Χριστούγεννα: Ο εφιάλτης του lockdown και το δώρο του e-shopping

Με νέα lockdown να έχουν επιβληθεί σχεδόν σε κάθε χώρα της Ευρώπης και το δεύτερο κύμα του κορονοϊού να είναι ακόμα πιο σαρωτικό από το πρώτο, όλα δείχνουν πως το στοίχημα για την οικονομία στις γιορτές των Χριστουγέννων πιθανότατα να είναι ήδη χαμένο.

Μπορεί επίσημα, η καραντίνα στην Ελλάδα και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες να λήγει στις αρχές Δεκεμβρίου, όμως η επιστροφή στην προ-κορονοϊού κανονικότητα των γιορτών των Χριστουγέννων φαντάζει πολύ μακρινή. 

Συνήθως, τέτοια εποχή, λιανεμπόριο και ξενοδοχεία έβλεπαν αυξανόμενα κέρδη και κρατήσεις, όμως φέτος όλα δείχνουν ότι ειδικά για τον πρώτο, το e-shopping είναι αυτό που θα σώσει την κατάταση. Ωστόσο, το ερώτημα φέτος διακυβεύεται στο αν και κατά πόσο ένα πρόωρο άνοιγμα της οικονομίας θα προκαλέσει ένα τρίτο κύμα της πανδημίας με απρόβλεπτες συνέπειες τόσο για τη δημόσια Υγεία, όσο και για την οικονομία και την ανεργία.

Μετατόπιση των καταναλωτών στο e-shopping

Σύμφωνα με έρευνα της Deloitte για το 2019, οι πέντε πρώτες ευρωπαϊκές χώρες στις αγορές κατά την εορταστική περίοδο είναι η Μεγάλη Βρετανία (639 ευρώ κατά κεφαλήν), η Ισπανία (554 ευρώ), η Γερμανία (488 ευρώ) και η Πορτογαλία (387 ευρώ). Το είδος των εξόδων αυτών, αφορά συνήθως στον τομέα του λιανεμπορίου. Είναι ενδεικτικό ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι πωλήσεις τον Δεκέμβριο κυμαίνονται γύρω στο 12% των συνολικών του έτους. Μάλιστα, όπως περιγράφει το Reuters επικαλούμενο οικονομικούς αναλυτές, ακόμα και η μείωση που παρατηρείται τον Ιανουάριο, ισορροπείται από τον Δεκέμβριο, αλλά και από τη νέο-φερμένη στην Ευρώπη «Black Friday», την τελευταία Παρασκευή του Νοεμβρίου.

Φέτος, οι online αγορές κάνουν για αρκετούς εμπόρους το άνοιγμα των φυσικών καταστημάτων λιγότερο αναγκαίο, ωστόσο για άλλους δεν φαίνεται να αντισταθμίζει τη ζημία. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο γερμανικός σύνδεσμος λιανεμπορίου HDE προβλέπει άνοδο στις διαδικτυακές πωλήσεις του φετινού Νοεμβρίου και Δεκεμβρίου σε φαγητό έπιπλα και είδη τεχνολογίας, αλλά ταυτόχρονα δηλώνει ότι οι έμποροι ρούχων, αρωμάτων και παιχνιδιών θα υποφέρουν.

Ωστόσο, στο ρεπορτάζ του διεθνούς ειδησεογραφικού πρακτορείου επισημαίνεται ότι ακόμα και αν οι καταναλωτές δεν κάνουν φέτος τις καθιερωμένες χριστουγεννιάτικες αγορές, αυτό δεν σημαίνει ότι η οικονομία δεν μπορεί να βρει εναλλακτικές και να μην καταρρεύσει. «Το ότι δεν θα ξοδέψουμε μια περιουσία σε ποτά τα Χριστούγεννα, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα αγοράσουμε, για παράδειγμα, καινούρια έπιπλα» δηλώνει ο επικεφαλής οικονομολόγος της UBS Global Wealth Management, Πολ Ντόνοβαν.

Ψώνια της τελευταίας στιγμής

Οι αγορές της τελευταίας στιγμής είναι η πιο απτή πτυχή της οικονομίας των Χριστουγέννων, ωστόσο υπάρχουν λιγότερο ορατές, αλλά εξίσου σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομία. 

Ενα από αυτά είναι η παραγωγικότητα. Εχει διαπιστωθεί ότι η αγορά δώρων, τα πάρτι των γιορτών και το γενικότερο πνεύμα των Χριστουγέννων μπορεί να αποπροσανατολίσει τους εργαζόμενους. Χαρακτηριστική είναι η έρευνα της Sodexho το 2016 που έδειξε ότι το 25% των εργαζομένων δήλωσαν ότι είχαν χαμηλότερο κίνητρο για δουλειά και ήταν λιγότερο παραγωγικοί, ενώ ίδιο ήταν το ποσοστό και για εκείνους που δήλωσαν ότι την ίδια περίοδο απέφυγαν να αναλάβουν νέα καθήκοντα. Σε όλα αυτά έρχεται την ίδια περίοδο, να προστεθεί και το στρες που συνδέεται με το τέλος της χρονιάς και το κατά πόσο έχουν επιτευχθεί οι στόχοι που είχαν τεθεί.

Μάλιστα, δεν είναι λίγοι οι οικονομολόγοι που υποστηρίζουν ότι η αγορά δώρων επί της ουσίας είναι βλαπτική για την οικονομία συνολικά. Βασικό τους επιχείρημα είναι η λεγόμενη θεωρία του «deadweight loss» (απώλεια νεκρού φορτίου), κάτι το οποίο συμβαίνει όταν διάφοροι παράγοντες όπως τα μονοπώλια ή οι δασμοί στρεβλώνουν την αγορά. Ο,τι δηλαδή κάνουν τα χριστουγεννιάτικα δώρα.

Το ρεπορτάζ επικαλείται το άρθρο του καθηγητή του Γέιλ Joel Waldfogel το 1993 με τίτλο «The Deadweight Loss of Christmas» (Η απώλεια του νεκρού φορτίου των Χριστουγέννων). Σε αυτό το άρθρο ο Waldfogel καταλήγει πως ο κόσμος ξοδεύει πάρα πολλά χρήματα σε δώρα που δεν θέλει, με αποτέλεσμα να καταστρέφεται η οικονομική αξία των αγαθών αυτών.

Και παρά το γεγονός ότι τέτοιου είδους θεωρίες δέχονται μεγάλες επικρίσεις, λίγοι διαφωνούν με το ότι τα Χριστούγεννα έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην οικονομία. Επιπτώσεις που πρέπει να αποπληρωθούν με κάποιο τρόπο. Τέτοιες επιπτώσεις συμπεριλαμβάνουν ακόμα και το οικολογικό αποτύπωμα των Χριστουγέννων, με δεδομένο όλο αυτό το πλαστικό που χρησιμοποιείται για τα αμπαλάζ αλλά και τους εορτασμούς, ή το κόστος στη δημόσια Υγεία από τα τροχαία λόγω μέθης.

Σύμφωνα με το Reuters, το να υπολογιστεί το συνολικό αποτύπωμα των εορτών στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν κάθε χώρας είναι απίθανο, όμως τα στοιχεία δείχνουν ότι είναι υπερεκτιμημένο από πολλές απόψεις. Για παράδειγμα, το Ηνωμένο Βασίλειο, η πιο σπάταλη χώρα της Ευρώπης κατά την εορταστική περίοδο, είδε τον Νοέμβριο του 2019 συρρίκνωση των αγορών κατά 0,3%, τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους αύξηση κατά 0,3% και τον Ιανουάριο του 2020 0%. Με λίγα λόγια, κι έχοντας ως δεδομένη την πορεία τριών μηνών, η οικονομία της ήταν σε αδράνεια.

Ο αριθμός των κρουσμάτων σε δύο εβδομάδες, θα δείξει αν η Ευρώπη θα μπορέσει να ανοίξει με ασφάλεια για τα Χριστούγεννα. Ωστόσο, όπως τονίζεται στο ρεπορτάζ, και να μην γίνει κάτι τέτοιο, δεν σημαίνει ότι θα καταρρεύσει εξ ολοκλήρου η οικονομία.