Κορονοϊός - Αφρική: Εκτοξεύθηκαν τα ποσοστά ανήλικων κοριτσιών που εγκαταλείπουν το σχολείο λόγω εγκυμοσύνης

Ο κορονοϊός και τα περιοστικά μέτρα που έφερε η παρατεταμένη περίοδος καραντίνας σε χώρες της Αφρικής, με κλείσιμο σχολείων, τουλάχιστον για έξι μήνες, τα οποία επαναλειτουργούσαν μόνο κατά διαστήματα, έκανε την κατάσταση χειρότερη ιδιαίτερα για τα ανήλικα κορίτσια καθώς αυτό σήμανε απομάκρυνση από την πρόσβαση σε αντισυλληπτικά και κλινικές, αυξάνοντας το ποσοστό που εγκαταλείπουν το σχολείο λόγω εγκυμοσύνης. 

Χαρακτηριστικά στη Ζιμπάμπουε το 2018 περίπου 3.000 ανήλικες μαθήτριες, σε ολη τη χώρα, εγκατέλειψαν το σχολείο τους λόγω εγκυμοσύνης, το 2020, έφτασε τις 4.770 έγκυες και το 2021, ο αριθμός εκτινάχθηκε σε περίπου 5.000 εγκυμοσύνες ανήλικων μαθητριών μόλις τους δύο πρώτους μήνες του έτους.

«Στα 13 μου θα ήθελα να βρίσκομαι στο σχολείο»

Μέσα σε ένα ελάχιστα επιπλωμένο σπίτι δύο δωματίων, στη Ζιμπάμπουε, ένα μωρό κλαίει. Η μητέρα του, Βιρτζίνια, περνάει τη μέρα της κουβαλώντας νερό από το πηγάδι, πουλώντας φρούτα και λαχανικά στην άκρη του δρόμου, μαγειρεύοντας, καθαρίζοντας, πλένοντας ρούχα. «Πλέον αυτή είναι η ζωή και η καθημερινότητά μου», θα πει η ίδια στους ρεπόρτερ του Associated Press. Μεταξύ όλων αυτών, η Βιρτζίνια προετοιμάζει τα τέσσερα αδέρφια της για το σχολείο, και, μετά την επιστροφή τους, τα βοηθάει με τα μαθήματά τους. Αυτή, είναι η δουλειά που κάνει με μεγαλύτερη δυσκολία απ’ όλες καθώς, στην ηλικία των 13 ετών, το μέρος που και η ίδια θα προτιμούσε να βρίσκεται, είναι το σχολείο.

Η Βιρτζίνια δεν αποτελεί εξαίρεση στο νότιο κομμάτι της Μαύρης Ηπείρου. Από την αρχή της πανδημίας, στη Ζιμπάμπουε αλλά και σε άλλες χώρες, παρατηρείται κατακόρυφη αύξηση των ανήλικων κοριτσιών που μένουν έγκυες. Η Ζιμπάμπουε, συγκεκριμένα, δίνει εδώ και χρόνια μάχη για την εξάλειψη του φαινομένου, καθώς και των γάμων ανήλικων παιδιών. Πριν ο κορονοϊός αλλάξει όλο τον κόσμο, ένα στα τρία κορίτσια παντρεύονταν πριν τα 18. Πολλοί από αυτούς τους γάμους έγιναν λόγω απρογραμμάτιστων εγκυμοσυνών, άλλοι λόγω της χαλαρότητας στην εφαρμογή των νόμων, αλλά και της καθολικής φτώχειας, και των πρακτικών – πολιτιστικών και θρησκευτικών.

Διέξοδος από τη φτώχεια

Ο κορονοϊός έκανε την κατάσταση χειρότερη. Στη χώρα των 15 εκατομμυρίων κατοίκων, τον Μάρτιο του 2020, επιβλήθηκε αυστηρή καραντίνα με κλείσιμο σχολείων, τουλάχιστον για έξι μήνες, τα οποία επαναλειτουργούσαν μόνο κατά διαστήματα. Ειδικά για τα κορίτσια, αυτό σήμαινε αδράνεια, αλλά και απομάκρυνση από την πρόσβαση σε αντισυλληπτικά και κλινικές. Συνεπώς, και επιδείνωση των προβλημάτων των οικογενειών που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας.  Σύμφωνα με τα στοιχεία της χώρας, είναι πολλά τα κορίτσια που έπεσαν θύματα σεξουαλικής κακοποίησης ή είδαν τον γάμο και την εγκυμοσύνη σαν διέξοδο από τη φτώχεια. Τέτοια κορίτσια υπήρξαν και πριν την πανδημία όμως, και τότε, αντιμετωπίστηκαν ως «χαμένες υποθέσεις».

Η κυβέρνηση της Ζιμπάμπουε, αντιμέτωπη με τις καταιγιστικές αυξήσεις στους αριθμούς, τον Αύγουστο του 2020 άλλαξε τον νόμο που απαγόρευε την είσοδο στα σχολεία στις έγκυες μαθήτριες. Η κίνηση χαιρετίστηκε από ακτιβιστές της αναπτυσσόμενης χώρας όμως, μέχρι στιγμής, η εφαρμογή της έχει, σε μεγάλο βαθμό, αποτύχει. Τα περισσότερα κορίτσια δεν επιστρέφουν στα θρανία, επικαλούμενα οικονομικές δυσκολίες, βαθιά ριζωμένα στερεότυπα, στιγματισμό αλλά και σχολικό εκφοβισμό.

Η Βιρτζίνια ήλπιζε ότι ο ηλικιωμένος άντρας που την άφησε έγκυο θα την παντρευόταν. Ο ίδιος, παρά τις υποσχέσεις που αρχικά της έδωσε, τελικά αρνήθηκε την πατρότητα. Η ίδια και η οικογένειά της αποφάσισαν, τελικά, να μην προχωρήσουν νομικά, κατηγορώντας τον για βιασμό ανήλικης, παρότι, σύμφωνα με τους νόμους της χώρας, η ηλικία συναίνεσης είναι τα 16 έτη. Όσοι καταδικάζονται για σεξουαλικές επαφές ή ασελγείς πράξεις με παιδιά κάτω αυτού του ορίου, τιμωρούνται με πρόστιμο και φυλάκιση έως και 10 έτη. Όμως, τα περισσότερα από τα περιστατικά, δεν φτάνουν ποτέ στα δικαστήρια. Οικογένειες και φορείς της πολιτείας προσπαθούν να κρύψουν τέτοιες υποθέσεις «κάτω από το χαλί» ή να επιβάλλουν τον γάμο ως τη μόνη λύση στα ανήλικα θύματα.

Οι οικογένειες συχνά συμβάλλουν στην κακοποίηση των κοριτσιών τους, επιλέγοντας τον δρόμο της διαπραγμάτευσης με τον δράστη, πιέζοντάς τον να παντρευτεί το κορίτσι και να αποσπάσουν, ως αντάλλαγμα, χρήματα ή βοοειδή, με αντάλλαγμα την αποσιώπηση της καταγγελίας στην αστυνομία. Σύμφωνα με την έρευνα του Associated Press, η αστυνομία δεν είναι σε θέση να παράσχει στοιχεία σχετικά με τις αναφερόμενες υποθέσεις, μέχρι τα τέλη Ιανουαρίου, τουλάχιστον, όταν και θα έχει ολοκληρωθεί σχετική έρευνα, της οποίας τα στοιχεία, όμως, αναμένεται να είναι υποεκτιμημένα.

Οι αρχές της χώρας έχουν στοιχεία για τις εγκυμοσύνες σε ανήλικα κορίτσια, τα οποία εγκαταλείπουν το σχολείο τα οποία, σύμφωνα με αξιωματούχους, πιθανότατα δεν αντικατοπτρίζουν το πραγματικό μέγεθος του προβλήματος, καθώς δεν είναι λίγα τα κορίτσια που εγκαταλείπουν την εκπαίδευση χωρίς να δώσουν λόγο. Το 2018, περίπου 3.000 ανήλικες μαθήτριες, σε ολη τη χώρα, εγκατέλειψαν το σχολείο τους λόγω εγκυμοσύνης. Το 2019, ο ίδιος αριθμός παρέμεινε σχετικά σταθερός. Το 2020, όμως, έφτασε τις 4.770 έγκυες που εγκατέλειψαν το σχολείο. Το δε 2021, ο αριθμός εκτινάχθηκε σε περίπου 5.000 εγκυμοσύνες ανήλικων μαθητριών μόλις τους δύο πρώτους μήνες του έτους.

Η Ζιμπάμπουε δεν αποτελεί μοναδική περίπτωση σε όλη την Αφρική. Σύμφωνα με έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας, κατά τη διάρκεια της πανδημίας σε Μποτσουάνα, Ναμίμπια, Λεσότο, Μαλάουι, Μαδαγασκάρη, Νότια Αφρική και Ζάμπια κατέγραψαν κατακόρυφη αύξηση κρουσμάτων σεξουαλικής και έμφυλης βίας, η οποία συνέβαλλε κατά πολύ και στην αύξηση κυήσεων μεταξύ νέων και έφηβων κοριτσιών.