Ναγκόρνο Καραμπάχ: Τι προβλέπει η συμφωνία τερματισμού του πολέμου με... υπογραφή Πούτιν

Τερματίζεται όπως όλα δείχνουν η αιματοχυσία στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, ενάμιση μήνα μετά την έναρξη της. Από τα μεσάνυχτα ισχύει γενική κατάπαυση πυρός, που υπεγράφη μεταξύ του προέδρου του Αζερμπαϊτζάν, Ιλχάμ Αλίεφ, του πρωθυπουργού της Αρμενίας, Νικόλ Πασινιάν και του Ρώσου προέδρου, Βλαντίμιρ Πούτιν, σε ρόλο εγγυητή αλλά και μεγάλου «αφεντικού» του Καυκάσου.

Τη συμφωνία ανακοίνωσε με έκτακτο διάγγελμα του αργά τη νύχτα ο μάλλον βραχνιασμένος μετά τις πολύωρες διαβουλεύσεις και συνομιλίες Πούτιν και προβλέπει ανταλλαγή αιχμαλώτων και επιστροφή προσφύγων υπό την επίβλεψη του ΟΗΕ, καθώς και 5ετή εγκατάσταση ρωσικού ειρηνευτικού σώματος περίπου 2.000 ανδρών, το οποίο θα εγγυάται την τήρηση της ανακωχής. Η αποστολή του σώματος ήδη ξεκίνησε, σύμφωνα με το ρωσικό υπουργείο Άμυνας με αερομεταφορά περί των 500 στρατιωτικών οχημάτων και των Ρώσων κυανόκρανων, οι οποίοι θα λάβουν θέση στη διαχωριστική γραμμή μεταξύ των αντιπαρατιθεμένων δυνάμεων. Η παραμονή του ειρηνευτικού σώματος θα παρατείνεται αυτομάτως, εκτός και υπάρξει άλλη διευθέτηση μεταξύ των μερών. 

Η αρμενική πλευρά υποχρεούται να παραδώσει μια σειρά εδαφών, διατηρώντας όμως διάδρομο επικοινωνίας με το Καραμπάχ, όπως και οι Αζέροι θα επικοινωνούν με τον δικό τους θύλακα εντός Αρμενίας, το Ναχιτσεβάν, αν και προς το παρόν παραμένουν ασαφείς και αμφισβητούνται πολλές λεπτομέρειες της συμφωνίας. 

Νωρίτερα, το απόγευμα της Δευτέρας 9 Νοεμβρίου, τα πράγματα είχαν οδηγηθεί σε οριακό σημείο καθώς ένα ρωσικό στρατιωτικό ελικόπτερο τύπου Mi-24 κατερρίφθη εντός του εναέριου χώρου της Αρμενίας από το Αζερμπαϊτζάν, που ομολόγησε ότι το εξέλαβε ως αρμενικό και ζήτησε συγγνώμη από τη Ρωσία, αναλαμβάνοντας όλη την ευθύνη για το συμβάν, το θάνατο δύο Ρώσων στρατιωτικών και τον τραυματισμό ενός ακόμη. Το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών αντέδρασε εκτιμώντας θετικά την άμεση αποδοχή της ευθύνης από το Αζερμπαϊτζάν και το θερμό επεισόδιο δεν κλιμακώθηκε, επιταχύνοντας ίσως ως καταλύτης την από καιρό προετοιμαζόμενη κατάπαυση πυρός μεταξύ των εμπλεκομένων, η οποία ανακοινώθηκε λίγες ώρες αργότερα.  

Στην κοινή δήλωση των τριών ηγετών δεν αναφέρεται η Τουρκία, η οποία προφανώς συνέβαλε στην επίτευξη της ανακωχής, καθώς οι πρόεδροι Πούτιν και Ερντογάν είχαν συμφωνήσει σε κοινή επιτροπή εργασίας και αντιμετώπισης της κατάστασης στο Καραμπάχ, ωστόσο το σχέδιο, που υλοποιείται μοιάζει να είναι εξολοκλήρου ρωσικό. Ο ακριβής ρόλος της Τουρκίας μένει να διευκρινιστεί, πάντως ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Αλίεφ δήλωσε στο δικό του διάγγελμα ότι θα συμμετέχει και η Τουρκία στο ειρηνευτικό σώμα, που θα αναπτυχθεί ανάμεσα σε Αρμένιους και Αζέρους, χωρίς να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες. Κατά τον Ιλχάν Αλίεφ «μπήκε τελεία στη σύγκρουση στο Καραμπάχ» και σε τηλεφωνική συνομιλία, που είχε με τον Β. Πούτιν ζήτησε προσωπικά συγγνώμη για την κατάρριψη του ρωσικού ελικοπτέρου.

O Αρμένιος πρωθυπουργός Νικόλ Πασινιάν είχε μιλήσει νωρίτερα για «μια πολύ δύσκολη απόφαση για τον ίδιο και τον αρμενικό λαό» και φαίνεται πως είναι ο μεγάλος χαμένος της ιστορίας. Όπως δήλωσε «δεν υπήρχε εναλλακτική λύση» από την υπογραφή της κοινής δήλωσης με Ρωσία και Αζερμπαϊτζάν, καθώς συμβουλεύθηκε γνώστες της στρατιωτικής κατάστασης επί του εδάφους, όπου οι αρμενικές δυνάμεις αντιμετώπιζαν «τρομοκράτες, τον δεύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ και τον αζέρικο στρατό». Πριν από τη συμφωνία, είχε γίνει γνωστό ότι οι Αρμένιοι έχασαν και τη στρατηγική πόλη Σούσι στο Καραμπάχ, που κατελήφθη από Αζέρους μαζί με πολλά χωριά και περιοχές, που κατείχαν όλα τα προηγούμενα χρόνια οι Αρμένιοι, ως νικητές στον εξαετή πόλεμο των ετών 1988-1994.

Χρεώνοντας του ευθύνες για την ήττα, αλλά και τις υποχωρήσεις, διαδηλωτές εισέβαλαν τη νύχτα στο μέγαρο της κυβέρνησης της Αρμενίας στην πρωτεύουσά της Γερεβάν, καταγγέλλοντας τον Νικόλ Πασινινάν ως προδότη. Η οργή των διαδηλωτών ξέσπασε στον πρόεδρο της Βουλής Αραράτ Μιρζογιάν, ο οποίος ξυλοκοπήθηκε από το πλήθος και διασώθηκε από στρατιωτικό σώμα και άνδρες της φρουράς της Βουλής, που τον φυγάδευσαν.

Ο Ν. Πασινιάν είχε πρόσφατα αναγκαστεί να ζητήσει από τον Β. Πούτιν έναρξη της διαδικασίας παροχής ρωσικής στρατιωτικής βοήθειας προς την Αρμενία εφόσον υπάρξουν πλήγματα εναντίον του εδάφους της, με τη Μόσχα να εγγυάται βάσει της υπάρχουσας αμυντικής συμφωνίας την εδαφική ακεραιότητα της Αρμενίας, όχι όμως και της διεθνώς μη αναγνωρισμένης Δημοκρατίας του Αρτσάχ (Καραμπάχ).

Το καθεστώς του Καραμπάχ παρέμενε αμφιλεγόμενο και εκκρεμές, καθώς ούτε η ίδια η Αρμενία δεν το είχε αναγνωρίσει και βρισκόταν επί 26 χρόνια σε διαπραγματεύσεις για τη διευθέτηση του με το Αζερμπαϊτζάν. Ο Αρμένιος πρωθυπουργός είχε προκαλέσει επανειλημμένως εκνευρισμό στο Κρεμλίνο, καθώς εξεδίωξε με κατηγορίες για διαφθορά τον πρώην πρόεδρο της Αρμενίας και προσωπικό φίλο του Β. Πούτιν Ρόμπερτ Κοτσαριάν, αλλά προπαντός είχε εκφραστεί θετικά και προωθήσει συνεργασία των ενόπλων δυνάμεων της Αρμενίας με το ΝΑΤΟ.