Εκλογές ΗΠΑ: Οι «κερδισμένοι» και οι «χαμένοι» Ευρωπαίοι ηγέτες από την εκλογή Μπάιντεν

Ο 46ος Πρόεδρος των ΗΠΑ θα φέρει αλλαγές στην Ευρώπη που για κάποιους είναι ευπρόσδεκτες, για άλλους όμως όχι. Ποιοι είναι οι κερδισμένοι και οι χαμένοι της εκλογής Μπάιντεν; Ποιοι Ευρωπαίοι ηγέτες πανηγυρίζουν και ποιοι προσπαθούν να κρύψουν την πίκρα τους; Το POLITICO επιχείρησε έναν πρώτον απολογισμό, αλλά η τελική εκτίμηση είναι δική μας.

Οι κερδισμένοι

Άνγκελα Μέρκελ, Γερμανία

Στο συνηθισμένο, διπλωματικό ύφος της, η Γερμανίδα καγκελάριος κατέστησε σαφές ότι είναι έτοιμη να συνεργαστεί με οποιονδήποτε θα εκλεγόταν πρόεδρος των ΗΠΑ. Ωστόσο δεν υπάρχει καμίααμφιβολία για το πόσο η Μέρκελ αντιπαθεί το αλλοπρόσαλλούφος του Ντόναλντ Τραμπ και τις εθνικιστικές πολιτικές του.

Αμοιβαία τα αισθήματα... Ο Τραμπ έχει δυσφημήσει τη Μέρκελ και τη Γερμανία σε πολλές περιπτώσεις κατά τη διάρκεια της προεδρίας του. Όλοι θυμούνται το σκηνικό στην τελετή μνήμης για την απόβαση στη Νορμανδία πέρυσι, όταν ο Τραμπ και η Μέρκελ δεν έδωσαν καν τα χέρια. Ακόμα και το περασμένο Σαββατοκύριακο, ο Τραμπ είπε ότι η Γερμανία - μεταξύ άλλων χωρών - «θέλει να με ξεφορτωθεί».

Η Μέρκελ προτιμά την προεδρία Μπάιντεν όχι μόνο επειδή θα τα πάει καλύτερα μαζί του προσωπικά, αλλά γιατί η Γερμανία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από μια ισχυρή και ερυθμισμένη διατλαντική σχέση, για οικονομικούς λόγους και λόγους ασφαλείας. Ο νεοεκλεγμένος πρόεδρος αναμένεται να αποκαταστήσει τους δεσμούς που διαλύθηκαν υπό τον Τραμπ. Καθώς η Μέρκελ σχεδιάζει να παραιτηθεί από την καγκελαρία το επόμενο έτος — και με όλους τους πιθανούς διαδόχους της να αντιμετωπίζουν ερωτήματα για το αν είναι οι κατάλληλοι για τη δουλειά— η αποκατάσταση της διατλαντικής σταθερότητας θα καταστήσει πολύ πιο εύκολη την αποχώρησή της.

Η εμμονή του Τραμπ με το εμπορικό πλεόνασμα της Γερμανίας, οι απειλές του για δασμούς κατά των Γερμανών κατασκευαστών αυτοκινήτων και η υποχώρηση των ΗΠΑ από πολυμερείς οργανισμούς θορύβησαν τη Μέρκελ. Αυτά τα ζητήματα είναι τώρα όλα πιθανό να είναι λιγότερο πρόβλημα για το Βερολίνο - αν και οι αναλυτές προειδοποιούν ότι οι διατλαντικές σχέσεις δεν θα είναι τόσο ομαλές όσο ελπίζουν ορισμένοι στην ΕΕ.

Εμάνουελ Μακρόν, Γαλλία

Ο Γάλλος πρόεδρος έκανε ο,τι καλύτερο μπορούσε για να γοητεύσει τον Τραμπ, καταρχάς προσκαλώντας τον στη στρατιωτική παρέλαση της Ημέρας της Βαστίλης και σε ένα ειδικό δείπνο στην κορυφή του Πύργου του Άιφελ το 2017. Αλλά αυτό το… επαγγελματικό ρομάντσο σύντομα ναυάγησε όταν ο Τραμπ επέδειξε επιθετική συμπεριφορά προς τη Γαλλία, επειδή το Παρίσι θέλησε να φορολογήσει γίγαντες του διαδικτύου όπως το Google ή το Facebook.

Επίσης ο νυν Αμερικανός Πρόεδρος αντέδρασε άσχημα στην «πολύ προσβλητική» πρόταση του Μακρόν για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού στρατού. Ο Γάλλος πρόεδρος, από την πλευρά του, απογοητεύτηκε καθώς προσπάθησε μάταια να πείσει τον Τραμπ να επανεξετάσει την αποχώρησή του από την κλιματική συμφωνία του Παρισιού και την πυρηνική συμφωνία του Ιράν.

Με μια έννοια, μια δεύτερη θητεία Τραμπ θα εξυπηρετούσε τα συμφέροντα του Μακρόν με κάποιους τρόπους. Θα μπορούσε να αναγκάσει την ΕΕ να γίνει πιο «στρατηγικά αυτόνομη», όπως θέλει το Παρίσι. Θα μπορούσε επίσης να αποδείξει τον Μακρόν σωστό όταν είπε ότι η αμυντική συμμαχία του ΝΑΤΟ είναι «εγκεφαλικά νεκρή» αφού τα μέλη της δεν ήταν συγχρονισμένα.

Αλλά τελικά ο Πρόεδρος Μπάιντεν θα είναι πιο σημαντικός για τις παγκόσμιες φιλοδοξίες του Μακρόν: Τώρα μπορεί να ελπίζει στη βοήθεια των ΗΠΑ για την αναβίωση της συμφωνίας για τα πυρηνικά του Ιράν, για την ενίσχυση πολυμερών θεσμών όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, και να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο σεδιεθνή φόραόπως οι συνομιλίες του ΟΗΕ για το κλίμα. Ακόμα τέσσερα χρόνια του Τραμπ θα είχαν κάνει όλα αυτά σχεδόν αδύνατα.

Ο Μακρόν έχει επίσης πολλά να κερδίσει από μια πιθανή συναλλαγή υπό το Μπάιντεν: Ακριβώς όπως τα γερμανικά αυτοκίνητα ή οι ισπανικές ελιές, το γαλλικό τυρί και το κρασί κατέληξαν στα τιμωρητικά τιμολόγια Trump. Με τις γαλλικές προεδρικές εκλογές του 2022 στον ορίζοντα, ο Μακρόν έχει την ευκαιρία να κερδίσει τις νίκες στο εσωτερικό και το διεθνές μέτωπο.

Μέτε Φρέντερικσεν, Δανία

Η πρωθυπουργός της Δανίας έχει έναν πολύ ιδιαίτερο λόγο να είναι ευχαριστημένη με την αποχώρηση του Τραμπ: Οι σχέσεις με τον πρόεδρο των ΗΠΑ έγιναν άσχημες πέρυσι αφότου ο Φρέντερικσεν απέρριψε την ιδέα του Τραμπ να αγοράσει τη Γροιλανδία, μια ημι-αυτόνομη περιοχή της Αρκτικής που είναι μία από τις χώρες που συνιστούν το Βασίλειο της Δανίας.

Τα σχόλια της Φρέντερικσεν ότι «η Γροιλανδία δεν είναι προς πώληση» και ότι η συζήτηση γύρω από την ιδέα είναι «παράλογη» εξόργισε τον Τραμπ: Ο πρόεδρος την κατηγόρησε ότι δεν σέβεται τις Ηνωμένες Πολιτείες με την «άσχημη» και «ακατάλληλη δήλωση» της και ακύρωσε μια επίσκεψη στην Κοπεγχάγη που είχε προγραμματίσει για πέρυσι το φθινόπωρο.

Η Φρέντερικσεν κατάφερε να εκτονώσει τις εντάσεις σηκώνοντας το τηλέφωνο στον Τραμπ, ο οποίος την επαίνεσε που ήταν «πολύ καλός» μαζί του! Όμως, έχοντας έναν πρόεδρο των ΗΠΑ που δεν θέλει να αγοράσει μέρος του βασιλείου της χώρας της, σίγουρα θα κάνει τη ζωή πιο απλή για την πρωθυπουργό της Δανίας.

Κυριάκος Μητσοτάκης, Ελλάδα

Βαθύς γνώστης της ελληνικής ιστορίας και του ελληνικού πολιτισμού, ο Τζο Μπάιντεν δεν έχει κρύψει την αγάπη του για την Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια της αντιπολίτευσής του, πολλές φορές έχει κατακρίνει την προεδρία Τραμπ για τον τρόπο που αντιμετωπίζει τον Πρόεδρο Ερντογάν και τις προκλητικές του ενέργειες στην Ανατολική Μεσόγειο. Κάτι που αποτυπωνόταν φυσικά και εντός του ΝΑΤΟ.

Στην προεκλογική ανακοίνωση του Μπάιντεν για «το όραμά του για τους Ελληνοαμερικανούς και τις σχέσεις ΗΠΑ-Ελλάδας» γινόταν αναλυτική αναφορά στους μακροχρόνιους δεσμούς του Αμερικανού αντιπροέδρου με την ελληνοαμερικανική κοινότητα. Υποσχόταν ότι αν εκλεγόταν Πρόεδρος, θα συνεργαζόταν με τον στενό σύμμαχό του, την Ελλάδα για την προώθηση της σταθερότητας στην ανατολική Μεσόγειο, θα αντιδρούσε στην τουρκική συμπεριφορά που παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο ή τις συμμαχικές δεσμεύσεις της στο ΝΑΤΟ, όπως οι τουρκικές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου, θα εργαζόταν διπλωματικά για να δώσει λύση στο Κυπριακό και θα συνέχιζε να είναι μια ισχυρή φωνή για τη θρησκευτική ελευθερία παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Τον Ιανουάριο θα είναι η στιγμή που θα πρέπει να τα εφαρμόσει όλα αυτά. Λαμβάνοντας υπόψη ωστόσο την στρατηγική διπλωματική επιλογή των ΗΠΑ να αποχωρήσει σταδιακά από την Ανατολική Μεσόγειο.

Οι χαμένοι

Μπόρις Τζόνσον, Ηνωμένο Βασίλειο

Με τις συνομιλίες για το Brexit σε μια κρίσιμη καμπή, ο Βρετανός πρωθυπουργός έχει αναμφισβήτητα τα περισσότερα να χάσει από την αλλαγή ηγεσίας στον Λευκό Οίκο. Ενώ ο Τραμπ ήταν ενθουσιώδης υποστηρικτής του Brexit και υποσχέθηκε στον Τζόνσον μια γρήγορη εμπορική συμφωνία, ο Μπάιντεν αντιτάχθηκε στην αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ και το Δημοκρατικό Κόμμα του εξέδωσε ισχυρές προειδοποιήσεις ότι δεν θα υπάρξει εμπορική συμφωνία εάν ο Τζόνσον παραβιάσει το σύμφωνό του για το Brexit με την ΕΕ πάνω από τα ιρλανδικά σύνορα.

Το εκλογικό αποτέλεσμα μπορεί ακόμη και να επηρεάσει τη διεξαγωγή διαπραγματεύσεων του Τζόνσον με την ΕΕ. Μερικοί είπαν ότι θα ήταν λιγότερο πιθανό να ακολουθήσει ένα σενάριο χωρίς εμπορική συμφωνία, αν το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχει φίλο στον Λευκό Οίκο. Ο Τζόνσον έχει αρνηθεί αυτές τις αναλύσεις, αλλά αυτό που δεν αμφισβητείται είναι ότι δεν μπορεί πλέον να στοιχηματίσει σε μια ειδική σχέση με τον πρόεδρο των ΗΠΑ. Αντ' αυτού, θα πρέπει να εργαστεί σκληρά για να κερδίσει την εμπιστοσύνη - και την προσοχή - του νέου Προέδρου.

«Όταν ο Μπάιντεν θα κοιτάζει προς την Ευρώπη, θα βλέπει το Παρίσι και το Βερολίνο περισσότερο ως το κέντρο βαρύτητας αυτού που είναι πραγματικά σημαντικό για την Αμερική στην Ευρώπη, τόσο από οικονομική όσο και από άποψη ασφάλειας, και η Βρετανία θα θεωρείται μάλλον ως ακραία, μάλλον εκτός της κυρίας Ευρώπης», δήλωσε ο πρώην ανώτερος διπλωμάτης του Ηνωμένου Βασιλείου Πίτερ Ρίκετς την περασμένη εβδομάδα.

Οι εγχώριοι αντίπαλοι του Τζόνσον θα είναι επίσης έτοιμοι να κερδίσουν οποιοδήποτε χάσμα με την Ουάσιγκτον. Η σκιώδης υπουργός Εξωτερικών του Εργατικού Κόμματος, Λίζα Νάντι, δήλωσε στo POLITICO ότι ο Τζόνσον και η κυβέρνησή του είχαν «άσκοπα και επανειλημμένα δημιουργήσει ένταση με τους Δημοκρατικούς».

Βίκτορ Όρμπαν, Ουγγαρία

Ο Ούγγρος πρωθυπουργός δημιούργησε μια αληθινή σχέση με τον Τραμπ. Ο Όρμπαν ήταν ο πρώτος Ούγγρος πρωθυπουργός που επισκέφθηκε τον Λευκό Οίκο πέρυσι, από το 2005, και ο Πρόεδρος των ΗΠΑ τον επαίνεσε και τις αμφιλεγόμενες πολιτικές του κατά των μεταναστών. Ο Τραμπ είχε λίγα λόγια να πει για τις κατηγορίες των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και πολλών άλλων για δημοκρατική οπισθοδρόμηση στην Ουγγαρία, βρίσκοντας τον Όρμπαν «λίγο αμφιλεγόμενο, αλλά αυτό είναι εντάξει».

Θεωρείται βέβαιο ότι όλα αυτά θα αλλάξουν μόλις ο Τζο Μπάιντεν εγκατασταθεί στο Λευκό Οίκο: υπό την ηγεσία των Δημοκρατικών, οι ΗΠΑ έχουν την παράδοση να προωθούν δημοκρατικά πρότυπα και ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης σε ξένες χώρες - τα ίδια τα ζητήματα που έθεσαν τον Ορμπάν σε μια πορεία σύγκρουσης με την ΕΕ, με εσωτερικούς επικριτές και ενώσεις δικαιωμάτων στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.

Δεν αποτελεί έκπληξη λοιπόν το γεγονός ότι ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, ο οποίος ήταν ο μόνος ηγέτης της ΕΕ που υποστήριξε τον Τραμπ το 2016, εξέφραζε ολόψυχα υποστήριξη στο ενδεχόμενο επανεκλογής του. Δήλωσε επίσης ότι η διπλωματία των δημοκρατικών κυβερνήσεων των ΗΠΑ «χτίστηκε πάνω στον ηθικό ιμπεριαλισμό».

Είναι ακόμα πολύ νωρίς για να πούμε πόσο πολύ θα κοντράρει ο Μπάιντεν την ουγγρική κυβέρνηση, αλλάο Ορμπάν σίγουρα μπορεί να περιμένει μια πιο ψυχρή σχέση με τη νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ.

Γιανέζ Γιάνσα, Σλοβενία

Ήταν ο πρώτος Ευρωπαίος πρωθυπουργός που έσπευσε να συγχαρεί τον Πρόεδρο Τραμπ για την εκλογή του την Παρασκευή ακόμα. Οι δυο τους έχουν έναν ιδιαίτερο δεσμό, δεδομένου ότι η Σλοβενία είναι η γενέτειρα της πρώτης κυρίας, Μελάνια Τραμπ! Επίσης, ο δεξιός πρωθυπουργός Γιάνσα έχει περιγραφεί από τον Μαρσέλ Στέφαντσιτς, έναν Σλοβένο δοκιμιογράφο και κριτικό κινηματογράφου, ως «λίγο του Τραμπ, λίγο του Μπόρις Τζόνσον, λίγο του Ορμπάν».

Ο Γιάνσα είπε ότι πιστεύει ότι ο Μπάιντεν «θα ήταν ένας από τους πιο αδύναμους προέδρους της ιστορίας». Η κυβέρνησή του - η οποία θα ασκεί την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ το δεύτερο εξάμηνο του επόμενου έτους - πρέπει τώρα να αλλάξει στρατηγική και να συντονιστεί με τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ. Ένα πράγμα που μπορεί να τον βοηθήσει: παρόλο που είναι σύμμαχος κατά της μετανάστευσης του Ορμπάν, δεν έχει αντιμετωπίσει το ίδιο επίπεδο κριτικής για τη δημοκρατική οπισθοδρόμηση.

Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, Τουρκία

Η αντίδραση της Τουρκίας στην εκλογή Μπάιντεν ήταν τυπική: η Τουρκία θα εξακολουθήσει να συνεργάζεται με τη νέα αμερικανική κυβέρνηση σε θέματα που αφορούν τους δύο συμμάχους στο ΝΑΤΟ, δήλωσε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Φουάτ Οκτάι.

Ωστόσο, είναι ξεκάθαρο ότι ο Πρόεδρος Ερντογάν θα ήταν ευτυχής αν είχε εκλεγεί ο Τραμπ. Για λόγους που στην Ελλάδα γνωρίζουμε πλέον πολύ καλά: η αποφυγή συνεπειών από την απόκτηση ρωσικών στρατιωτικών συστημάτων, όπως οι S-400, η στενή και άμεση επαφή με τον Τραμπ και γενικά η υποστήριξη (εν είδει “πλάτης”) στα σχέδια Ερντογάν.

Πλέον, οι σχέσεις των δύο συμμαχικών χωρών δε θα είναι απλώς τεταμένες, αφούη Τουρκία θα πρέπει να αναμένει επιτέλους τις σοβαρές επιπτώσεις που τόσο καιρό ανέφεραν οι ΗΠΑ αλλά ποτέ δεν ήρθαν τα τελευταία χρόνια -παρά την ψύχρα στις σχέσεις που είχε επικρατήσει τον τελευταίο καιρό (βλ. Επίσκεψη Πομπέο μόνο σε Αθήνα και Λευκωσία). Άλλωστε, ο Μπάιντεν έχει επανειλημμένως αναφερθεί κατά της Τουρκίας για την συμπεριφορά της.

Η κρίση στη Συρία, οι στενοί δεσμοί της Τουρκίας με τη Ρωσία, οι φιλοδοξίες της στην ανατολική Μεσόγειο, αλλά και οι αμερικανικές κατηγορίες εναντίον μιας κρατικής τουρκικής τράπεζας θα είναι ζητήματα που η Άγκυρα θα βρει μπροστά της. Και το ξέρει, όπως δείχνουν οι πρόσφατες εξελίξεις.