Swift: Το όπλο που έχει στα χέρια της η Δύση - Τι θα αλλάξει για τη Ρωσία και πώς θα απαντήσει

Νέα τηλεδιάσκεψη πραγματοποιούν εκτάκτως σήμερα Κυριακή οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ με τον αποκλεισμό της Ρωσίας από το σύστημα πληρωμών SWIFT να βρίσκεται ένα βήμα πριν την εφαρμογή του.

Το ζητούμενο ωστόσο είναι ποιες θα είναι οι επιπτώσεις μιας τέτοιας απόφασης, σε οικονομικό και κυρίως πολιτικό επίπεδο. Και είναι σαφές ότι πρόκειται για μια πολύ δύσκολη άσκηση ισορροπίας για δύο λόγους: κατ’ αρχήν η κάθε χώρα – οικονομία έχει διαφορετικά συμφέροντα και κυρίως διαφορετικό βαθμό εξάρτησης από το ρωσικό αέριο και τις ρωσικές επιχειρήσεις. Και κυρίως όλοι έχουν απέναντι τους τον Βλαντίμιρ Πούτιν.

Χθες το βράδυ οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας, του Ηνωμένου Βασιλείου, του Καναδά και των Ηνωμένων Πολιτειών, ανακοίνωσαν ότι δεσμεύονται να διασφαλίσουν ότι «επιλεγμένες ρωσικές τράπεζες θα αφαιρεθούν από το σύστημα ανταλλαγής μηνυμάτων SWIFT. Αυτό θα διασφαλίσει ότι οι τράπεζες αυτές θα αποσυνδεθούν από το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα και θα βλάψει την ικανότητά τους να λειτουργούν σε παγκόσμιο επίπεδο».

Η επιβολή τέτοιου μέτρου, όπως παραδέχθηκε χθες η υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Αναλένα Μπερμποκ, θα έχει παράπλευρες απώλειες και γι' αυτό αναζητούνται τρόποι ώστε το μέτρο να πετύχει τον στόχο του.

Δείτε λεπτό προς λεπτό τις εξελίξεις στο live blog του ethnos.gr

«Το Swift είναι το οικονομικό πυρηνικό όπλο. Το SWIFT είναι αυτό που θα επέτρεπε στα ρωσικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να αποκοπούν από άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα σε όλο τον κόσμο» ανέφερε τις προηγούμενες μέρες μιλώντας σε δημοσιογράφους ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Μπρούνο Λεμέρ. Ωστόσο δεν να είναι τόσο απλή η χρήση ενός «πυρηνικού» όπλου.

Η Γερμανία που αντιστεκόταν, μέχρι χθες, στον αποκλεισμό της Ρωσίας από το SWIFT, υπό την πίεση που δέχεται ο Σολτς από τους ευρωπαίους εταίρους του αλλά και στο εσωτερικό, υποχώρησε μερικώς, με τους υπουργούς Οικονομίας Ρόμπερτ Χάμπεκ και Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ να δηλώνουν ότι η χώρα τους συμφώνησε σε «στοχευμένους και λειτουργικούς περιορισμούς» ώστε να πλήξει τα σωστά άτομα.

Ενα κρίσιμο ερώτημα, για παράδειγμα είναι πως θα πληρώνουν οι χώρες το φυσικό αέριο που συνεχίζουν να προμηθεύονται από την Ρωσία.

Η Πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε άλλωστε χθες ότι «δεσμευόμαστε να επιβάλουμε περιοριστικά μέτρα που θα εμποδίσουν τη Ρωσική Κεντρική Τράπεζα να χρησιμοποιήσει τα διεθνή αποθεματικά της με τρόπους που υπονομεύουν τον αντίκτυπο των κυρώσεών μας», γράφει το imerisia.gr

Κίνδυνοι για νέο ράλι του πληθωρισμού

Ο αποκλεισμός από το SWIFT σημαίνει πως η Ρωσία θα χάσει την πρόσβαση στις ομαλές και άμεσες συναλλαγές. Οι πληρωμές για τα πολύτιμα ενεργειακά και γεωργικά προϊόντα της θα διαταράσσονταν σοβαρά.

Οι τράπεζες πιθανότατα θα έπρεπε να συναλλάσσονται απευθείας μεταξύ τους, προσθέτοντας καθυστερήσεις και επιπλέον κόστος και θα εμπόδιζε την ικανότητα της Ρωσίας να ανακτά τα διεθνή κέρδη από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου της.

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι να κλείσουν οι στρόφιγγες του ρώσικου φυσικού αερίου και να παγώσει η Ευρώπη. Δεν είναι όμως μόνο το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο που προβληματίζουν.

Κίνδυνος υπάρχει και για τις τιμές των τροφίμων. Η Ουκρανία είναι σημαντικός εξαγωγέας σιταριού και καλαμποκιού και η Ρωσία σιταριού. Οποιαδήποτε διακοπή των εξαγωγών αυτών των δύο χωρών θα οδηγούσε σε άνοδο των παγκόσμιων τιμών.

Πρόβλημα αναμένεται επίσης να υπάρξει στο διεθνές εμπόριο αν οι αγρότες αυτών των χωρών περιορίσουν την χρήση λιπασμάτων με αποτέλεσμα να έχουν μειωμένες αποδόσεις στη νέα παραγωγή.

Ειδικότερα η Ρωσία είναι ο κορυφαίος εξαγωγέας μαλακού σιταριού στον κόσμο. Η χώρα αντιπροσωπεύει το 10% της παγκόσμιας παραγωγής και το 20% των διεθνών εξαγωγών.

Η Ουκρανία είναι ο πέμπτος μεγαλύτερος εξαγωγέας στο μαλακό σιτάρι, διεκδικώντας μερίδιο 10%. Η χώρα κατέχει επίσης ποσοστό στις διεθνείς εξαγωγές καλαμποκιού που υπερβαίνει το 10%.

Ποια θα είναι η απάντηση του Πούτιν

Είναι σαφές ότι βρισκόμαστε αντιμέτωποι με πρωτοφανείς καταστάσεις, υπογραμμίζουν στελέχη της ελληνικής αγοράς που τηρούν στάση αναμονής, καθώς σε κανέναν δεν είναι σαφές πως και υπό ποιους όρους θα τεθεί εκτός Swift η Ρωσία και φυσικά ποια θα είναι η «απάντηση» του Βλαντιμίρ Πούτιν.

Πάντως το 2014 η Ρωσία είχε απειληθεί με αποκλεισμό από το Swift, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, κάτι που προκάλεσε την έντονη αντίδραση του Πούτιν. Η απειλή αυτή ήταν ο λόγος που η Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας προχώρησε στη δημιουργία εναλλακτικού συστήματος, του SPFS, το οποίο ωστόσο είναι μικρότερων δυνατοτήτων, αλλά έχει ως στόχο την περαιτέρω ανάπτυξη και διασύνδεση με άλλα συστήματα πληρωμών όπως CBIBPS της Κίνας.

Σύμφωνα με την Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας (Εθνικό Σύστημα Πληρωμών – Αποτελέσματα Επισκόπησης 2020) το φάσμα των χρηστών των υπηρεσιών SPFS έχει διευρυνθεί πλέον και σήμερα περισσότεροι από 300 οργανισμοί συνδέονται με αυτό, μεταξύ των οποίων οργανισμοί από Λευκορωσία, τη Γερμανία, την Ελβετία, την Αρμενία, Καζακστάν, Κούβα, Μολδαβία, Κιργιστάν και Τατζικιστάν.

Μεταδίδονται περισσότερα από 100.000 μηνύματα μέσω του SPFS κάθε μέρα. Το 2020, η μηνιαία επισκεψιμότητα στο SPFS ανήλθε σε περίπου 2 εκατομμύρια μηνύματα, υπερβαίνει το 20% της συνολικής επισκεψιμότητας εγχώριων μηνυμάτων της SWIFT, ενώ στο τέλος του 2019 το ποσοστό αυτό ήταν στο 11,6%.

Σε κάθε περίπτωση ο αποκλεισμός της Ρωσίας και των ρωσικών τραπεζών από αυτό το σύστημα ανταλλαγής μηνυμάτων στο οποίο συμμετέχουν 11.000 τράπεζες, δεν σηματοδοτεί το τέλος των διασυνοριακών χρηματοοικονομικών συναλλαγών, αλλά σε κάθε περίπτωση θα τις κάνει πιο δύσκολες, χρονοβόρες και δαπανηρές. Ακόμα κι αν δεν χρησιμοποιηθούν εναλλακτικά συστήματα – τα οποία ναι μεν υπάρχουν αλλά δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένα, ενδεχομένως να βρεθούν άλλες …εναλλακτικές οδοί για να γίνονται πληρωμές, για παράδειγμα μέσω χωρών που δεν θα «πετάξουν» εκτός SWIFT τη Ρωσία.

Πότε έχει ενεργοποιηθεί ξανά

Το «οικονομικό πυρηνικό όπλο» έχει χρησιμοποιηθεί ξανά μόνο μια φορά, εναντίον του Ιράν το 2012, στο πλαίσιο των κυρώσεων για το πυρηνικό του πρόγραμμα. Τότε το Ιράν έχασε σχεδόν το ήμισυ των εσόδων του από τις εξαγωγές πετρελαίου και το 30% του εξωτερικού εμπορίου.

Οι διαθέσιμες πληροφορίες τότε ανέφεραν ότι τουρκικές τράπεζες είχαν σπεύσει να προσφέρουν τη βοήθειά τους στους Ιρανούς.

Τι είναι το SWIFT

To Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication, με έδρα στο Βέλγιο, αποτελεί ένα σύστημα ανταλλαγής μηνυμάτων μεταξύ των τραπεζών παγκοσμίως, με έδρα στο Βέλγιο. To SWIFT αποτελεί ένα σύστημα ανταλλαγής μηνυμάτων μεταξύ των τραπεζών παγκοσμίως.

Η SWIFT παρέχει επίσης υπηρεσίες λογισμικού σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, που προορίζονται κυρίως για χρήση στο SWIFTNet δίκτυο. O Κωδικός Ταυτοποίησης Επιχείρησης (BIC) (πρωτύτερα Κωδικός Ταυτοποίησης Τράπεζας), όπως ορίζεται από το πρότυπο ISO 9362, έχει πλέον τη δημοφιλή ονομασία "SWIFT Code".

Μέσω αυτού του διατραπεζικού συστήματος που ιδρύθηκε το 1973, συνδέονται 11.000 χρηματοπιστωτικά ιδρύματα σε περισσότερες από 200 χώρες. Καθημερινά στέλνονται περισσότερα από 35-40 εκατ. μηνύματα και διακινούνται τρισεκατομμύρια δολάρια. Εκτιμάται ότι πάνω από το 1% των μηνυμάτων αφορά πληρωμές που σχετίζονται με τη Ρωσία.

Κοινή δήλωση ΕΕ, ΗΠΑ και άλλων χωρών

«Εμείς, οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας, του Ηνωμένου Βασιλείου, του Καναδά και των Ηνωμένων Πολιτειών, καταδικάζουμε τον πόλεμο των επιλογών του Πούτιν και τις επιθέσεις εναντίον του κυρίαρχου έθνους και του λαού της Ουκρανίας. Στεκόμαστε στο πλευρό της ουκρανικής κυβέρνησης και του ουκρανικού λαού στις ηρωικές προσπάθειές τους να αντισταθούν στην εισβολή της Ρωσίας. Ο πόλεμος της Ρωσίας αντιπροσωπεύει μια επίθεση στους θεμελιώδεις διεθνείς κανόνες και νόρμες που έχουν επικρατήσει από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, τους οποίους δεσμευόμαστε να υπερασπιστούμε. Θα θέσουμε τη Ρωσία προ των ευθυνών της και θα διασφαλίσουμε συλλογικά ότι αυτός ο πόλεμος θα αποτελέσει στρατηγική αποτυχία για τον Πούτιν.

Την περασμένη εβδομάδα, παράλληλα με τις διπλωματικές μας προσπάθειες και το συλλογικό μας έργο για την υπεράσπιση των δικών μας συνόρων και την παροχή βοήθειας στην ουκρανική κυβέρνηση και τον ουκρανικό λαό στον αγώνα τους, εμείς, καθώς και άλλοι σύμμαχοι και εταίροι μας σε όλο τον κόσμο, επιβάλλαμε αυστηρά μέτρα σε βασικά ρωσικά ιδρύματα και τράπεζες, καθώς και στους αρχιτέκτονες αυτού του πολέμου, συμπεριλαμβανομένου του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν.

Καθώς οι ρωσικές δυνάμεις εξαπολύουν την επίθεσή τους στο Κίεβο και σε άλλες ουκρανικές πόλεις, είμαστε αποφασισμένοι να συνεχίσουμε να επιβάλλουμε κόστος στη Ρωσία που θα απομονώσει περαιτέρω τη Ρωσία από το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα και τις οικονομίες μας. Θα εφαρμόσουμε αυτά τα μέτρα εντός των προσεχών ημερών.

Συγκεκριμένα, δεσμευόμαστε να λάβουμε τα ακόλουθα μέτρα:

Πρώτον, δεσμευόμαστε να διασφαλίσουμε ότι επιλεγμένες ρωσικές τράπεζες θα αφαιρεθούν από το σύστημα ανταλλαγής μηνυμάτων SWIFT. Αυτό θα διασφαλίσει ότι οι τράπεζες αυτές θα αποσυνδεθούν από το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα και θα βλάψει την ικανότητά τους να λειτουργούν σε παγκόσμιο επίπεδο.

Δεύτερον, δεσμευόμαστε να επιβάλουμε περιοριστικά μέτρα που θα εμποδίσουν τη Ρωσική Κεντρική Τράπεζα να χρησιμοποιήσει τα διεθνή αποθεματικά της με τρόπους που υπονομεύουν τον αντίκτυπο των κυρώσεών μας

Τρίτον, δεσμευόμαστε να δράσουμε κατά των προσώπων και των οντοτήτων που διευκολύνουν τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις επιβλαβείς δραστηριότητες της ρωσικής κυβέρνησης. Συγκεκριμένα, δεσμευόμαστε να λάβουμε μέτρα για να περιορίσουμε την πώληση υπηκοότητας -τα λεγόμενα χρυσά διαβατήρια- που επιτρέπουν σε πλούσιους Ρώσους που συνδέονται με τη ρωσική κυβέρνηση να γίνουν πολίτες των χωρών μας και να αποκτήσουν πρόσβαση στα χρηματοπιστωτικά μας συστήματα.

Τέταρτον, δεσμευόμαστε να εγκαινιάσουμε αυτή την ερχόμενη εβδομάδα μια διατλαντική ομάδα εργασίας που θα διασφαλίσει την αποτελεσματική εφαρμογή των οικονομικών κυρώσεών μας, εντοπίζοντας και δεσμεύοντας τα περιουσιακά στοιχεία των ατόμων και των εταιρειών που υπόκεινται σε κυρώσεις, τα οποία υπάρχουν εντός των δικαιοδοσιών μας. Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας, δεσμευόμαστε να εφαρμόσουμε κυρώσεις και άλλα οικονομικά μέτρα και μέτρα επιβολής σε πρόσθετους Ρώσους αξιωματούχους και ελίτ που βρίσκονται κοντά στη ρωσική κυβέρνηση, καθώς και στις οικογένειές τους, και στους υποστηρικτές τους, ώστε να εντοπίσουμε και να παγώσουμε τα περιουσιακά στοιχεία που κατέχουν στις δικαιοδοσίες μας. Θα εμπλέξουμε επίσης άλλες κυβερνήσεις και θα εργαστούμε για τον εντοπισμό και τη διακοπή της διακίνησης παράνομων κερδών και για να στερήσουμε από τα άτομα αυτά τη δυνατότητα να κρύβουν τα περιουσιακά τους στοιχεία σε δικαιοδοσίες σε όλο τον κόσμο.

Τέλος, θα εντείνουμε τον συντονισμό μας κατά της παραπληροφόρησης και άλλων μορφών υβριδικού πολέμου.

Στεκόμαστε στο πλευρό του ουκρανικού λαού σε αυτή τη σκοτεινή ώρα. Ακόμη και πέραν των μέτρων που ανακοινώνουμε σήμερα, είμαστε έτοιμοι να λάβουμε περαιτέρω μέτρα για να θέσουμε τη Ρωσία προ των ευθυνών της για την επίθεσή της στην Ουκρανία».