Πώς είναι να είσαι παιδί στην εμπόλεμη Υεμένη

Πριν από ένα χρόνο, η επτάχρονη Asifa παγιδεύτηκε μαζί με τα αδέλφια και τη μητέρα της στην περιοχή Medghal της επαρχίας Μarib της Υεμένης. Η περιοχή βρισκόταν υπό πολιορκία από ένοπλους άνδρες και όλη η οικογένεια πίστευε ότι θα πεθάνει. Ευτυχώς, κατάφεραν να ξεφύγουν από την περιοχή και να διαφύγουν από την έρημο στην πόλη Marib.

Αν και σωματικά είναι καλά, η εμπειρία αυτή έχει επηρεάσει πολύ άσχημα την Asifa. Από τότε, έχει κρίσεις πανικού, δε συμμετέχει σε κοινωνικές δραστηριότητες και έχει προβλήματα ψυχικής διάθεσης, λέει η μητέρα της, Αmara. Υποφέρει επίσης από ρινορραγίες και μερικές φορές ξυπνά ουρλιάζοντας στη μέση της νύχτας.

Η ψυχική υγεία των ανθρώπων που ζουν σε μία εμπόλεμη ζώνη, όπως η Υεμένη, είναι εύθραυστη. Η ανάγκη για ψυχολογική υποστήριξη στο Marib είναι εμφανώς υψηλή, καθώς εκεί ζουν περίπου δύο εκατομμύρια άνθρωποι. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα είναι οι μόνοι που παρέχουν συμβουλευτική και ψυχιατρική φροντίδα μέσω του εκπαιδευμένου ιατρικού προσωπικού τους σε οκτώ διαφορετικές τοποθεσίες στο Marib. Η κατάσταση που επικρατεί εκεί είναι το ζοφερό αποτέλεσμα της επταετούς σύγκρουσης. Περίπου 150 επίσημοι και άτυποι καταυλισμοί, μεγάλοι όσο και μικροί, φιλοξενούν χιλιάδες οικογένειες που έχουν αναζητήσει ασφάλεια στο Marib από όλη τη χώρα. Ακόμη μεγαλύτερος αριθμός εκτοπισμένων φιλοξενείται στα σπίτια των ντόπιων.

Ο πεντάχρονος αδελφός της Asifa, Wardan, παρουσιάζει παρόμοιες αντιδράσεις μετά από έντονη έκρηξη που σημειώθηκε κοντά στη σκηνή τους στον καταυλισμό για εκτοπισμένους Al – Sweida κοντά στην πόλη Marib. Η δυνατή έκρηξη ταρακούνησε όλο τον καταυλισμό. Από τότε, ο Wardan έχει χάσει την όρεξή του, είναι ληθαργικός, συμπεριφέρεται επιθετικά προς τους άλλους και δεν παίζει με άλλα παιδιά, σχεδόν δε μιλά σε κανέναν. Μερικές φορές βλέπει ένα φανταστικό φίδι μπροστά του ή νομίζει ότι τον ακολουθούν, λέει η μητέρα του. Είναι φοβισμένος και κλαίει πολύ.

«Και τα δύο παιδιά μου συμπεριφέρονταν φυσιολογικά πριν βιώσουν αυτές τις τραυματικές εμπειρίες», λέει η Amara. «Τώρα, ξυπνάνε με κρίσεις και κραυγές. Τρώνε τα νύχια τους και φοβούνται ότι θα τους επιτεθούν».

Η 35χρονη μητέρα έφερε τα παιδιά της στην κινητή κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα για να ζητήσει ψυχολογική υποστήριξη για αυτά. Ο Abdul Haq, σύμβουλος ψυχικής υγείας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, συνειδητοποιεί ότι, ενώ τα παιδιά βιώνουν μετατραυματικό στρες, και η ίδια η Amara υπόκειται επίσης σε ακραίο άγχος. Κατά συνέπεια, η ψυχολογική υγεία της μητέρας επηρεάζει την κατάσταση των παιδιών. Ο σύζυγος της Amara είναι στρατιώτης που μάχεται στην πρώτη γραμμή και ανησυχεί πολύ όταν λείπει, συχνά για πολλές μέρες. O καταυλισμός της All-Sweida δεν είναι ένα ασφαλές μέρος για να ζεις. Ο ήχος των βομβαρδισμών μπορεί να ακουστεί σε όλο τον καταυλισμό. Ζώντας εδώ, οι συγκρούσεις ακούγονται πολύ δυνατά και πολύ κοντά. «Φοβάμαι και πανικοβάλλομαι», λέει η Amara. «Σκεφτήκαμε να φύγουμε από αυτό το μέρος, αλλά δεν έχουμε πού να πάμε. Προσπαθούμε να κάνουμε υπομονή και να προσαρμοστούμε σε αυτήν κατάσταση. Παίρνω φάρμακα για να ηρεμήσω. Όταν παίρνω τα φάρμακα, νιώθω καλύτερα. Αν τα σταματήσω, φοβάμαι ξανά».

«Όλα αυτά τα περιστατικά που έχουν βιώσει τα παιδιά, τα έχουν αφήσει σε κατάσταση σοκ» λέει ο Abdul Haq. «Όταν βλέπουν μεγαλύτερους γύρω τους φοβισμένους και πανικόβλητους, ενεργούν το ίδιο. Δεν μπορούμε να διδάξουμε τεχνικές ή ασκήσεις σε τόσο μικρά παιδιά, αλλά θα προσπαθήσουμε να τα εμπλέξουμε σε παιχνίδια και κοινωνικές δραστηριότητες για να τα επαναφέρουμε στη ζωή. Θα προσπαθήσουμε να επαναφέρουμε την αυτοπεποίθησή τους και να τα βοηθήσουμε να γίνουν πιο ανθεκτικά». Θα αρχίσουμε επίσης ψυχοθεραπεία με τη μητέρα τους. Είναι σύνηθες για τους μεγαλύτερους να αναπτύσσουν ψυχολογικές διαταραχές σε μία εμπόλεμη ζώνη. Θεωρούν τους εαυτούς τους υπεύθυνους για την οικογένεια, για την προστασία των αγαπημένων τους προσώπων, και ο πόλεμος δημιουργεί μια αίσθηση αδυναμίας σε αυτούς».

Μέσα σε ένα χρόνο από τον Νοέμβριο του 2020 έως τον Νοέμβριο του 2021, οι σύμβουλοι ψυχικής υγείας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα παρείχαν 265 ατομικές συνεδρίες για τους μετανάστες, το 76% (84% άνδρες, 68% γυναίκες) υπέφεραν από μέτρια έως σοβαρά προβλήματα άγχους. Τα συμπτώματα άγχους περιλάμβαναν προβλήματα ύπνου, εφιάλτες, υπερβολική ανησυχία και αναδρομές, αίσθημα ανησυχίας και έντασης τις περισσότερες φορές. Το 32% υπέφερε από καταθλιπτικά συμπτώματα μαζί με σκέψεις αυτοκτονίας. Οι άνδρες αντιμετώπισαν περισσότερα προβλήματα συμπεριφοράς όπως η επιθετικότητα και η τάση απομόνωσης.

Ένας πρώην σεφ που αγωνίζεται να βρει φαγητό για την οικογένειά του

H οκτώ μηνών Aliya μεταφέρθηκε στην κινητή κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Al-Noor, στην επαρχία Marib της Υεμένης, από τη μητέρα της, Aafia υποφέροντας από διάρροια. Κατά τη διάρκεια της ιατρικής εξέτασης, η ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα διέγνωσε στο παιδί μετρίως έντονο υποσιτισμό, ο οποίος φοβούνται ότι θα μπορούσε να μετατραπεί σε σοβαρό υποσιτισμό εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία. Η Aliya λαμβάνει φάρμακα για τη διάρροια και η μητέρα της καλείται να τη φέρει πίσω μετά από μια εβδομάδα από το προσωρινό καταφύγιο στην περιοχή Al-Noor του Marib, μισή ώρα με τα πόδια. Μόλις αντιμετωπιστεί η διάρροια, η Aliya θα ξεκινήσει θεραπεία υποσιτισμού, η οποία θα διαρκέσει μερικές εβδομάδες.

Πριν ξεσπάσει ο πόλεμος στην Υεμένη, ο πατέρας της Aliya ήταν σεφ στην επαρχία Ibb. Η οικογένειά του είναι μεταξύ των εκατομμυρίων Υεμένιων που έχουν εκτοπιστεί από τις συγκρούσεις τα τελευταία χρόνια. Μετακόμισαν στην επαρχία του Marib, θεωρώντας ότι είναι το ασφαλέστερο μέρος στην Υεμένη. Η κατάσταση όμως είναι διαφορετική τώρα. «Τώρα η πόλη περικλείεται από μάχες», λέει η Aafia. «Έχει αλλάξει εντελώς η κατάσταση από όταν φτάσαμε εδώ. Ακούμε εκρήξεις και βομβαρδισμούς κάθε μέρα. Το Marib δεν είναι πλέον ασφαλές, αλλά δεν έχουμε που αλλού να πάμε.»

Αδυνατώντας να βρει δουλειά ως σεφ στο Marib, ο σύζυγος της Aafia εγκατέλειψε το επάγγελμά του και κατατάχθηκε στον στρατό. Τώρα είναι μαχητής στην πρώτη γραμμή στο Marib. Ωστόσο, η νέα του δουλειά δεν του εγγυάται τακτικό εισόδημα. Ο πιο πρόσφατος μισθός που έλαβε ήρθε μετά από ένα κενό εννέα μηνών. Η οικογένεια ζει σε ένα προσωρινό καταφύγιο, το οποίο δεν είναι ούτε ασφαλές ούτε άνετο.

Η Aafia λέει ότι δεν έχει λάβει καθόλου ανθρωπιστική βοήθεια. «Δεν έχουμε κουβέρτες για να σκεπαστούμε τη νύχτα. Τα παιδιά μου δεν έχουν ζεστά ρούχα να φορέσουν και δεν έχουμε αρκετό φαγητό για να τα ταΐσουμε σωστά. Ο τόπος που ζούμε δεν είναι ούτε ασφαλής: δεν υπάρχουν τούβλα, απλά ένα δίχτυ που δεν εμποδίζει το κρύο να μπει μέσα κατά τη διάρκεια του χειμώνα».

Η περιοχή Al-Noor του Marib φιλοξενεί δεκάδες εκτοπισμένες οικογένειες. Εκείνοι που μπορούν να το αντέξουν οικονομικά έχουν νοικιάσει σπίτια για να ζήσουν, αλλά υπάρχουν πολλές οικογένειες όπως της Aafia, που ζουν σε προσωρινό καταφύγιο. Η κινητή κλινική ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα εξετάζει αυξανόμενο αριθμό παιδιών που πάσχουν από υποσιτισμό, επειδή έχουν πολύ λίγη τροφή, το φαγητό είναι κακής ποιότητας, είτε υποσιτίζονται ενώ καταπολεμούν μια ασθένεια.

Ο Δρ Asma των Γιατρών Χωρίς Σύνορα λέει ότι οι συνθήκες διαβίωσης ευθύνονται εν μέρει για την αύξηση του υποσιτισμού. «Το μη ασφαλές πόσιμο νερό, οι κακές συνθήκες υγιεινής και τα μολυσμένα τρόφιμα αρρωσταίνουν τα παιδιά και στη συνέχεια υποσιτίζονται», αναφέρει. «Δεν υπάρχει αρκετό φαγητό και ό, τι έχουν είναι μερικές φορές ακατάλληλο για κατανάλωση. Συμβουλεύουμε τις μητέρες να βελτιώσουν τις συνθήκες υγιεινής, αλλά καταλαβαίνουμε ότι αυτό δεν είναι πάντα δυνατό, δεδομένου ότι ζουν σε έναν καταυλισμό σε μια έρημο.»

*Τα ονόματα έχουν αλλάξει για λόγους ασφαλείας

Τα τελευταία χρόνια συνεχών συγκρούσεων στην Υεμένη έχουν οδηγήσει σε πλήρη κατάρρευση του συστήματος υγείας της χώρας. Με έναν μεγάλο αριθμό ανθρώπων να μην έχει πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, οι δράσεις των Γιατρών Χωρίς Σύνορα είναι από τις πιο εκτεταμένες παγκοσμίως. Το 2020, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα πραγματοποίησαν, μεταξύ άλλων, 250.300 ιατρικές επισκέψεις, 26.600 χειρουργικές επεμβάσεις, βοήθησαν σε 23.400 γεννήσεις παιδιών και περιέθαλψαν 1.410 ασθενείς με χολέρα και 160 ασθενείς με ιλαρά.