Διάστημα: Εντείνεται ο ανταγωνισμός - Ποιες αποστολές αναμένονται το 2022 στη Σελήνη

Πληθώρα και ποικιλία διαστημικών αποστολών θα πραγματοποιηθούν το 2022, έτος που αναμένεται «μεγάλο» για τη διαστημική επιστήμη και τεχνολογία. Η Σελήνη θα βρεθεί στο επίκεντρο με μια πληθώρα αποστολών, αλλά και πέρα από αυτήν θα υπάρξουν πολλά νέα εγχειρήματα.

Σύμφωνα πάντως με πολλούς αναλυτές, πέρα από την επιστημονική περιέργεια και την ακαταμάχητη έλξη που ασκεί το διάστημα στους ανθρώπους, η εντεινόμενη εμπλοκή με το διάστημα κρύβει εν μέρει τους ομολογημένους ή ανομολόγητους στρατιωτικούς και επιχειρηματικούς στόχους ολοένα περισσότερων κρατών, τα οποία αισθάνονται ανασφάλεια με ανάλογες διαστημικές πρωτοβουλίες των ανταγωνιστών τους και αντιλαμβάνονται ότι κινδυνεύουν να μείνουν πίσω από τις εξελίξεις. Με άλλα λόγια, φέτος το διάστημα - καλώς ή κακώς - θα γίνει ακόμη περισσότερο χώρος εμπορικών δραστηριοτήτων και στρατιωτικών εφαρμογών.

Ιδίως η Κίνα δεν το κρύβει ότι θέλει να «ροκανίσει» τη διαστημική κυριαρχία των ΗΠΑ, ενώ η Ρωσία του Πούτιν νοσταλγεί τη διαστημική δόξα της Σοβιετικής Ένωσης. Η Ευρώπη, αργά αλλά σταθερά, αυξάνει το διαστημικό «αποτύπωμα» της, το ίδιο και η Ιαπωνία που έχει το επίγειο άγχος της γειτονικής Κίνας αλλά και της Βόρειας Κορέας. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα θέλουν να καθιερωθούν ως η πρώτη διαστημική χώρα στον αραβικό κόσμο, το Ισραήλ θέλει να πάει στο διάστημα για λόγους πρεστίζ και όχι μόνο, η Νότια Κορέα θέλει το ίδιο (με το μάτι στην πυρηνική Βόρεια Κορέα), ενώ η Ινδία εντείνει τις διαστημικές φιλοδοξίες της, σε μεγάλο βαθμό λόγω γεωστρατηγικού ανταγωνισμού με την Κίνα και το Πακιστάν.

Και βέβαια, πάνω από όλους, οι ΗΠΑ θέλουν να κρατήσουν το «πάνω χέρι» στο διάστημα και για λόγους εθνικής ασφαλείας, γι' αυτό άλλωστε πρόσφατα δημιούργησαν τη διαστημική Space Force ως το νεότερο σώμα των ενόπλων δυνάμεων τους. Μέχρι πρόσφατα οι Αμερικανοί διοικητές της Space Force θεωρούσαν ότι η «επικράτεια» τους τελείωνε 36.000 χιλιόμετρα πάνω από τη Γη, στο ύψος των γεωστατικών δορυφόρων. Όμως, μετά από συμφωνία με τη NASΑ, η επιστροφή των ΗΠΑ στη Σελήνη από φέτος οδήγησε στην αύξηση κατά τουλάχιστον 1.000 φορές του διαστήματος που το αμερικανικό Πεντάγωνο θεωρεί ότι πρέπει να εποπτεύει. Όπως έγραψε και το βρετανικό περιοδικό «Economist», «ακόμη κι αν υπήρξε ποτέ, η εποχή της αθωότητας αποτελεί πια παρελθόν» στο διάστημα.

Ακολουθεί μια σύνοψη των κυριότερων διαστημικών εγχειρημάτων που αναμένονται τη νέα χρονιά. 

Η επιστροφή στη Σελήνη

Μετά τις επανδρωμένες αμερικανικές αποστολές «Απόλλων» και τις σοβιετικές «Λούνα» των δεκαετιών 1960 και 1970 του «ψυχρού» πολέμου ανάμεσα στις δύο τότε υπερδυνάμεις, το φεγγάρι της Γης είχε πέσει σε σχετική αφάνεια. Κάτι που όμως θα αλλάξει δραματικά τα επόμενα χρόνια, αρχής γενομένης από το 2022, όταν πολλές χώρες (ΗΠΑ, Ρωσία, Ινδία, Ιαπωνία, Ν.Κορέα) αλλά και ιδιωτικές εταιρείες σχεδιάζουν αποστολές σε αυτό, ξεκινώντας μια νέα εποχή σεληνιακών εξερευνήσεων με στόχο πια η παραμονή στον δορυφόρο της Γης να γίνει μόνιμη και όχι πρόσκαιρη. Μόνο η NASA υποστηρίζει φέτος τουλάχιστον 18 κρατικές και ιδιωτικές σεληνιακές αποστολές.

Η μεγαλύτερη θα είναι η μη επανδρωμένη αποστολή «Αρτεμις 1» της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA), το πρώτο στάδιο για την επιστροφή των Αμερικανών αστροναυτών - μεταξύ των οποίων θα είναι η πρώτη γυναίκα που θα περπατήσει στο φεγγάρι - λίγα χρόνια μετά, αν και ο αρχικός στόχος του 2024 μάλλον δεν είναι πια εφικτός. Η «Αρτεμις », που θα πραγματοποιηθεί φέτος την άνοιξη, θα είναι μια δοκιμή τόσο για τη διαστημική κάψουλα Ωρίων (Orion) που θα τεθεί - σε αυτή την πρώτη φάση χωρίς αστροναύτες - σε τροχιά γύρω από το φεγγάρι για μερικές μέρες προτού επιστρέψει στη Γη με μια βουτιά στον Ειρηνικό Ωκεανό, όσο και για τον κολοσσιαίο πύραυλο SLS (Space Launch System) που θα μεταφέρει το Orion και ο οποίος είναι περίπου 15% ισχυρότερος από τον «Κρόνο 5» των αποστολών «Απόλλων».

Η εκτόξευση του πυραύλου SLS τον Φεβρουάριο θα είναι η πρώτη μεγάλη μη επανδρωμένη αποστολή φέτος, η οποία θα μεταφέρει 13 μικρούς δορυφόρους (cubesats) κοντά στη Σελήνη. Η συνέχεια θα είναι η αποστολή Αρτεμις ΙΙ το 2024, όταν ο SLS θα μεταφέρει την Orion μαζί με τέσσερις αστροναύτες γύρω από το φεγγάρι, προτού τελικά το 2025 η αποστολή 'Αρτεμις ΙΙΙ επιχειρήσει προσσελήνωση με τετραμελές πλήρωμα που θα παραμείνει στο φεγγάρι για τέσσερις μέρες. Θα είναι το πρώτο βήμα για τη δημιουργία της μόνιμης βάσης «'Αρτεμις» όπου θα μπορούν να μείνουν έως τέσσερις αστροναύτες για έναν έως δύο μήνες. Δεν είναι πάντως απίθανο τις επανδρωμένες πτήσεις της NASA στη Σελήνη να αναλάβει τελικά ο υπό κατασκευή πύραυλος Starship της Space X του Έλον Μασκ, που θα είναι ισχυρότερος και φθηνότερος από τον SLS.

Παράλληλα φέτος, ρομποτικά οχήματα προσεδάφισης τόσο των ΗΠΑ όσο και άλλων χωρών θα προσσεληνωθούν και θα κάνουν βόλτες στη Σελήνη, κυρίως στο νότιο πόλο της, όπου υπάρχει αρκετό νερό σε μορφή πάγου μέσα σε ανήλιαγους κρατήρες. Η Ρωσία, που ως ΕΣΣΔ έχει στο ενεργητικό της οκτώ επιτυχείς αποστολές προσσελήνωσης, με τελευταία τη «Λούνα 24» το 1976, θα ξαναπιάσει το νήμα με την αποστολή «Λούνα 25» τον Ιούλιο. Το σκάφος θα συλλέξει δείγμα σεληνιακού εδάφους (ρηγόλιθου) και θα το φέρει στη Γη.

Στο δεύτερο εξάμηνο του 2022 ο Ινδικός Οργανισμός Διαστημικής Έρευνας (ISRO) θα κάνει μια δεύτερη απόπειρα προσσελήνωσης με το σκάφος Chandrayaan-3, μετά την αποτυχία του προηγούμενου το 2019 που συνετρίβη στη Σελήνη λόγω σφάλματος λογισμικού. Το ινδικό ρόβερ Vikram, που θα μεταφερθεί στο φεγγάρι, σχεδιάζεται αυτή τη φορά να εξερευνήσει το πολικό σεληνιακό περιβάλλον.

Το Vikram πιθανώς θα έχει παρέα τη διαστημοσυσκευή Peregrine της ιδιωτικής αμερικανικής εταιρείας Astrobotic που χρηματοδοτείται από τη NASA. Το Peregrine, που δεν έχει δοκιμαστεί στο διάστημα έως τώρα, έχει σχεδιαστεί ως πλατφόρμα μεταφοράς κάθε είδους φορτίων. Στην πρώτη του σεληνιακή αποστολή, εκτός από 14 όργανα της NASA θα μεταφέρει όχι ένα αλλά έξι ρόβερ διαφόρων οργανισμών. Η NASA σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει το Peregrine για να μεταφέρει στη Σελήνη το μεγάλο ρόβερ VIPER το 2023, που θα ψάξει για νερό. Επίσης η αμερικανική εταιρεία ρομποτικής Lunar Outpost, μετά από συμφωνία με τη NASA, θα στείλει στο τέλος του 2022 ένα ρόβερ που θα μεταφέρει εξοπλισμό επικοινωνιών 4G για τις αποστολές «Αρτεμις» και παράλληλα θα συλλέξει σεληνιακή σκόνη.

Η Ιαπωνική Υπηρεσία Διαστημικής Εξερεύνησης (JAXA) θα στείλει ένα ρόβερ κοντά στον ισημερινό της Σελήνης, ενώ τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα σχεδιάζουν να στείλουν το φθινόπωρο στο φεγγάρι - θα είναι η πρώτη αραβική χώρα - την άκατο Hakuto-R (που κατασκευάζεται από την ιαπωνική εταιρεία ispace) και το ρόβερ Rashid (που κατασκευάζεται από τα ΗΑΕ στο Ντουμπάι). Το αραβικό ρόβερ θα διαθέτει το επιστημονικό όργανο Langmuir, το οποίο θα μπορέσει να μετρήσει για πρώτη φορά το πλάσμα φορτισμένων σωματιδίων που ο ηλιακός «άνεμος» στέλνει στη σεληνιακή επιφάνεια. Η Νότια Κορέα θα κάνει τη διαστημική της «πρεμιέρα» τον Αύγουστο, σε συνεργασία με τη NASA, με την αποστολή του σεληνιακού δορυφόρου Korean Pathfinder Lunar Orbiter, που θα κάνει γεωλογικές αναλύσεις από ψηλά.

Ο 'Αρης 

Τον Σεπτέμβριο θα εκτοξευθεί το ευρωπαϊκό ρόβερ Rosalind Franklin με προορισμό τον «κόκκινο» πλανήτη, όπου θα φθάσει το 2023. Η αποστολή ExoMars θα είναι μια συνεργασία της ESA και της Ρωσικής Διαστημικής Υπηρεσίας Roscosmos, με στόχο την αναζήτηση ιχνών αρειανής ζωής. Το ρόβερ - μεγαλύτερο από το κινεζικό Zhurong αλλά μικρότερο από το αμερικανικό «Perseverance» - θα διαθέτει αρκετές κάμερες και τρυπάνι ικανό να τρυπήσει σε βάθος έως δύο μέτρων στην περιοχή Oxia Planum, η οποία μπορεί κάποτε να είχε συνθήκες φιλικές για ανάπτυξη ζωής.

Υπάρχει πάντως αρκετή αγωνία για την αποστολή, καθώς τόσο η Ευρώπη όσο και η Ρωσία-ΕΣΣΔ έχουν ένα ιστορικό απωλειών κατά την προσεδάφιση τον 'Αρη. Από τις 19 ρωσικές-σοβιετικές αποστολές και τις δύο ευρωπαϊκές έως τώρα, καμία δεν υπήρξε πλήρως επιτυχής. Στο μεταξύ, τα ρόβερ Perseverance και Curiosity της NASA, μαζί με το ελικοπτεράκι Ingenuity, θα συνεχίσουν και φέτος τις «βόλτες» τους στον 'Αρη. 

Ο Δίας και τα φεγγάρια του

Τον Μάιο έχει προγραμματιστεί η εκτόξευση του σκάφους JUICE (Jupiter Icy Moons Explorer) του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) που αναμένεται να φθάσει στον Δία σε επτά χρόνια, οπότε και θα κάνει αλλεπάλληλες κοντινές διελεύσεις από τους παγωμένους δορυφόρους Ευρώπη, Γανυμήδη και Καλλιστώ, μεταξύ άλλων διερευνώντας τους πιθανούς ωκεανούς κάτω από την παγωμένη επιφάνεια τους, όπου και θα μπορούσαν να βρεθούν ίχνη εξωγήινης ζωής. 

Οι αστεροειδείς

Τον Αύγουστο θα εκτοξευθεί η αποστολή Psyche της NASA με στόχο τον ομώνυμο αρχαίο και πλούσιο σε μέταλλα αστεροειδή (κυρίως σίδηρο), όπου θα φθάσει μετά από τέσσερα χρόνια, με στόχο να τον φωτογραφήσει, να αναλύσει τη χημική σύνθεση του και να μετρήσει την εσωτερική δομή και το μαγνητικό πεδίο του. Πιο δραματικό γεγονός θα είναι τον Οκτώβριο η κατευθυνόμενη πρόσκρουση του σκάφους DART (Double Asteroid Test) της NASA στο μικρό φεγγάρι Δίμορφο του αστεροειδούς Δίδυμου, η πρώτη αποστολή πλανητικής άμυνας με στόχο την εκτροπή της πορείας ενός δυνητικά απειλητικού αστεροειδούς.

Οι κοντινές ανθρώπινες ιδιωτικές διαστημικές πτήσεις

Το 2021 υπήρξε έτος καμπής για τις υποτροχιακές διαστημικές πτήσεις ανθρώπων από ιδιωτικές εταιρείες, με τη Virgin Galactic του Ρίτσαρντ Μπράνσον και τη Blue Origin του Τζεφ Μπέζος να στέλνουν "τουρίστες" στο διάστημα για πρώτη φορά, κάτι που σκοπεύουν να κάνουν ρουτίνα το 2022. Φέτος η Boeing θα επιχειρήσει το ίδιο με το σκάφος της Starliner, που χτυπήθηκε από απανωτά προβλήματα το 2019-2020, κάνοντας μια πρώτη μη επανδρωμένη πτήση στο πρώτο εξάμηνο και μια δεύτερη επανδρωμένη στο δεύτερο εξάμηνο του 2022.

Το «παρθενικό» ταξίδι του μπορεί να κάνει φέτος και ο μεγάλος πύραυλος Vulcan της αμερικανικής United Launch Alliance (ULA), η οποία κατά κύριο λόγο έχει αναλάβει τις διαστημικές αποστολές εθνικής ασφάλειας (βλ. στρατιωτικές και μυστικών υπηρεσιών) των ΗΠΑ. Ένας πύραυλος «'Ατλας 5» της ULA είναι επίσης αυτός που θα εκτοξεύσει το σκάφος Starliner της Boeing με προορισμό τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Από την άλλη, παραμένει ερωτηματικό αν θα πετάξουν φέτος δοκιμαστικά για πρώτη φορά πάνω από την ατμόσφαιρα ο πολύ μεγάλος πύραυλος και το σκάφος Starship της Space X, που σχεδιάζονται για να μεταφέρουν ανθρώπους και φορτία στη Σελήνη και στον 'Αρη.

Διαστημικοί Σταθμοί

Η Κινεζική Διαστημική Υπηρεσία θα συνεχίσει την τμηματική κατασκευή του δικού της διαστημικού σταθμού Tiangong, που ξεκίνησε το 2021, προσθέτοντας νέα τμήματα (επιστημονικά εργαστήρια) σε τροχιά και πιθανώς καθιστώντας τον πλήρως λειτουργικό. Το φθινόπωρο του 2022 η γαλλο-ιταλική εταιρεία Thales Alenia Space θα παραδώσει στις ΗΠΑ το εξωτερικό προστατευτικό περίβλημα του κυρίως τμήματος (Habitation and Logistics Outpost-HALO) του Gateway, του σεληνιακού διαστημικού σταθμού που σχεδιάζει η NASA με διεθνείς συνεργάτες (ESA, JAXA, Καναδάς κ.α.).

Από τον Gateway - ο οποίος θα στηθεί τμηματικά τα επόμενα χρόνια και θα λειτουργήσει από το 2024 ως ενδιάμεσος σταθμός μεταξύ Γης και Σελήνης- θα ξεκινά το σεληνιακό «λεωφορείο» Human Landing System (HLS) που θα μεταφέρει τους αστροναύτες στο φεγγάρι, όταν πια εκεί θα έχει δημιουργηθεί μια σεληνιακή βάση. Αρχικά ο Gateway θα κατοικείται για ένα μήνα τον χρόνο, μετά για δύο μήνες και τελικά πιο μόνιμα. Ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός (ISS) κατοικείται συνεχώς εδώ και 21 χρόνια, όμως βρίσκεται πολύ πιο κοντά στη Γη, σε απόσταση μόνο 400 χιλιομέτρων, ενώ ο Gateway θα είναι πολύ πιο μακριά. Η Ινδική ISRO έχει επίσης σχέδια για δικό της διαστημικό σταθμό και, ως πρώτο βήμα, θα κάνει φέτος την πρώτη μη επανδρωμένη πτήση του σκάφους της Gaganyaan-1, που προορίζεται να μεταφέρει τους πρώτους αστροναύτες της σε τροχιά το 2023.