Κορονοϊός: Όταν τα Χριστούγεννα νίκησαν έναν πόλεμο αλλά όχι την πανδημία

Το ημερολόγιο έγραφε 26 Δεκεμβρίου 2019 όταν ο Ζανγκ Σιξιάν, νοσοκομειακός γιατρός στην κινεζική επαρχία Χουμπέι εντόπισε επτά κρούσματα μιας ασυνήθιστης πνευμονίας, τέσσερα από τα οποία συνδέονταν με την υπαίθρια αγορά άγριων ζώων στη Γουχάν. Οι αρχές έκλεισαν την αγορά την 1η Ιανουαρίου 2020 αλλά ήταν ήδη αργά. Ο ιός που αργότερα θα γινόταν γνωστός ως Sars-Cov – 2 είχε ήδη αρχίσει να διασπείρεται στην επαρχία, ενώ οι ειδικοί πιστεύουν σήμερα ότι είχε ήδη ταξιδέψει απαρατήρητος στην Ευρώπη και την Αμερική.

Έναν χρόνο από τότε έχουν καταγραφεί περισσότερα από 70 εκατομμύρια κρούσματα κορονοϊού σε ολόκληρο τον κόσμο ενώ από την Covid – 19 έχουν χάσει τη ζωή τους περισσότεροι από 1,6 εκατ. άνθρωποι. Μόνο απαρατήρητος δεν είναι πια ο ιός. Και τα φετινά Χριστούγεννα δεν θυμίζουν σχεδόν σε τίποτε εκείνα του περασμένου χρόνου. Για το τραπέζι των φετινών Χριστουγέννων οι ειδικοί συνιστούν προσοχή. Σύμφωνα με έναν δεκάλογο που δημοσιεύθηκε στον ιταλικό Τύπο, οι συνδαιτυμόνες θα πρέπει να διατηρούν μια κάποια απόσταση, να αποφύγουν εντελώς τις αγκαλιές και τους ασπασμούς, να μην ανταλλάσσουν πιρουνιές από τα πιάτα τους, αλλά και να μην ανταλλάσσουν ευχές με άλλα σπίτια από το ίδιο τηλέφωνο. Θα ήταν ασφαλέστερο επίσης να αποφύγουν τα τραγούδια, καθώς μια τέτοια δραστηριότητα θα αύξανε την ποσότητα των αιωρούμενων σωματιδιών στον αέρα και επομένως τον κίνδυνο της μετάδοσης.

Οι συνθήκες μοιάζουν κάθε άλλο παρά ιδανικές. Ήταν ακόμη λιγότερο ιδανικές τον Δεκέμβριο του 1914 όταν Βρετανοί και Γερμανοί στρατιώτες άρχισαν να ανταλλάσσουν ευχές στο Δυτικό Μέτωπο μέσα από τα χαρακώματά τους για να ακολουθήσει μια εβδομάδα ανακωχής και κοινών εορτασμών και να αποδειχθεί έτσι πως η επιθυμία για τη χριστουγεννιάτικη ανάπαυλα μπορεί να νικήσει ακόμη και τον πόλεμο: οι αντίπαλοι στρατιώτες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου τραγούδησαν μαζί τα κάλαντα πριν πιάσουν πάλι τα όπλα.

Όταν η επιθυμία για τη χριστουγεννιάτικη ανάπαυλα αποδείχθηκε ισχυρότερη από τις προτροπές των ειδικών

Μπορεί η ίδια επιθυμία να νικήσει και την πανδημία; Από την ίδια περίοδο, μια περίοδο όχι μόνο ενός πολύ αιματηρού πολέμου αλλά και μιας πανδημίας που άφησε πίσω της εκατομμύρια νεκρούς, μπορεί να αντλήσει κανείς πολύτιμα διδάγματα. Όπως μεταδίδει το ΑΠΕ-ΜΠΕ, για πολλούς ιστορικούς και αναλυτές, η γιορτινή διάθεση ήταν μια από τις βασικές αιτίες του τρίτου κύματος της πανδημίας της ισπανικής γρίπης μετά τα Χριστούγεννα του 1918. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ειδικά, παρατηρήθηκε πως όπου τηρήθηκαν μέτρα τα θύματα ήταν πολύ λιγότερα αντίθετα με περιοχές όπου η εορταστική ανεμελιά είχε τελικά ένα πολύ υψηλό τίμημα.

Η ισπανική γρίπη στη χώρα μας ήρθε το καλοκαίρι του 1918 από το λιμάνι της Πάτρας. Το πρώτο θανατηφόρο κρούσμα στην Αθήνα καταγράφηκε στις 31 Ιουλίου. Ένα δεύτερο κύμα ξέσπασε τον Αύγουστο για να κορυφωθεί τον Οκτώβριο, τον μήνα που καταγράφηκαν τα περισσότερα θύματα παγκοσμίως. Τα σχολεία κλείνουν για να ακολουθήσουν λίγο αργότερα τα πανεπιστήμια, τα δικαστήρια και τα καφενεία της πλατείας Ομονοίας. Οι στιλβωτές καλούνται να τηρούν αποστάσεις μεταξύ τους ενώ στους κινηματογράφους επιτρέπονται μόνο οι μισοί θεατές.

Οι συνθήκες τότε ήταν ασφαλώς διαφορετικές. Όπως και σήμερα, όμως, έτσι και τότε οι ειδικοί καλούσαν τους πολίτες να τηρούν ορισμένα μέτρα στις οικογενειακές συγκεντρώσεις. «”Να είστε προσεκτικοί σχετικά με τους συγγενείς που φιλάτε”, είναι η χριστουγεννιάτικη συμβουλή του επιτρόπου Υγείας στα κορίτσια» έγραφε στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού και στις 21 Δεκεμβρίου του 1918 η εφημερίδα Ohio State Journal σε ένα άρθρο που είχε τίτλο «Γιορτές χωρίς ασπασμούς». Στην εφημερίδα Boston Globe, ένας ειδικός επισήμαινε πως «ο κίνδυνος δεν βρίσκεται στους δρόμους, ακόμη κι αν αυτοί είναι πολυσύχναστοι, αλλά στις επισκέψεις σε σπίτια όπου άνθρωποι νοσούν ή έχουν νοσήσει από ισπανική γρίπη».

Η επιθυμία για τη χριστουγεννιάτικη ανάπαυλα αποδείχθηκε ισχυρότερη από τις προτροπές των ειδικών. Αλλά όπως παρατηρεί σήμερα στο περιοδικό Time ο Χάουαρντ Μάρκελ, επικεφαλής του Κέντρου Ιστορίας της Ιατρικής στο πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν και συνεκδότης της επιθεώρησης «Η επιδημία του 1918-1919, μια ψηφιακή εγκυκλοπαίδεια», «οι περισσότεροι άνθρωποι το 1918 πέρασαν τις γιορτές των Χριστουγέννων σε οικογενειακά τραπέζια και το αποτέλεσμα ήταν ένα τρίτο κύμα που ξέσπασε στα μέσα του Ιανουαρίου. Οι συγκεντρώσεις, ενώ ο ιός κυκλοφορούσε ακόμη, έφερε περισσότερα κρούσματα και περισσότερους θανάτους».

Η εικόνα δεν ήταν πολύ διαφορετική στην Ευρώπη. «Οι άνθρωποι τότε έβγαιναν από τον τρομερότερο πόλεμο στην ιστορία και υποβάθμιζαν μια επιδημία που ήταν η τρομερότερη στην ιστορία των ιώσεων» παρατηρεί στον γαλλικό Τύπο ο γάλλος ιστορικός Εντουάρ Ισόν. Αρκεί, προσθέτει, να ρίξει κανείς μια ματιά στις φωτογραφίες της εποχής: οι εκκλησίες ήταν γεμάτες, οι άνθρωποι γιόρταζαν τα Χριστούγεννα για να ξεχάσουν τις εκατόμβες των θυμάτων του πολέμου.

Ασφαλώς δεν ήταν έτσι για όλους. Καθώς το δεύτερο κύμα είχε φτάσει στην κορύφωσή του τον Οκτώβριο, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που πέρασαν τις γιορτές πενθώντας τους οικείους τους που είχαν χάσει τη ζωή τους από τη γρίπη.