Πώς θα είναι ο πόλεμος του μέλλοντος; Οι νέες τεχνολογίες, η τεχνητή νοημοσύνη και οι συμβατικοί στρατοί

Το 2021 καταγράφηκε μια θεμελιώδη αλλαγή στη βρετανική πολιτική άμυνας και ασφάλειας. Αυξάνεται ο προϋπολογισμός για την ψηφιακή τεχνολογία, την τεχνητή νοημοσύνη και τον κυβερνοχώρο. Μειώνονται τα χρήματα για πιο παραδοσιακό υλικό και αριθμό στρατευμάτων.

Όλα αυτά σε μια εποχή που, όπως παρατηρεί το BBC, οι ρωσικές δυνάμεις συγκεντρώνονται στα σύνορα της Ουκρανίας, η Μόσχα απαιτεί να αποχωρήσει το ΝΑΤΟ από ορισμένα κράτη μέλη του και η Κίνα κάνει όλο και πιο δυνατούς θορύβους για την ανακατάληψη της Ταϊβάν - αν χρειαστεί με τη βία.

Μικρές, περιφερειακές συγκρούσεις εξακολουθούν να ξεσπούν σε όλο τον κόσμο. Στην Αιθιοπία διεξάγεται εμφύλιος πόλεμος, η αυτονομιστική σύγκρουση στην Ουκρανία έχει προκαλέσει το θάνατο πάνω από 14.000 ανθρώπων από το 2014, η εξέγερση στη Συρία σιγοβράζει και οι τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους αλωνίζουν σε τμήματα της Αφρικής.

Πώς θα μοιάζει ο πόλεμος στο μέλλον

Πώς θα μπορούσε να είναι ένας μελλοντικός πόλεμος μεταξύ μεγάλων δυνάμεων; Η Δύση μπορεί να ανταποκριθεί στις προκλήσεις; Το BBC επιχειρεί να απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα.

Πρώτον, ο «μελλοντικός πόλεμος» είναι ήδη εδώ. Πολλές από τις πτυχές μιας μεγάλης σύγκρουσης μεταξύ της Δύσης και, ας πούμε, της Ρωσίας ή της Κίνας, έχουν ήδη αναπτυχθεί, δοκιμαστεί και αναπτυχθεί.

Στις 16 Νοεμβρίου, η Ρωσία πραγματοποίησε δοκιμή πυραύλου στο διάστημα, καταστρέφοντας έναν από τους δικούς της δορυφόρους. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού η Κίνα πραγματοποίησε δοκιμές των προηγμένων υπερηχητικών πυραύλων της, ικανών να ταξιδεύουν με ταχύτητα πολλαπλάσια της ταχύτητας του ήχου. Οι επιθέσεις στον κυβερνοχώρο, έχουν γίνει ένα τακτικό καθημερινό φαινόμενο.

Η Michele Flournoy ήταν επικεφαλής της πολιτικής του Πενταγώνου για τη στρατηγική των ΗΠΑ υπό τους προέδρους Κλίντον και Ομπάμα. Πιστεύει ότι η εστίαση της Δύσης στη Μέση Ανατολή τις τελευταίες δύο δεκαετίες επέτρεψε στους αντιπάλους της να καλύψουν μεγάλο μέρος της στρατιωτικής τους καθυστέρησης και να εκσυγχρονίσουν οπλοστάσια και στρατηγικά δόγματα.

«Βρισκόμαστε πραγματικά σε ένα στρατηγικό σημείο καμπής όπου εμείς - οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι σύμμαχοί μας - βγαίνουμε από 20 χρόνια εστίασης στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας και της εξέγερσης, τους πολέμους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, και σηκώνουμε το βλέμμα μας για να συνειδητοποιήσουμε ότι βρισκόμαστε τώρα σε έναν πολύ σοβαρό ανταγωνισμό μεγάλων δυνάμεων», λέει.

Αναφέρεται, φυσικά, στη Ρωσία και την Κίνα, οι οποίες περιγράφονται αντίστοιχα στην ολοκληρωμένη επισκόπηση της βρετανικής κυβέρνησης ως «η οξεία απειλή» και ο μακροπρόθεσμος «στρατηγικός αντίπαλος» της Δύσης.

«Ενώ εμείς ήμασταν επικεντρωμένοι στην ευρύτερη Μέση Ανατολή», λέει, «οι χώρες αυτές πήγαν σχολείο στον δυτικό τρόπο πολέμου. Και άρχισαν να επενδύουν μαζικά σε ένα πλήθος νέων τεχνολογιών».

Μεγάλο μέρος αυτής της δράσης κατευθύνεται σε δραστηριότητες στον κυβερνοχώρο - διασπαστικές επιθέσεις με στόχο την υπονόμευση του ιστού της δυτικής κοινωνίας, τον επηρεασμό των εκλογών, την κλοπή ευαίσθητων δεδομένων. Τι θα γινόταν όμως αν οι τρέχουσες εντάσεις μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας για την Ουκρανία, ας πούμε, ή μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας για την Ταϊβάν αναβαθμιζόταν σε εχθροπραξίες;

«Νομίζω ότι αυτό θα εξελισσόταν σε ένα περιβάλλον με πολύ γρήγορους ρυθμούς που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τομέα των πληροφοριών», λέει η Meia Nouwens, ανώτερη ερευνήτρια στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Σπουδών (IISS), η οποία επικεντρώνεται στη χρήση των δεδομένων από την Κίνα για στρατιωτικό πλεονέκτημα.

«Ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός της Κίνας έχει δημιουργήσει μια νέα υπηρεσία που ονομάζεται Δύναμη Στρατηγικής Υποστήριξης, η οποία εξετάζει τις δυνατότητες του διαστήματος, του ηλεκτρονικού πολέμου και του κυβερνοχώρου», ανέφερε.

Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Λοιπόν, σχεδόν τα πρώτα πράγματα που θα συνέβαιναν σε οποιεσδήποτε εχθροπραξίες θα ήταν μαζικές επιθέσεις στον κυβερνοχώρο και από τις δύο πλευρές. Θα γίνονταν προσπάθειες να «τυφλωθεί» η άλλη με το να καταστραφούν οι επικοινωνίες, συμπεριλαμβανομένων των δορυφόρων, ή ακόμη και να κοπούν τα ζωτικά υποθαλάσσια καλώδια που μεταφέρουν δεδομένα.

Ο Franz-Stefan Gady, ειδικός σε θέματα μελλοντικού πολέμου στο IISS, ερωτήθηκε το τι θα σήμαινε αυτό. Θα μπορούσαν ξαφνικά τα τηλέφωνά μας να σταματήσουν να λειτουργούν, τα πρατήρια καυσίμων να στερέψουν και η διανομή τροφίμων να περιέλθει σε χάος;

«Κατά πάσα πιθανότητα, ναι», λέει. «Επειδή οι μεγάλες δυνάμεις επενδύουν μαζικά όχι μόνο σε επιθετικές δυνατότητες στον κυβερνοχώρο αλλά και σε δυνατότητες ηλεκτρονικού πολέμου που μπορούν να μπλοκάρουν δορυφόρους και να ρίξουν την τις τηλεπικοινωνίες. Έτσι, όχι μόνο ο στρατός αλλά και οι κοινωνίες συνολικά θα αποτελέσουν πρωταρχικό στόχο σε μελλοντικές συγκρούσεις».

Ο μεγαλύτερος στρατιωτικός κίνδυνος εδώ είναι η ραγδαία κλιμάκωση. Εάν οι δορυφόροι σας δεν επικοινωνούν και οι στρατιωτικοί σχεδιαστές που κάθονται στα υπόγεια καταφύγια διοίκησης δεν μπορούν να είναι σίγουροι για το τι συμβαίνει, τότε αυτό καθιστά εξαιρετικά δύσκολο να αξιολογήσουν την επόμενη κίνηση.

Η Meia Nouwens πιστεύει ότι αυτό τους αφήνει την επιλογή να αντιδράσουν είτε με «μινιμαλιστικό» είτε με «μαξιμαλιστικό» τρόπο, ο οποίος ενέχει τον κίνδυνο περαιτέρω κλιμάκωσης των εντάσεων.

Τεχνητή νοημοσύνη και πόλεμος του μέλλοντος

Ένας παράγοντας που είναι πιθανό να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στον μελλοντικό πόλεμο είναι η τεχνητή νοημοσύνη. Αυτή μπορεί να επιταχύνει μαζικά τους χρόνους λήψης αποφάσεων και αντίδρασης των διοικητών, επιτρέποντάς τους να επεξεργάζονται τις πληροφορίες πολύ πιο γρήγορα.

Σε αυτό τον τομέα, οι ΗΠΑ έχουν το ποιοτικό πλεονέκτημα έναντι των δυνητικών αντιπάλων τους και η Michele Flournoy πιστεύει ότι μπορεί να αντισταθμίσει τους τομείς όπου η Δύση είναι υστερεί σε σχέση με το γιγαντιαίο μέγεθος του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού της Κίνας.

Υπάρχει όμως ένας τομέας όπου η Δύση υπολείπεται επικίνδυνα της Ρωσίας και της Κίνας. Αυτός είναι οι υπερηχητικοί πύραυλοι - υπερτροφοδοτούμενα βλήματα που μπορούν να πετάξουν με ταχύτητα μεταξύ πέντε και 27 φορές την ταχύτητα του ήχου και να μεταφέρουν είτε συμβατική είτε πυρηνική κεφαλή.

Η Ρωσία ανακοίνωσε επιτυχείς δοκιμές του υπερηχητικού πυραύλου κρουζ Zircon, διακηρύσσοντας ότι μπορεί να νικήσει οποιαδήποτε άμυνα οπουδήποτε στον κόσμο.

Ο Dong Feng 17 της Κίνας, που αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά το 2019, φέρει ένα υπερηχητικό όχημα ολίσθησης (HGV) που μπορεί να ελίσσεται μέσα στην ατμόσφαιρα με σχεδόν απρόβλεπτη τροχιά, καθιστώντας δύσκολη την αναχαίτισή του.

Οι πρόσφατες δοκιμές των αμερικανικών συστημάτων, αντίθετα, δεν έχουν πάει καλά. Η άφιξη αυτών των όπλων στο οπλοστάσιο της Κίνας κάνει πλέον την Ουάσινγκτον να σκεφτεί δύο φορές το ενδεχόμενο να πάει σε πόλεμο για να υπερασπιστεί την Ταϊβάν, αν η Κίνα αποφασίσει να εισβάλει σε αυτήν.

Ωστόσο, αυτή τη στιγμή, που οι ρωσικές δυνάμεις που συγκεντρώνονται στα σύνορα της Ουκρανίας, αν και σίγουρα περιλαμβάνουν επιθετικές δυνατότητες κυβερνοχώρου και ηλεκτρονικού πολέμου, αποτελούνται κυρίως από συμβατικό υλικό, όπως άρματα μάχης, τεθωρακισμένα οχήματα και στρατεύματα - το ίδιο είδος υλικού που θα αναπτυχθεί αν η Μόσχα αποφασίσει να επιστρέψει στις χώρες της Βαλτικής, για παράδειγμα.

Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει λάβει την απόφαση να μειώσει τις συμβατικές του δυνάμεις υπέρ της επένδυσης σε νέα τεχνολογία. Ο Franz-Stefan Gady, ειδικός στον μελλοντικό πόλεμο, πιστεύει ότι αυτό θα αποφέρει σίγουρα οφέλη σε 20 χρόνια, αλλά πριν από αυτό θα υπάρχει ένα ανησυχητικό κενό.

«Νομίζω ότι θα έχουμε μια πολύ επικίνδυνη περίοδο μέσα στα επόμενα πέντε με δέκα χρόνια, όταν θα συμβεί μεγάλο μέρος της μείωσης. Ταυτόχρονα, πολλές από αυτές τις αναδυόμενες τεχνολογικές δυνατότητες δεν θα είναι αρκετά ώριμες ώστε να έχουν πραγματικά επιχειρησιακό αντίκτυπο», λέει.

Και σε αυτά τα επόμενα πέντε έως 10 χρόνια θα μπορούσαν κάλλιστα να ξετυλιχθούν μερικές από τις πιο επικίνδυνες προκλήσεις για την ασφάλεια της Δύσης. Είναι λοιπόν όλα καταστροφή και κατήφεια; Όχι, σύμφωνα με τη Michele Flournoy, η οποία πέρασε χρόνια στην καρδιά της αμερικανικής αμυντικής πολιτικής. Πιστεύει ότι η λύση είναι δύο πράγματα - στενή διαβούλευση και συνεργασία με τους συμμάχους και επενδύσεις στα σωστά σημεία.

«Αν βάλουμε επενδύσουμε πραγματικά στις σωστές τεχνολογίες, στις σωστές έννοιες, και τις αναπτύξουμε με ταχύτητα και σε κλίμακα, θα μπορέσουμε να αποτρέψουμε τον πόλεμο μεγάλων δυνάμεων», λέει. «Θα πρέπει να είμαστε σε θέση να επιτύχουμε τους στόχους μας και να διατηρήσουμε τον Ινδο-Ειρηνικό, για παράδειγμα, ελεύθερο και ανοικτό και ευημερούντα στο μέλλον».