Τουρκία: Αναβάλλεται το άνοιγμα της Μονής της Χώρας ως τζαμί - «Σφαγιάζουμε την κληρονομιά που μας δόθηκε»

Η Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων της Τουρκίας ανακοίνωσε την αναβολή του ανοίγματος της Μονής της Χώρας ως τζαμί, καθώς δεν έχουν ολοκληρωθεί ακόμη οι εργασίες μετατροπής σε τέμενος. Την ίδια ώρα, κορυφώνεται η αντιπαράθεση για τη λειτουργία της ιστορικής μονής ως τζαμί και την κάλυψη των ψηφιδωτών της, με τον αναπληρωτή γενικό γραμματέα του δήμου Κωνσταντινούπολης να κάνει λόγο για θάνατο «του χαρακτήρα και της καλλιτεχνικής αξίας του κτιρίου». 

Αναλυτικότερα, αιτία αντιπαράθεσης έγινε η Μονή της Χώρας,  που επρόκειτο να ανοίξει την Παρασκευή 30 Οκτωβρίου ως τζαμί, με τη συμμετοχή του Τούρκου προέδρου, λόγω της κάλυψης των μωσαϊκών, με τρόπο που χάνει τελείως το μνημειακό χαρακτήρα της. Κι αυτό γιατί ο αναπληρωτής γενικός γραμματέας του μητροπολιτικού δήμου Κωνσταντινούπολης, (ΙΜΜ), Μαχίρ Πολάτ, μοιράστηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης φωτογραφίες από την νέα εκδοχή των νωπογραφιών και μωσαϊκών, που πλέον είναι καλυμμένα, καταγγέλλοντας ότι όλα τα στοιχεία του κτιρίου έχουν χαθεί.

Όπως έγραψε στον λογαριασμό του στο twitter, «το κλείσιμο των νωπογραφιών και μωσαϊκών της Μονής της Χώρας, ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας ιστορίας της τέχνης, δυστυχώς σκοτώνει το χαρακτήρα και την καλλιτεχνική αξία του κτιρίου. Η παλιά έκδοση στα αριστερά, η νέα στα δεξιά». Παράλληλα, δήλωσε στην εφημερίδα «Μιλιέτ» πως «το μουσείο τελεί υπό την ευθύνη της Γενικής Δ/νσης Ιδρυμάτων και Θρησκευτικών Υποθέσεων. Καθώς βρίσκεται εκτός της δικαιοδοσίας του μητροπολιτικού δήμου Κωνσταντινούπολης δεν μπορούμε να αναλάβουμε κάποια νομική πρωτοβουλία ή να παρέμβουμε».

Aπό την πλευρά της η καθηγήτρια Ζεϊνέπ Αχουνμπάι, ειδική στις αναστηλώσεις και στην ιστορία της αρχιτεκτονικής, δήλωσε πως έχει προγραμματιστεί μέσα στις επόμενες ημέρες συνάντηση της επιτροπής διεθνούς κληρονομιάς και πως θα υπάρξουν αρνητικές επιπτώσεις για την Τουρκία. Συγκεκριμένα, ανέφερε πως «πάντοτε πίστευα πως ο λαός μας θα προστατεύσει το ιστορικό περιβάλλον και την υφή του. Δυστυχώς η άγνοια συνεχίζεται. Σφαγιάζουμε την κληρονομιά που μας δόθηκε. Είμαι ιδιαίτερα λυπημένη, δεν έχω λόγια. Δυστυχώς, η πολιτιστική και ιστορική κληρονομιά της Κωνσταντινούπολης καταστρέφεται για ιδεολογικούς λόγους. Η Μονή της Χώρας αποτελεί από τους πιο σημαντικούς πολιτιστικούς θησαυρούς που κληρονομήθηκε από το Βυζάντιο. Είναι απίστευτο το ότι μια τόσο σημαντική πολιτιστική κληρονομία διευθετείται με έναν τρόπο που απέχει από την αισθητική και που παράλληλα εξαλείφει τις πραγματικές της αξίες. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να ευτελίζει τόσο πολύ τα ιστορικά και πολιτιστικά αγαθά. Η Μονή της Χώρας είναι η εκκλησία με τα πιο πολλά μωσαϊκά και νωπογραφίες στην Κωνσταντινούπολη. Η πρακτική αυτή σε ένα έργο τέχνης που έχει περισσότερες νωπογραφίες κι από την Αγία Σοφία, πονά. Είναι λυπηρό γεγονός, αποτελεί ντροπή».

Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με την τουρκική επιτροπή του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων, «η Μονή της Χώρας ήταν το πρώτο έργο πολιτιστικής κληρονομιάς που συμπεριελήφθη το 1985 στον  κατάλογο της UNESCO, τον σχετικό με τις ιστορικές περιοχές της Κωνσταντινούπολης και διαθέτει, λόγω της αρχιτεκτονικής, των μωσαϊκών και των νωπογραφιών του, διεθνή μνήμη και αξία. Αποτελεί ευθύνη του κράτους να προστατεύσει και να διαχειριστεί τις ιδιοκτησίες της διεθνούς κληρονομιάς με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, να τις καταστήσει προσβάσιμες φυσικά και πνευματικά και να μοιραστεί τις ιστορικές, αρχιτεκτονικές, καλλιτεχνικές και πολιτιστικές αξίες της πολιτιστικής ιδιοκτησίας με όλη την ανθρωπότητα».

Ο δε επιφανής αρχιτέκτονας, Ντογάν Χασόλ, τόνισε πως «η εικόνα στη Μονή της Χώρας είναι αποκαρδιωτική. Τα έργα αυτά εντάσσονται στην παγκόσμια κληρονομιά και αποτελεί καθήκον η διατήρηση τους με την αρχική τους μορφή. Δεν έχουμε το δικαίωμα μετατροπής τους αντίθετα με το πνεύμα των έργων αυτών. Η Μονή της Χώρας έχει μια πολύ ιδιαίτερη δομή. Μιλάμε για ένα μεγαλειώδες κτίριο που περιλαμβάνει μωσαϊκά και νωπογραφίες. Η κάλυψη δεν είναι σωστή. Τα μουσεία της Αγίας Σοφίας στη Νίκαια και στην Τραπεζούντα μετατράπηκαν σε τεμένη, αλλά οι ιδιοκτήτες των καταστημάτων υποφέρουν. Η Νίκαια ήταν η τοποθεσία όπου συνήλθε η Οικουμενική Σύνοδος. Για τον λόγο αυτό, οι χριστιανοί επισκέπτες την επισκέπτονταν με λεωφορεία, κάτι που πλέον δεν γίνεται. Με τις πρακτικές αυτές χάνουμε επίσης τουρίστες που λογάριαζαν να επισκεφθούν τη χώρα μας».

Η εφημερίδα «Καράρ», που πρόσκειται στην αντιπολίτευση με τίτλο «Πολεμική για τις αυτόματες κουρτίνες στη Μονή της Χώρας: καταστρέφονται οι καλλιτεχνικές αξίες» αναφέρει πως μετά τις αντιρρήσεις που εξέφρασαν αρχιτέκτονες και ιστορικοί της τέχνης, πολλοί πολίτες μοιράστηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης φωτογραφίες του κτιρίου πριν και μετά τις μετατροπές, με τη Γενική Δ/νση Θρησκευτικών Υποθέσεων να μην κάνει κάποια σχετική δήλωση.

Ωστόσο, μετά τις συζητήσεις, το υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού ανακοίνωσε πως τα μωσαϊκά και οι νωπογραφίες καλύφθηκαν με αυτόματο σύστημα κουρτινών, όχι με γυψοσανίδα, όπως είχε αναφερθεί από ορισμένα ΜΜΕ. Τόνισε δε πως οι νωπογραφίες θα εξαφανίζονται με το σύστημα αυτό μέσα σε 30 δευτερόλεπτα κατά τη διάρκεια της προσευχής και στη συνέχεια θα κάνουν την επανεμφάνιση τους.

Η Μονή της Χώρας, η οποία μετατράπηκε σε τζαμί στις 21 Αυγούστου με προεδρικό διάταγμα. Η μονή, η οποία μετατράπηκε σε τζαμί περίπου 50 χρόνια μετά την άλωση της πόλης το 1453 και λειτουργεί ως μουσείο από το 1945, θα ανοίξει αύριο ως τέμενος με τις ευλογίες του Ερντογάν. Η κίνηση αυτή ήρθε τρεις μήνες μετά τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε μουσουλμανικό τέμενος.

Η απόφαση πυροδότησε έντονη κριτική από την Ελλάδα, τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες δυτικές χώρες, καθώς και από ορθόδοξους χριστιανούς ηγέτες. Ένας ειδικός μηχανισμός θα σκεπάζει τα μωσαϊκά και τις νωπογραφίες στη Μονή της Χώρας, περιλαμβανομένων των απεικονίσεων του Ιησού και των χριστιανικών συμβόλων.

Είναι γνωστό ότι στην Τουρκία, για οποιαδήποτε παρέμβαση σε διατηρητέο μνημείο απαιτείται έγκριση του αρμόδιου Συμβουλίου Μνημείων. Ακόμη δεν έχει απαντηθεί το ερώτημα, εάν δόθηκε η σχετική έγκριση γι' αυτή την επέμβαση κατά της πολιτιστικής κληρονομιάς.