Επτά απαντήσεις για το Brexit

Μέσα στον καταιγισµό των εξελίξεων που προκάλεσε η καταψήφιση της συµφωνίας της Τερέζα Μέι από τη Βουλή των Κοινοτήτων είναι πραγµατικά εξαιρετικά δύσκολο να εκτιµήσει κανείς πώς θα προχωρήσει από εδώ και πέρα το θέµα της αποχώρησης της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Οι απαντήσεις σε ορισμένα βασικά ερωτήµατα έρχονται να φωτίσουν τα διάφορα πιθανά σενάρια.

Ποιες είναι οι πιθανότητες να πάει η Μεγάλη Βρετανία σε εκλογές πριν από το Brexit;

Το σενάριο αυτό, που ήταν και ένα από τα λιγότερο πιθανά, έχει αποµακρυνθεί ακόµη περισσότερο. Ο µόνος τρόπος για να γίνει πραγµατικότητα είναι να καταρρεύσει η κυβέρνηση ή να κηρύξει η ίδια η Μέι πρόωρες εκλογές (κάτι που αποκλείεται µε τα σηµερινά δεδοµένα), που όµως εκτιµάται ότι δεν θα αλλάξουν δραµατικά τις ισορροπίες εντός της Βουλής. 

Ποιες είναι οι πιθανότητες για δεύτερο δηµοψήφισµα;

Η κρίσιµη κίνηση για να έρθει πιο κοντά ένα δεύτερο δηµοψήφισµα είναι ο Τζέρεµι Κόρµπιν να το στηρίξει ανοιχτά, πράγµα που δεν έχει κάνει. Ηδη πάνω από 70 βουλευτές των Εργατικών έχουν κάνει γνωστή την πρόθεσή τους να στηρίξουν µια τέτοια κίνηση. Το δεύτερο δηµοψήφισµα εκτιµάται ότι είαι το τελευταίο καταφύγιο για την αποφυγή ενός Brexit χωρίς συµφωνία.

Ποια ήταν τα αγκάθια της συµφωνίας και τι µπορεί να γίνει για να ξεπεραστούν;

Το βασικό πρόβληµα στη συµφωνία αποχώρησης ήταν η περίφηµη ρύθµιση του καθεστώτος των συνόρων µεταξύ Ιρλανδίας και Βόρειας Ιρλανδίας, το λεγόµενο «backstop». Ακόµη και οι υπέρµαχοι ενός σκληρού Brexit θα ψήφιζαν τη συµφωνία αποχώρησης αν δεν υπήρχε αυτό το θέµα. Το backstop είναι µια πρόβλεψη που διασφαλίζει την αποφυγή των σκληρών συνόρων µεταξύ της Ιρλανδίας (που ανήκει στην ΕΕ) και της Βόρειας Ιρλανδίας (που ανήκει στο Ηνωµένο Βασίλειο) ακόµα κι αν Ηνωµένο Βασίλειο και ΕΕ δεν επιτύχουν µια συµφωνία για το εµπόριο και την ασφάλεια κατά τη µεταβατική περίοδο των δύο ετών µετά το οριστικό τους διαζύγιο, στις 29 Μαρτίου. Επιβάλλει στη Βόρεια Ιρλανδία να παραµείνει ευθυγραµµισµένη µε κοινοτικούς κανόνες της ενιαίας αγοράς, εφόσον δεν υπάρξει άλλη λύση έως το τέλος της µεταβατικής περιόδου των δύο ετών. Στη Βρετανία ωστόσο, οι θιασώτες ενός σκληρού Brexit φοβούνται ότι το backstop θα παραµείνει εσαεί κρατώντας τη Βόρεια Ιρλανδία «δεµένη» στην ΕΕ. Η Μέι όµως ελπίζει ότι θα µπορέσει να επιτύχει αλλαγές που θα κάµψουν τις αντιστάσεις στο backstop. ∆ύο τέτοιες επιλογές είναι µια συµφωνία που θα ρυθµίζει το τελωνειακό καθεστώς ή µία συµφωνία παρόµοια µε αυτήν που έχει η Νορβηγία. Την ερχόμενη Δευτέρα η Τερέζα Μέι θα καταθέσει στην Βουλή των Κοινοτήτων μια νέα πρόταση για το Brexit. Το Σχέδιο Β που θα κατατεθεί, θα έρθει προς συζήτηση στην Βουλή των Κοινοτήτων στις 29 Ιανουαρίου και η ψηφοφορία θα γίνει την ίδια μέρα μετά την συζήτηση.

Μπορεί το βρετανικό κοινοβούλιο να σταµατήσει ένα ενδεχόµενο Brexit χωρίς συµφωνία;

Σύµφωνα µε τη σχετική νοµοθεσία που έχει ψηφιστεί από τη Βουλή των Κοινοτήτων, η Βρετανία θα αποχωρήσει από την ΕΕ στις 29 Μαρτίου µε ή χωρίς συµφωνία. Ο νόµος αυτός, όπως έχουν τα πράγµατα µέχρι σήµερα, µπορεί να αλλάξει µόνο µε πρωτοβουλία της βρετανικής κυβέρνησης. Μια οµάδα βουλευτών όµως έχει παρουσιάσει ένα πλάνο το οποίο δίνει τη δυνατότητα στη βρετανική Βουλή να παρακάµψει την κυβέρνηση αποκλειστικά και µόνο για να περάσει νοµοθεσία που θα υποχρεώνει τη Μέι να ζητήσει παράταση του άρθρου 50 σε περίπτωση µη συµφωνίας µέχρι τις αρχές Μαρτίου. Για να γίνει αυτό, πρέπει ο πρόεδρος της Βουλής, Τζον Μπέρκοου, να κάνει δεκτό σχετικό αίτηµα, να το φέρει προς ψήφιση και να υπερψηφιστεί µε απλή πλειοψηφία. Το σενάριο αυτό είναι εξαιρετικά πιθανό αν το αδιέξοδο συνεχιστεί.

Μπορεί η ΕΕ να πει «όχι» στο πάγωµα ή στην αναστολή της ενεργοποίησης του άρθρου 50;

Η Βρετανία έχει δικαίωµα να αιτηθεί παράταση του άρθρου 50 και άρα της ηµεροµηνίας αποχώρησής της από την ΕΕ, όµως αυτή θα πρέπει να εγκριθεί από όλα τα 27 κράτη-µέλη της Ενωσης. Εκτιµάται ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα δώσουν παράταση ούτως ώστε να αποφύγουν να θεωρηθούν υπεύθυνες για µια ενδεχόµενη έξοδο της Βρετανίας χωρίς συµφωνία. Η βρετανική κυβέρνηση έχει το δικαίωµα επίσης, µονοµερώς να αναστείλει την ενεργοποίηση του άρθρου 50, όµως η κίνηση αυτή δεν µπορεί να γίνει για να επιτευχθεί απλώς παράταση. Η κίνηση αυτή θα σηµαίνει ότι η Βρετανία αποφάσισε να µη βγει από την Ενωση.

Υπάρχει πλειοψηφία στη βρετανική Βουλή για να περάσει κάποια συµφωνία;

Το πιθανότερο είναι ότι µπορεί να επιτευχθεί πλειοψηφία για µια συµφωνία ήπιου Brexit. Το ερώτηµα είναι αν αυτή µπορεί να επιτευχθεί µε τη στήριξη βουλευτών από πολλά κόµµατα. Η πλειοψηφία των Εργατικών, του Εθνικού Κόµµατος Σκοτίας (SNP) και των Φιλελεύθερων ∆ηµοκρατών είτε τάσσονται υπέρ ενός δεύτερου δηµοψηφίσµατος είτε υπέρ µιας συµφωνίας τύπου Νορβηγίας που θα περιλαµβάνει τελωνειακή ένωση. Το πρόβληµα είναι ότι οι υποστηρικτές ενός νέου δηµοψηφίσµατος αποκλείεται να στηρίξουν µια «ήπια συµφωνία» και αντίστοιχα οι υποστηρικτές µιας «µαλακής συµφωνίας» αποκλείεται να στηρίξουν ένα νέο δηµοψήφισµα.

Σε περίπτωση που δεν αποφευχθεί ένα Brexit χωρίς συµφωνία, τι αντίκτυπο θα έχει αυτό;

Σύµφωνα µε την οικονοµική ανάλυση της ίδιας της κυβέρνησης της Τερέζα Μέι, η ανάπτυξη της βρετανικής οικονοµίας σε 15 χρόνια από σήµερα στην περίπτωση αυτή θα είναι από 6,3% έως και 9% χαμηλότερη από ό,τι θα ήταν εάν η χώρα έµενε στην ΕΕ. Η εκτίµηση αυτή είναι το χειρότερο σενάριο, στο οποίο δεν υπολογίζεται η επίδραση στη βρετανική οικονοµία µιας συµφωνίας ελεύθερου εµπορίου µε την ΕΕ και µε άλλες χώρες. Είναι προφανές ότι ένα Brexit χωρίς συµφωνία θα διαταράξει την οµαλή οικονοµική δραστηριότητα των επιχειρήσεων, της κυβέρνησης και των απλών πολιτών. Το µέγεθος του προβλήµατος σε αυτό το επίπεδο δεν έχει εκτιµηθεί, καθώς εξαρτάται πλήρως από τις αντιδράσεις που θα προκληθούν. Ολα τα σενάρια πάντως προβλέπουν ότι η χώρα δεν θα αποφύγει την ύφεση.