Δεσποτόπουλος στο ethnos.gr: Γιατί η Ουκρανία είναι σημαντική για ΗΠΑ και Ρωσία - Ο νέος Ψυχρός Πόλεμος και ο κίνδυνος θερμού επεισοδίου

Η ουκρανική κρίση θα μπορούσε εύκολα να χαρακτηριστεί ως μία (γεωπολιτική) παρτίδα σκάκι μόνο που οι πάνοπλοι στρατιώτες που βρίσκονται στα ρωσο-ουκρανικά σύνορα δείχνουν πώς αν η Μόσχα εισβάλει στην Ουκρανία αυτή η παρτίδα δεν θα είναι  ανώδυνη. Το γεωπολιτικό «πόκερ» που βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ και αρκετό καιρό επιβεβαιώνει πως στην περιοχή βρίσκεται σε εξέλιξη ένας νέος «Ψυχρός Πόλεμος» με υπαρκτό κίνδυνο να γίνει θερμός με ό,τι αυτό συνεπάγεται πχ για την Ευρώπη που εξαρτάται σημαντικά από το ρωσικό φυσικό αέριο.

Το ethnos.gr ζήτησε τη γνώμη του διεθνολόγου, Αλέξανδρου Δεσποτόπουλου για τα τακταινόμενα στην περιοχή, το διακύβευμα του διπλωματικού ανταγωνισμού αλλά και τη στάση της ελληνικής διπλωματίας.

«Κινδυνώδης κατάσταση»

«Πράγματι, η συγκέντρωση ρωσικών στρατευμάτων στα σύνορα με την Ουκρανία και η ενίσχυση της κυβέρνησης του Κίεβο από το ΝΑΤΟ έχουν δημιουργήσει μία κινδυνώδη κατάσταση, που προκαλεί παγκόσμια ανησυχία», παραδέχθηκε αρχικά ο κ. Δεσποτόπουλος.
Εκτίμησε πως οι ΗΠΑ με όχημα το ΝΑΤΟ επιχειρούν «να ολοκληρώσουν τη διεύρυνση που δεν τόλμησε η Ευρωπαϊκή ενοποίηση στην Ανατολική Ευρώπη, συμπεριλαμβάνοντας την Ουκρανία και τη Γεωργία».

Όμως, αυτό οδηγεί στο να «αναβιώνουν μνήμες της περιόδου του ψυχρού πολέμου και απειλές πολεμικής σύρραξης στην ευρωπαϊκή ήπειρο».

Οι συνέπειες μιας ολικής σύγκρουσης

Μια ολική σύρραξη μεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ δεν θα ωφελήσει κανέναν εκτιμά ο κ. Δεσποτόπουλος και για το λόγο αυτό θεωρεί ότι δεν την επιθυμεί καμία από τις δύο πλευρές. Ωστόσο, ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα δημιουργήσει σημαντικές πληγές στις εμπλεκόμενες χώρες. «Πιθανά, λοιπόν, να υπάρξει κάποιου είδους επιχειρησιακή υποστήριξη Ρώσων αυτονομιστών στα ανατολικά της γειτονικής τους χώρας, μέσα από τοπικές συγκρούσεις γύρω από τη Μαύρη Θάλασσα», ανέφερε.

Γιατί είναι σημαντική η Ουκρανία για τη Μόσχα

Η Μόσχα θέλει να αποτρέψει την είσοδο της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και να μετατραπεί η χώρα σε «προγεφύρωμα» της Συμμαχίας. Για ποιους λόγους όμως η Ουκρανία είναι τόσο σημαντική για τη Ρωσία; Σύμφωνα με τον κ. Δεσποτόπουλο «η Ουκρανία αποτελεί σημαία της ρωσικής επιδίωξης περιορισμού περαιτέρω επέκτασης αν όχι αντιστροφής της παρουσίας του ΝΑΤΟ στην περιφέρεια της χώρας. Τυχόν επέκταση της Βορειοατλαντικής Συμφωνίας στην Ουκρανία θα αγγίξει τα ρωσικά σύνορα, γεγονός που αποτελεί σημαντικό κίνδυνο ασφάλειας για τη Μόσχα».

Η στάση της Ελλάδας εν μέσω εντεινόμενου ανταγωνισμού

Σε σχέση με τη στάση της Ελλάδας σε αυτό το σκηνικό ο κ. Δεσποτόπουλος τόνισε πως στην εποχή μας «η εξωτερική πολιτική δεν είναι μαύρο και άσπρο».

«Κάποτε», εξηγεί, «οι χώρες ανήκαν σε θανατηφόρα ανταγωνιστικούς σχηματισμούς και ήταν ή εχθροί ή σύμμαχοι. Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει και ειδικά οι περιφερειακές χώρες προσπαθούν κατά κανόνα να συνεννοηθούν, εκεί που η σύμπτωση συμφερόντων το επιτρέπει. Τυπικό παράδειγμα η Τουρκία, που ενώ αντιμάχεται σε διάφορα πεδία τα ρωσικά συμφέροντα, συνεννοείται με τη Μόσχα σε πλήθος θεμάτων, εκεί που τα συμφέροντά τους συμπίπτουν. Τον ίδιο δρόμο μπορούμε να ακολουθήσουμε στις σχέσεις μας με τη Ρωσία».

Η πιο ρεαλιστική εξέλιξη

Σύμφωνα με το διεθνολόγο, πάντως, «η πιο ρεαλιστική υπόθεση για το τι θα ισχύει στο μέλλον, είναι η διατήρηση της σημερινής κατάστασης στην Ουκρανία, χωρίς αλλαγή του status-quo. Φαίνεται ότι θα έχουμε μια χώρα μοιρασμένη στα δυο: το Ντονμπάς θα παραμείνει ημιαυτόνομη ως περιοχή, υπό την επιρροή της Μόσχας, η δε υπόλοιπη Ουκρανία θα παραμείνει υπό τη σκέπη της φιλοδυτικής λογικής, με ταυτόχρονη εκδίωξη των φιλο-ρωσικών στοιχείων».

Αναλυτικά η συνέντευξη του κ. Δεσποτόπουλου στο ethnos.gr:

Οι εξελίξεις στην Ουκρανία προκαλούν παγκόσμια ανησυχία. Πόσο πιθανή είναι μία σύγκρουσή Ρωσίας - Ουκρανίας; Θα μπορούσε σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο η κατάσταση να «ξεφύγει» και να έχουμε σύρραξη μεταξύ Ρωσίας και Δύσης (ΝΑΤΟ);

Πράγματι, η συγκέντρωση ρωσικών στρατευμάτων στα σύνορα με την Ουκρανία και η ενίσχυση της κυβέρνησης του Κίεβο από το ΝΑΤΟ έχουν δημιουργήσει μία κινδυνώδη κατάσταση, που προκαλεί παγκόσμια ανησυχία. Με όχημα το ΝΑΤΟ, οι Αμερικανοί προσπαθούν να ολοκληρώσουν τη διεύρυνση που δεν τόλμησε η Ευρωπαϊκή ενοποίηση στην Ανατολική Ευρώπη, συμπεριλαμβάνοντας την Ουκρανία και τη Γεωργία. Αναβιώνουν μνήμες της περιόδου του ψυχρού πολέμου και απειλές πολεμικής σύρραξης στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Μάλιστα, ο υφυπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας συνέκρινε την τρέχουσα κατάσταση με την κρίση των πυραύλων της Κούβας το 1962, όταν οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ένωση έφτασαν στο χείλος της πυρηνικής σύγκρουσης. Μία ολική σύρραξη μεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ δεν θα ωφελήσει κανέναν και για το λόγο αυτό δεν εκτιμώ ότι την επιθυμεί κανείς. Ειδικά η εξαρτημένη από το ρωσικό φυσικό αέριο Ευρώπη είναι απρόθυμη για την ώρα να ακολουθήσει τη σκληρή γραμμή των Αμερικανών - ειδικά η Γερμανία. Αλλά και μία ολική σύγκρουση Ρωσίας - Ουκρανίας θα δημιουργήσει σημαντικές πληγές στις εμπλεκόμενες χώρες. Πιθανά, λοιπόν, να υπάρξει κάποιου είδους επιχειρησιακή υποστήριξη Ρώσων αυτονομιστών στα ανατολικά της γειτονικής τους χώρας, μέσα από τοπικές συγκρούσεις γύρω από τη Μαύρη Θάλασσα.

Η άνοδος του Τζο Μπάιντεν στην εξουσία μετέβαλε την οπτική των ΗΠΑ για το γεωπολιτικό ανταγωνισμό; Έχω την αίσθηση πως ο Πρόεδρος των ΗΠΑ θεωρεί μεγαλύτερο ανταγωνιστή στη διεθνή σκακιέρα τη Ρωσία και όχι την Κίνα; Ισχύει αυτό και γιατί;

Ρωσία και Κίνα έχουν αναδειχθεί σε εχθρούς της διακυβέρνησης Μπάιντεν. Η πραγματική απειλή, όμως, για την αμερικανική οικονομία και γενικά την γεωπολιτική ισχύ έρχεται από την Ασία. Το γνωρίζει αυτό ο Αμερικανός Πρόεδρος και για αυτό προχώρησε και στο Σύμφωνο AUKUS με τους Βρετανούς και τους Αυστραλούς. Ο ανταγωνισμός των τριών μεγάλων δυνάμεων στην Κεντρική Ασία και ο φόβος για προσέγγιση Μόσχας - Πεκίνου έχει θορυβήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες και για αυτό προσπαθούν με κάθε τρόπο να μειώσουν το ρωσικό γεωπολιτικό αποτύπωμα.

Η Ρωσία δείχνει να μην μπορεί να αποδεχθεί την ιδέα ότι η Ουκρανία μπορεί να ενταχθεί στη ΝΑΤΟϊκή σφαίρα επιρροής. Γιατί είναι τόσο σημαντική για τη Ρωσία η χώρα;

Οι γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί ισχύος περιφερειακά της Ρωσίας έχουν αυξήσει την ένταση στην ευρύτερη περιοχή. Από το 1997, 14 χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης έχουν γίνει μέλη του ΝΑΤΟ και η προσπάθεια επέκτασης της Συμμαχίας στην Ουκρανία και τη Γεωργία, που ξεκίνησε πριν 16 χρόνια επί προεδρίας Μπους, έχει προκαλέσει την έντονη αντίδραση της Μόσχας. Στην πραγματικότητα , η Ρωσία επιθυμεί το ΝΑΤΟ να επιστρέψει στα σύνορά του πριν από το 1997. Ειδικά η Ουκρανία αποτελεί ζωτικό χώρο επιρροής για τον Βλαντιμίρ Πούτιν: ρωσικός αγωγός, που τροφοδοτεί την Ευρώπη με μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου, διασχίζει τη χώρα και σχεδόν το 20% του πληθυσμού δηλώνουν Ρώσοι. Επιπλέον, η Ουκρανία αποτελεί σημαία της ρωσικής επιδίωξης περιορισμού περαιτέρω επέκτασης αν όχι αντιστροφής της παρουσίας του ΝΑΤΟ στην περιφέρεια της χώρας. Τυχόν επέκταση της Βορειοατλαντικής Συμφωνίας στην Ουκρανία θα αγγίξει τα ρωσικά σύνορα, γεγονός που αποτελεί σημαντικό κίνδυνο ασφάλειας για τη Μόσχα. Για το λόγο αυτό η Ρωσία θα εξαντλήσει κάθε διαθέσιμο μέσο, για να αποτρέψει μία τέτοια εξέλιξη. Θεωρώ τη δήλωση του Ρώσου υφυπουργού Εξωτερικών "Για εμάς είναι απολύτως υποχρεωτικό να διασφαλίσουμε ότι η Ουκρανία δεν θα γίνει ποτέ, ποτέ μέλος του ΝΑΤΟ", απολύτως ειλικρινή και δηλωτική των διαθέσεων.

Η Ελλάδα είναι μέλος του ΝΑΤΟ αλλά έχει και ιστορικούς δεσμούς με τη Ρωσία. Παράλληλα, η χώρα μας έχει ιδιαίτερα σημαντική συνεργασία με τις ΗΠΑ. Ποια κατά τη γνώμη σας θα πρέπει να είναι η στάση της χώρας μας σε αυτό το σκηνικό;

Ζούμε σε μία περίοδο, που η εξωτερική πολιτική δεν είναι μαύρο και άσπρο. Κάποτε οι χώρες ανήκαν σε θανατηφόρα ανταγωνιστικούς σχηματισμούς και ήταν ή εχθροί ή σύμμαχοι. Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει και ειδικά οι περιφερειακές χώρες προσπαθούν κατά κανόνα να συνεννοηθούν, εκεί που η σύμπτωση συμφερόντων το επιτρέπει. Τυπικό παράδειγμα η Τουρκία, που ενώ αντιμάχεται σε διάφορα πεδία τα ρωσικά συμφέροντα, συνεννοείται με τη Μόσχα σε πλήθος θεμάτων, εκεί που τα συμφέροντά τους συμπίπτουν. Τον ίδιο δρόμο μπορούμε να ακολουθήσουμε στις σχέσεις μας με τη Ρωσία.

Πώς θα χειριστεί η Τουρκία μια ένοπλη σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας κατά την εκτίμησή σας;

Η Τουρκία έχει αναπτύξει στενή συνεργασία με την Ουκρανία, ιδιαίτερα στον στρατιωτικό τομέα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την πώληση των τουρκικών drones, παραγωγής εταιρείας συμφερόντων του γαμπρού του Τούρκου Προέδρου. Υπάρχουν αναφορές για σύμπραξη των δύο χωρών σε περισσότερα από 50 αμυντικά έργα, σε πλήθος αντικειμένων, που περιλαμβάνουν από ανάπτυξη δορυφορικών τεχνολογιών και drones, μέχρι και παθητικά συστήματα θωράκισης. Χωρίς αμφιβολία, η χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών τουρκικής ανάπτυξης από το Κίεβο στις ανατολικές περιοχές της χώρας, δημιουργεί εκνευρισμό στην Μόσχα. Την ίδια στιγμή Μόσχα και Άγκυρα έχουν αναπτύξει μια σχετικά συνεπή εταιρική σχέση, που περιλαμβάνει συνεννόηση στη Συρία, προμήθεια οπλικών συστημάτων (πύραυλοι S-400) και την ανάθεση κατασκευής σταθμών πυρηνικής ενέργειας. Η διττή αυτή στάση της Τουρκίας πιθανά θα συνεχιστεί, χωρίς όμως να έρθει σε σύγκρουση με τη Ρωσία. Το πιο ασφαλές που μπορεί να υποθέσει κανείς είναι ότι η Τουρκία θα συνεχίζει να υποστηρίζει λεκτικά την Ουκρανία και να καταδικάζει την προσάρτηση της Κριμαίας, αλλά χωρίς επιχειρησιακή εμπλοκή στα τεκταινόμενα της περιοχής.

Μπορεί να υπάρξει διπλωματική εκτόνωση της κρίσης με δεδομένη τη στάση που κρατούν τα δύο «στρατόπεδα» και τις εγγυήσεις που ζητά η Μόσχα;

Η πιο ρεαλιστική υπόθεση για το τι θα ισχύει στο μέλλον, είναι η διατήρηση της σημερινής κατάστασης στην Ουκρανία, χωρίς αλλαγή του status-quo. Φαίνεται ότι θα έχουμε μια χώρα μοιρασμένη στα δυο: το Ντονμπάς θα παραμείνει ημιαυτόνομη ως περιοχή, υπό την επιρροή της Μόσχας, η δε υπόλοιπη Ουκρανία θα παραμείνει υπό τη σκέπη της φιλοδυτικής λογικής, με ταυτόχρονη εκδίωξη των φιλο-ρωσικών στοιχείων. Η πλήρης εκτόνωση της κατάστασης δεν είναι για την ώρα προσδοκώμενη, λόγω της έντασης μεταξύ των εμπλεκομένων μερών, Ρωσίας και Ρώσων στην Ουκρανία από τη μία και ΝΑΤΟ και Ουκρανών από την άλλη.