Νησιά Φερόε: Πώς τα… κόπρανα από πρόβατα απέδειξαν ότι οι Βίκινγκς δεν ήταν οι πρώτοι που τα εποίκησαν

Τα απομονωμένα Νησιά Φερόε φιλοξενούσαν κάποτε έναν άγνωστο πληθυσμό το 500 μ.Χ., περίπου 350 χρόνια πριν από την άφιξη των Βίκινγκς, σύμφωνα με νέα έρευνα. Και οι αποδείξεις προέρχονται από μια ασυνήθιστη πηγή: Από αρχαία κόπρανα προβάτων.

Τα Νησιά Φερόε είναι ένα μικρό αρχιπέλαγος που βρίσκεται στον Βόρειο Ατλαντικό στα μισά του δρόμου μεταξύ Νορβηγίας και Ισλανδίας. Οι Βίκινγκς έφτασαν στα νησιά μόλις ανέπτυξαν πλοία για πλόες μεγάλων αποστάσεων, περίπου το 850 μ.Χ., πριν μετακινηθούν προς την Ισλανδία το 874. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι ερευνητές πίστευαν ότι ήταν οι πρώτοι κάτοικοι των άγριων αυτών νησιών.

Μέχρι αυτόν τον αιώνα, οι μόνες αποδείξεις για τους πρώτους ανθρώπους που πάτησαν το πόδι τους στα Νησιά Φερόε πριν από τους Βίκινγκς προέρχονταν από αναφορές σε μεσαιωνικά κείμενα. Δεν υπάρχουν σημερινά στοιχεία που να υποδηλώνουν ότι οι αυτόχθονες έζησαν ποτέ εκεί.

Το 2013, ερευνητές βρήκαν αρχαίους καμένους κόκκους κριθαριού κάτω από το δάπεδο ενός μακρόστενου σπιτιού των Βίκινγκς στο νησί Sandoy στα Φερόε. Οι κόκκοι χρονολογήθηκαν μεταξύ 300 και 500 ετών πριν από τη σκανδιναβική κατοχή των Νησιών Φερόε. Το κριθάρι δεν ήταν ιθαγενές στα νησιά πριν από τους ανθρώπους που ζούσαν εκεί.

Προκειμένου να βρεθούν περισσότερες αποδείξεις για αυτή την ομάδα ανθρώπων, σχηματίστηκε μια ερευνητική ομάδα που διεξήγαγε έρευνα σε μια λίμνη στο νησί Eysturoy των Νησιών Φερόε. Ενώ δεν έχουν βρεθεί σπίτια ή αρχαιολογικά στοιχεία από αυτή την πρώιμη ομάδα εξερευνητών, η ομάδα αυτή αποφάσισε να ακολουθήσει μια διαφορετική προσέγγιση για να προσδιορίσει πότε έφτασαν οι άνθρωποι στα νησιά Φερόε.

Οργανικές ενδείξεις σε ιζήματα λίμνη

Συγκεκριμένα, οι επιστήμονες ήθελαν να συλλέξουν πυρήνες ιζημάτων σε μια λίμνη. «Οι λίμνες είναι καταπληκτικά αρχεία περιβαλλοντικών πληροφοριών, επειδή συσσωρεύουν υλικό από το τοπίο σε διαδοχικά στρώματα στα ιζήματά τους», δήλωσε η επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Lorelei Curtin, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο τμήμα γεωλογίας και γεωφυσικής του Πανεπιστημίου του Wyoming.

«Κάθε μέλος της ομάδας μας χρησιμοποιεί διαφορετικά εργαλεία για να αναλύσει τα ιζήματα των λιμνών, και δουλεύοντας μαζί, αποκτούμε μια ολιστική κατανόηση των αλλαγών στο περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπινων επιπτώσεων στο τοπίο», δήλωσε η ίδια.

Όταν έφτασαν στο Eysturoy, τα μέλη της ομάδας ξεκίνησαν με μια μικρή βάρκα σε μια λίμνη κοντά στο χωριό Ei?i, το οποίο κάποτε φιλοξενούσε έναν οικισμό των Βίκινγκς. Έριξαν σταθμισμένους σωλήνες στον πυθμένα της λίμνης και συνέλεξαν πυρήνες μήκους 2,7 μέτρων - συλλέγοντας 10.000 χρόνια περιβαλλοντικής ιστορίας.

Η ανάλυση των ιζημάτων της λίμνης αποκάλυψε την ξαφνική παρουσία εξημερωμένων προβάτων σε μεγάλους αριθμούς, που έφτασαν μεταξύ 492 και 512. Τα πρόβατα αφήνουν χαρακτηριστικούς βιοδείκτες στα κόπρανά τους, οι οποίοι ήταν ανιχνεύσιμοι ως DNA στα ιζήματα. Οι ερευνητές μπόρεσαν να χρησιμοποιήσουν ένα στρώμα τέφρας, από τη γνωστή έκρηξη ενός ισλανδικού ηφαιστείου το 877, για να τους βοηθήσει να καθορίσουν ημερομηνίες.

Πριν από την άφιξη αυτών των προβάτων, δεν υπάρχουν στοιχεία για θηλαστικά στο νησί, οπότε τα πρόβατα πρέπει να τα έφεραν άνθρωποι που έφτασαν στα Νησιά Φερόε. Σήμερα, τα πρόβατα αποτελούν βασικό συστατικό της διατροφής των Νησιών.

Η εμφάνιση των προβάτων ευθυγραμμίστηκε επίσης με την εξαφάνιση των ξυλωδών φυτών, όπως η ιτιά, η άρκευθος και η σημύδα. «Αφού έφτασαν οι άνθρωποι και έφεραν μαζί τους τα πρόβατα, η βλάστηση άλλαξε», δήλωσε η Curtin. «Βλέπουμε περισσότερη βλάστηση τύπου γρασιδιού, η οποία συνάδει με την τροποποίηση του τοπίου από τη βόσκηση των ζώων. Αυτό βλέπουμε σήμερα ».

Η μελέτη δημοσιεύθηκε την Πέμπτη στο περιοδικό Communications Earth & Environment. Ο αρχαιολόγος Κέβιν Έντουαρντς, ερευνητής περιβάλλοντος και ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Αμπερντίν και συν-συγγραφέας της μελέτης του 2013 για το κριθάρι, δήλωσε ότι αυτή η νέα έρευνα «παρήγαγε πειστικά και συναρπαστικά στοιχεία από ένα άλλο νησί του αρχιπελάγους».

Η ζωή στα Νησιά Φερόε

Τα Νησιά Φερόε, παρουσιάζουν χαρακτηριστικούς πανύψηλους βράχους ως ακτογραμμή. Ο καιρός είναι συχνά συννεφιασμένος και πλήττονται συνεχώς από ισχυρούς ανέμους. Λίγα μέρη θα ήταν δελεαστικά για εγκατάσταση στους πρώτους εξερευνητές, επειδή το τοπίο είναι σε μεγάλο βαθμό άγριο.

Υπάρχουν κάποια επίπεδα μέρη κοντά σε προστατευμένους κόλπους όπου οι Βίκινγκς έστησαν στρατόπεδο. Τα Νησιά Φερόε πιθανότατα επέτρεψαν στους Βίκινγκς να φτάσουν αργότερα σε μέρη όπως η Ισλανδία και η Γροιλανδία, λειτουργώντας ως ορμητήριο

Τα μεσαιωνικά γραπτά υποστηρίζουν την ιδέα ότι Ιρλανδοί μοναχοί βρίσκονταν στα Νησιά Φερόε μέχρι το 500 μ.χ., συμπεριλαμβανομένου του Ιρλανδού πλοηγού Αγίου Μπρένταν, ο οποίος ήταν διάσημος για την πλεύση του Ατλαντικού.

Τώρα, το DNA των προβάτων, οι βιοδείκτες και τα γραπτά ευθυγραμμίζονται, δήλωσε ο εκ των υπογραφραφόντων της μελέτης William D'Andrea, παλαιοκλιματολόγος στο Lamont-Doherty Earth Observatory του Πανεπιστημίου Columbia.

Κέλτες εξερευνητές

Ποιοι ακριβώς όμως ήταν οι πρώτοι άνθρωποι που αποβιβάστηκαν στα Νησιά Φερόε; Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ήταν Κέλτες που διέσχισαν τη θάλασσα από τη Σκωτία ή την Ιρλανδία, με βάση ενδείξεις που παραπέμπουν στο μακρινό παρελθόν των σημερινών κατοίκων του νησιού.

Για παράδειγμα, υπάρχουν πολλά ονόματα στα Νησιά Φερόε που προέρχονται από κελτικές λέξεις και υπάρχουν μη χρονολογημένα κελτικά σημάδια τάφων στα νησιά. Μελέτες DNA από κατοίκους των Νησιών έχουν μητρική κελτική καταγωγή. Ενώ είναι πιθανό οι Βίκινγκς να έφεραν μαζί τους κέλτισες νύφες, το επίπεδο μητρικής κέλτικης καταγωγής είναι τόσο υψηλό που οι ερευνητές πιστεύουν ότι οι Κέλτες ήταν παρόντες στα νησιά πριν από τους Βίκινγκς.

«Τα δεδομένα μας δεν μπορούν πραγματικά να μιλήσουν για το ποιοι ήταν οι άνθρωποι που έφτασαν πριν από τους Βίκινγκς με τα ζώα τους, ωστόσο υπάρχουν κάποια στοιχεία που υποδηλώνουν ότι οι Βίκινγκς δεν χρησιμοποιούσαν τεχνολογία ιστιοπλοΐας εκείνη την εποχή», δήλωσε η Curtin. «Νομίζω ότι αυτό αποτελεί κίνητρο για περαιτέρω αρχαιολογική εξερεύνηση στα Νησιά Φερόε».

Όποιοι κι αν ήταν οι πρώτοι κάτοικοι των Νήσων Φερόε, το γεγονός ότι διέσχισαν τον ωκεανό με ζώα αποκαλύπτει την πρόοδό τους - και το πνεύμα τους.