακόµα και η ίδια η τέχνη τον αιώνα που ζούµε αδυνατώντας συχνά να βρει µία κοινή συνισταµένη που µπορεί να «µιλήσει» εξίσου στο τόσο πια ετερόκλητο «ψηφιδωτό» του κόσµου τον 21ο αιώνα.

Δικαίως λοιπόν η Vanessa Friedman των «New York Times» σχολιάζοντας το κίτρινο γιλέκο παρατήρησε πως «τόσο συναρπαστικό σύµβολο εξέγερσης δεν υπήρξε από τότε που οι “Αβράκωτοι” αντιλήφθηκαν τα παντελόνια τους ως σηµείο οπτικής διαφοράς µε την αριστοκρατία, στη Γαλλική Επανάσταση. Κι αυτό πιθανότατα δεν είναι συµπτωµατικό».

«Τόσο συναρπαστικό σύµβολο εξέγερσης δεν υπήρξε από τη Γαλλική Επανάσταση» έγραψαν οι New York Times, ενώ ο γαλλικός Τύπος υπενθυµίζει πως το κίτρινο έχει ιστορικά δυσµενή φήµη

Στο ίδιο δηµοσίευµα η Erin Vearncombe, λέκτορας στο Πανεπιστήµιο του Πρίνστον, µε ειδίκευση την πολιτισµική ανθρωπολογία του ενδύµατος, ξεκαθάρισε: «Ιστορικά και µέχρι σήµερα, οι ενδυµατολογικές πρακτικές έχουν χρησιµοποιηθεί και χρησιµοποιούνται για να δηλώσουν τι σηµαίνει να είσαι πολίτης, τι σηµαίνει να ανήκεις ή να µην ανήκεις σε ένα συγκεκριµένο πολιτικό σώµα. Τέτοιες πρακτικές συχνά χρησιµοποιούνται από άτοµα που δεν έχουν συµπεριληφθεί στο συγκεκριµένο πολιτικό σώµα, αµφισβητούν τις πολιτικές δοµές και επιδιώκουν αλλαγές».

Σε αυτήν την περίπτωση ωστόσο όπως παρατηρούν οι «New York Times» το κίτρινο γιλέκο εµφανίζεται σε µία εποχή που «oι σαφείς οριοθετήσεις της κοινωνικής τάξης και των αξιών που παραδοσιακά συνδέονται µε το ένδυµα, έχουν παραβιαστεί εδώ και πολύ καιρό, τόσο λόγω της γενικής κοινωνικής αντίδρασης απέναντι σε οποιαδήποτε “επισηµότητα” όσο και λόγω της τάσης της µόδας να µετουσιώνει τόσα πολλά από αυτά που κάποτε ήταν τα ρούχα των ξένων και των περιθωριακών». Οι κοινωνιολογικές αναλύσεις του συµβόλου των κίτρινων γιλέκων δεν ήταν εύρηµα µόνον των «New York Times».

Ο γαλλικός Τύπος έχει επιστρατεύσει ακόµα και ειδικούς της χρωµατολογίας (!) για να υπενθυµίσουν ότι το κίτρινο είναι ένα χρώµα µε ιστορικά δυσµενή φήµη: το κίτρινο αστέρι στα πέτα των Εβραίων, ο κίτρινος Τύπος, ο κίτρινος πυρετός αποδεικνύουν ότι το χρώµα αυτό είναι ταυτισµένο µε ιστορικά δεινά, ζήλεια, προδοσία και ψέµατα ήδη από τον Μεσαίωνα όταν πολλοί ζωγράφοι απεικόνιζαν τον Ιούδα ντυµένο στα κίτρινα. Οπως και να ’χει µέχρι σήµερα «το κίτρινο ήταν το χρώµα που απέφευγε συστηµατικά η πολιτική» επισηµαίνει στη γαλλική «Figaro» ο Μισέλ Παστουρό, γνωστός Γάλλος ιστορικός ειδικευµένος στους χρωµατικούς συµβολισµούς. Στην ίδια εφηµερίδα και ο κόλορ ντιζάινερ Μάι Χούα «αποκρυπτογραφεί» τα µυστικά του κίτρινου, «ενός χρώµατος πολύ δυναµικού, στο οποίο όµως αν εκτεθείς για ώρα προκαλεί επιθετικότητα».

Επίσης όπως επισηµαίνει ο ίδιος «το κίτρινο είναι κι ένα εύθραυστο χρώµα που χάνει εύκολα την προσωπικότητά του: αν αναµειχθεί µε µαύρο γίνεται χακί, µε µπλε γίνεται πράσινο… Είναι ένα χρώµα που “διαφθείρεται” εύκολα». Αν όλα αυτά µοιάζουν υπερβολικά εγκεφαλικά και αναίτια πολύπλοκα το σίγουρο είναι ότι τα κίτρινα γιλέκα έχουν γίνει ήδη µόδα: ήδη εµφανίστηκαν σε διάφορες ιστοσελίδες, πειραγµένες φωτογραφίες ή διάσηµοι πίνακες µε τους πρωταγωνιστές τους να φορούν κίτρινα γιλέκα, όπως εµφανίστηκαν ήδη και τα πρώτα βιντεοπαιχνίδια µε πιο αξιοσηµείωτη περίπτωση αυτή ενός 22χρονου Γάλλου προγραµµατιστή που κατασκεύασε το παιχνίδι «Escape Elysee-Gilets Jaunes» στο οποίο οι παίκτες καλούνται να... βοηθήσουν τον Γάλλο πρόεδρο να βρει λύσεις κατευνάζοντας τα εξοργισµένα «Κίτρινα Γιλέκα»!

Ενα σε κάθε αυτοκίνητο

Η πορεία των κίτρινων γιλέκων στη µόδα δεν ήταν βέβαια εξαρχής επιτυχηµένη. Ξεκίνησαν τη σαρωτική τους πορεία στη Γαλλία λόγω του νόµου οδικής ασφάλειας που πέρασε τον Φεβρουάριο 2008 ορίζοντας ως υποχρεωτική την παρουσία σε κάθε αυτοκίνητο της γαλλικής επικράτειας ενός κίτρινου γιλέκου «υψηλής ορατότητας» κι ενός προειδοποιητικού τριγώνου, τα οποία οφείλει ο οδηγός να χρησιµοποιεί εάν το αυτοκίνητό του παρουσιάσει βλάβη, εάν εµπλακεί σε ατύχηµα και σε κάθε τέτοια περίπτωση, διαφορετικά κινδυνεύει µε πρόστιµο 90-135 ευρώ. Αργότερα (τον Ιανουάριο του 2016) µε σχετική ρύθµιση πέρασαν στον νόµο και τα δίτροχα και τρίτροχα.

Τα γιλέκα «έφτασαν» µέχρι τον πίνακα «Η Ελευθερία οδηγεί το Λαό», τις πασαρέλες, ακόµα και τη γέννηση του Χριστού. «Είναι κίτρινο, είναι άσχηµο, δεν ταιριάζει µε τίποτα, αλλά µπορεί να σου σώσει τη ζωή» ήταν το µότο εκστρατείας οδικής ασφάλειας όπου συµµετείχε ο Καρλ Λάγκερφελντ

Πίσω στο 2008 η υπερυπουργική Επιτροπή οδικής ασφάλειας, θέλοντας να καταστήσει γνωστό τον νέο νόµο σε όλη τη γαλλική επικράτεια αποφάσισε την πραγµατοποίηση µίας σχετικής εκστρατείας, στο πλαίσιο της οποίας φτιάχτηκε σποτ και αφίσα, µε πρωταγωνιστή τον διάσηµο σχεδιαστή Μόδας Καρλ Λάγκερφελντ. Ο τελευταίος φορώντας ένα κίτρινο γιλέκο πάνω από το άψογο κοστούµι του εµφανιζόταν να λέει «είναι κίτρινο, είναι άσχηµο, δεν ταιριάζει µε τίποτα, αλλά µπορεί να σου σώσει τη ζωή».

Οκτώ χρόνια αργότερα οι πολιτικές εξελίξεις διέψευσαν σχεδόν απόλυτα εκείνη την επικοινωνιακή καµπάνια. Το κίτρινο γιλέκο απέδειξε κατ’ αρχάς ότι ταιριάζει µε όλα αφού φορέθηκε πάνω από διαφορετικά ρούχα, ιδεολογικές προελεύσεις και ταξικές καταγωγές. Φτηνό και χαρακτηριστικό ένδυµα χρησιµοποιήθηκε και για να τονιστεί πόσο απέχει κοινωνικά, ιδεολογικά και οικονοµικά από το περιβόητο Louis Vuitton παλτό της Μπριζίτ Μακρόν. Σώζει ζωές; Ο γνωστός Γάλλος σκιτσογράφος Duf πάντως εµφάνισε ένα σκίτσο του Λάγκερφελντ να λέει «είναι κίτρινο, άσχηµο, εύκολα διακριτό και µπορεί να σου γ... τη χώρα».

Ας επιστρέψουµε όµως και στη διαπίστωση περί του καπιταλισµού και του... σκοινιού. Πέρα από την ταχύτατη εκµετάλλευση διαφόρων εκδοχών του κίτρινου συµβόλου από τη µόδα και την αγορά, αυτό καθαυτό το original γιλέκο της οδικής ασφάλειας γνώρισε το περασµένο Σαββατοκύριακο πωλήσεις που δεν είχε δει ούτε όταν άρχισε να εφαρµόζεται ο νόµος του 2008.

Πολλές γαλλικές εταιρείες κατασκευάζουν κίτρινα γιλέκα σε τιµές που κυµαίνονται από 2 μέχρι 10 ευρώ ανάλογα µε την ποιότητα του ρούχου και των φωσφοριζέ τµηµάτων του, την προσοχή στα τελειώµατα και το ράψιµο. Από τις κατασκευάστριες εταιρείες δύο (οι T2S και Delta Plus) έχουν αναπτύξει και τεράστιο δίκτυο διανοµής. Ολες οι εταιρείες βρέθηκαν µπροστά σε µία υπερπολλαπλάσια «ξαφνική» ζήτηση τον Νοέµβριο. Τα κίτρινα γιλέκα εξαφανίστηκαν, ακόµα κι αυτά που εισάγονταν από βελγική εταιρεία. Το προηγούµενο Σαββατοκύριακο το στοκ εξαντλήθηκε από τα µαγαζιά. Πολλοί αγόραζαν µαζικά για να µεταπωλήσουν τα γιλέκα. «Αλλοι τα αγόραζαν και πριν βγουν από το µαγαζί τα φορούσαν».

Κίτρινα γιλέκα πωλούνται πάντως και στο Amazon (µε µέση τιµή τα 5,90 ευρώ) όπου εδώ και εβδοµάδες στην πρώτη σειρά των best off πωλήσεων. Η πορεία του κίτρινου γιλέκου µέχρι εδώ θυµίζει τη «συµβολοποίηση» των άλλων ενδυµατολογικών αξεσουάρ που ταυτίστηκαν µε επαναστάσεις. Μόνο που το «ζιλέ ζον» πέρασε όλα τα ιστορικά «στάδια» µέσα σε µέρες. Τι θα µείνει από αυτό; Θα το δείξει η πολιτική, η αγορά, η µόδα. Σίγουρα θα µείνει το ίδιο το αντικείµενο στην αρχική του αποστολή. Αλλωστε κάποιες γαλλικές εφηµερίδες γελάνε ακόµα µε την εικόνα του Εµανουέλ Μακρόν την ώρα που βγαίνοντας από το αεροπλάνο στην Αργεντινή για τη Σύνοδο του G20 (στις 30 Νοεµβρίου) δέχεται το πρώτο καλωσόρισµα από τον πιλότο αλλά κι έναν τεχνικό του αεροδροµίου που φορά φυσικά ένα αστραφτερό κατακίτρινο γιλέκο.