Πόλεμος στην Ουκρανία: Θεωρία συνωμοσίας για εργαστήρια βιολογικών όπλων «πέρασε» από το QAnon στο Fox News

Η προώθηση από τα αμερικανικά δεξιά μέσα ενημέρωσης μιας θεωρίας συνωμοσίας σχετικά με την ύπαρξη εγκαταστάσεων βιολογικής έρευνας στην Ουκρανία που κάλυπτουν ένα μυστικό πρόγραμμα βιολογικών όπλων, έχει πλέον λάβει τεράστια έκταση αφού από ένα περιθωριακό κανάλι του QAnon «πέρασε» απευθείας στο Fox News και τον Ντόναλντ Τραμπ Τζούνιορ.

Όπως αναφέρει δημοσίευμα του Guardian, η ρωσική μηχανή προπαγάνδας έχει ασχοληθεί τόσο πολύ με την παραπληροφόρηση για την εισβολή στην Ουκρανία, που δίνει εντολή ακόμη και στη ρωσική τηλεόραση να μεταδώσει έναν από τους μεγαλύτερους υποστηρικτές της θεωρίας των βιολογικών όπλων: τον Τάκερ Κάρλσον του Fox News.

Πώς ξεκίνησε η θεωρία συνωμοσίας

Η θεωρία συνωμοσίας ξεκίνησε λίγες ώρες αφότου η Ρωσία ξεκίνησε τον αεροπορικό βομβαρδισμό της Ουκρανίας. Ο λογαριασμός Twitter ενός οπαδού του συνωμοτικού κινήματος QAnon παρατήρησε ότι περίπου 30 βιολογικά εργαστήρια ήταν διάσπαρτα σε όλη την Ουκρανία.

«Η Κίνα και η Ρωσία κατηγόρησαν έμμεσα (και σωστά) τις ΗΠΑ για το ξέσπασμα του [COVID-19]», έγραψε στο Twitter ο χρήστης, ο οποίος χρησιμοποιεί το όνομα @WarClandestine (ο λογαριασμός πλέον έχει αποκλειστεί από την πλατφόρμα). «Και φοβούνται ότι οι ΗΠΑ/σύμμαχοι έχουν κι άλλους ιούς (βιολογικά όπλα) να αφήσουν να κυκλοφορήσουν». Η εισβολή, υποστήριξε, είχε πραγματικά ως στόχο την καταστροφή αυτών των εγκαταστάσεων και των ιών που περιείχαν.

Στην πραγματικότητα, αυτή η θεωρία ήταν απλώς μια επαναδιατύπωση ενός ισχυρισμού που η Μόσχα υποστηρίζει εδώ και χρόνια: κατηγορεί τις Ηνωμένες Πολιτείες ότι εκτελούν ένα μυστικό πρόγραμμα βιολογικών όπλων, συχνά στην ανατολική Ευρώπη. Ένας στενός σύμβουλος του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν ισχυρίστηκε το 2021 ότι η Ουάσινγκτον «προκάλεσε σκόπιμα» την πανδημία του κορονοϊού και έδειξε με το δάχτυλο τα χρηματοδοτούμενα από τις ΗΠΑ εργαστήρια κοντά στα ρωσικά και κινεζικά σύνορα.

Βραβευμένα «ρεπορτάζ» ρωσικής παραπληροφόρησης

Τον Ιανουάριο, η Βουλγάρα δημοσιογράφος Dilyana Gaytandzhieva έγραψε ένα άρθρο στο οποίο κατηγόρησε τις ΗΠΑ ότι διεξάγουν βιολογικά πειράματα σε Ουκρανούς και Γεωργιανούς στρατιώτες. Η Gaytandzhieva έχει δημοσιεύσει στο παρελθόν ανοιχτή ρωσική παραπληροφόρηση και το ρεπορτάζ της υιοθετήθηκε από φιλορωσικά κανάλια. Στην Gaytandzhieva απονεμήθηκε ακόμη και δημοσιογραφικό βραβείο τον περασμένο μήνα από έναν φιλορώσο Λετονό πολιτικό για να την «ενθαρρύνει για νέα έρευνα», σύμφωνα με δελτίο τύπου.

Περίπου την ίδια εποχή, ο Τζον Μαρκ Ντούγκαν - ένας Αμερικανός στη Μόσχα, ο οποίος διαφεύγει από κατηγορίες για υποκλοπές και εκβιασμούς στη Φλόριντα - άρχισε να δημοσιεύει μια παρόμοια θεωρία, επικαλούμενος έναν Ουκρανό πληροφοριοδότη. «Η Ουάσινγκτον και τα χρηματοδοτούμενα εργαστήριά της παίζουν ένα πολύ επικίνδυνο παιχνίδι με αυτούς τους ιούς», προειδοποίησε σε ένα βίντεο του Δεκεμβρίου του 2021.

Αυτή η παραπληροφόρηση έθεσε τις βάσεις για τη θεωρία συνωμοσίας που συνδέεται με το QAnon σχετικά με τα ουκρανικά βιολογικά εργαστήρια στα τέλη Φεβρουαρίου. Σε λιγότερο από 24 ώρες, ο ακροδεξιός αμερικανικός ιστότοπος συνωμοσίας Infowars, ο οποίος διαδραμάτισε ιδιαίτερα έντονο ρόλο στην προώθηση της προεδρικής εκστρατείας του Ντόναλντ Τραμπ και του ψεύδους ότι οι εκλογές του 2020 ήταν κλεμμένες, έγραψε μια ιστορία βασισμένη στον ισχυρισμό αυτό. Ο τίτλος έγραφε: Ρωσικά χτυπήματα με στόχο τα βιολογικά εργαστήρια των ΗΠΑ στην Ουκρανία; Από εκεί και πέρα, η θεωρία διαδόθηκε σε μια σειρά ιστότοπων, podcasts και βίντεο του QAnon και θεωριών συνωμοσίας.

Η αλήθεια πίσω από την παραπληροφόρηση και η εκπομπή στο Fox News

Ο πυρήνας της ιστορίας είναι αληθινός: το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ χρηματοδοτεί βιολογικές έρευνες και εργαστήρια στην Ουκρανία και αλλού στην Ευρώπη και τον Καύκασο, προκειμένου να παρακολουθεί τις αναδυόμενες μολυσματικές ασθένειες και να διατηρεί ασφαλείς τις εγκαταστάσεις που στέγαζαν ένα σοβιετικό πρόγραμμα βιολογικών όπλων. Όμως η Ουάσιγκτον επιμένει ότι δεν χρηματοδοτεί την έρευνα για βιολογικά όπλα πουθενά, πόσω μάλλον στην Ουκρανία - ισχυρισμός που υποστηρίζεται από πλήθος διεθνών οργανισμών.

Παρόλα αυτά, ο ισχυρισμός έφτασε μέχρι το Tucker Carlson Tonight, το οποίο έχει περισσότερους από 3 εκατομμύρια θεατές κάθε βράδυ στο Fox News. Στην εκπομπή του, ο Τάκερ Κάρλσον επέμεινε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες «χρηματοδοτούν τη δημιουργία θανατηφόρων παθογόνων μικροοργανισμών» και έπαιξε αποσπάσματα από εκπροσώπους του ρωσικού και του κινεζικού καθεστώτος, κατηγορώντας την Ουάσινγκτον ότι υπάρχει σε λειτουργία πρόγραμμα βιολογικών όπλων στην Ευρώπη.

Ο Κάρλσον συνέχισε την ιστορία αυτή σε τρία διαφορετικά επεισόδια της εκπομπής του κατά τη διάρκεια της προηγούμενης εβδομάδας. Στις 10 Μαρτίου, έφερε τον συγγραφέα Glenn Greenwald. «Όταν η κυβέρνηση βγαίνει και αρνείται κατηγορηματικά ότι διαθέτει βιολογικά όπλα», είπε ο Greenwald, «ξέρουμε ότι δεν λένε την αλήθεια». Αυτοί οι ισχυρισμοί έχουν οδηγήσει σε μια συνεχόμενη ανατροφοδότηση της ρωσικής κρατικής προπαγάνδας.

Οι θέσεις Λαβρόφ περί «θανάσιμων απειλών» και οι οδηγίες στα ρωσικά ΜΜΕ

Σύμφωνα με το δημοσίευμα του Guardian, το Tass, το ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων που θεωρείται φερέφωνο του Κρεμλίνου, κατηγόρησε πρόσφατα «Ουκρανούς ριζοσπάστες» ότι σχεδιάζουν να χρησιμοποιήσουν «τοξικά χημικά» εναντίον των ρωσικών δυνάμεων ή ακόμη και Ουκρανών πολιτών. Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, έχει δηλώσει δημοσίως ότι αυτά τα εργαστήρια αποτελούν «θανάσιμες απειλές» για το ρωσικό κράτος. Οι ισχυρισμοί αυτοί έχουν προωθηθεί ευρέως από μια σειρά ρωσικών καναλιών κοινωνικής δικτύωσης, τηλεοπτικών σταθμών και σχολιαστών.

Όπως σημειώνει ο αρθρογράφος, η αλληλεπίδραση μεταξύ των αμερικανικών αναφορών σχετικά με αυτά τα βιολογικά εργαστήρια και της ρωσικής αντίδρασης δεν είναι τυχαία.

Το site Mother Jones έλαβε ένα μήνυμα από το τμήμα υποστήριξης πληροφοριών και τηλεπικοινωνιών, το οποίο έδινε οδηγίες στα ρωσικά μέσα ενημέρωσης να χρησιμοποιήσουν, σύμφωνα με μετάφραση, «όσο το δυνατόν περισσότερο αποσπάσματα από εκπομπές του δημοφιλούς παρουσιαστή του Fox News Τάκερ Κάρλσον». Συγκεκριμένα, το τμήμα κάλεσε τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης να αναδείξουν «τις δραστηριότητες των στρατιωτικών βιολογικών εργαστηρίων με αμερικανική συμμετοχή στο έδαφος της Ουκρανίας που αποτελούν παγκόσμια απειλή για τη Ρωσία και την Ευρώπη».

Η προσπάθεια προπαγάνδας συνεχίζεται

Συνολικά, η προσπάθεια προπαγάνδας μπορεί να είναι μια προσπάθεια να συγκαλύψει κάτι πολύ πιο σκοτεινό. Σε μια έκθεση του 2021, το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών κατηγόρησε τη Μόσχα ότι συνεχίζει το πρόγραμμα βιολογικών όπλων της σοβιετικής εποχής.

Ενώ η Ρωσία υποβάλλει ετήσιες εκθέσεις στα Ηνωμένα Έθνη δηλώνοντας ότι δεν έχει ενεργό πρόγραμμα βιολογικών όπλων, η Ουάσινγκτον δήλωσε ότι εκτιμά ότι «η Ρωσική Ομοσπονδία έχει αναθεωρήσει τα σχέδια και τη χρηματοδότηση των εθνικών χημικών και βιολογικών της εγκαταστάσεων». Αλλά η προσπάθεια συνεχίζεται, ακόμη και όταν είναι αντιφατική. Την Πέμπτη, το πρακτορείο Sputnik δημοσίευσε νέα έγγραφα τα οποία, όπως ισχυρίζεται, δείχνουν ότι «συστατικά βιολογικών όπλων δημιουργούνταν στην Ουκρανία με άμεση συμμετοχή και χρηματοδότηση από τις ΗΠΑ». Τα ίδια τα αμερικανικά έγγραφα, ωστόσο, έρχονται σε σαφή αντίθεση με αυτό. Η χρηματοδότηση του Πενταγώνου θα «βοηθήσει στην ανίχνευση, πρόληψη και πρόβλεψη της εμφάνισης ασθενειών στην περιοχή», αναφέρεται σε αίτημα χρηματοδότησης για το 2019, το οποίο φέρεται να δημοσιοποιήθηκε από το ρωσικό υπουργείο Άμυνας.