Η Ευρώπη στρέφεται στο εμπάργκο ρωσικού πετρελαίου και «κοιτάζει» σε Ιαπωνία και την Ινδία για ενέργεια

Τη σταδιακή διακοπή των ρωσικών εισαγωγών πετρελαίου φαίνεται πως προτείνει η Κομισιόν, ως μέρος νέας δέσμης κυρώσεων κατά της Μόσχας, σε μια γενικότερη προσπάθεια να πιέσει ακόμα περισσότερο τη Ρωσία κόβοντας την πιο ζωτική πηγή χρηματοδότησης του πολέμου στην Ουκρανία.

Σύμφωνα με το Politico, τα έσοδα από τις εξαγωγές ενέργειας είναι κρίσιμα για τη χρηματοδότηση του πολέμου και για αυτό το λόγο οι χώρες της ΕΕ εξετάζουν τον τρόπο με τον οποίο θα στοχεύσουν τους τομείς του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και των πυρηνικών της Ρωσία, ενώ ήδη συμφώνησαν για κυρώσεις που έχουν να κάνουν με τον άνθρακα. Ωστόσο, σύμφωνα με την ίδια πηγή, οι Βρυξέλλες δεν αναμένεται να προωθήσουν άμεση, πλήρη απαγόρευση των ρωσικών εισαγωγών πετρελαίου στους 27. Οι τελικές λεπτομέρειες αναμένεται να γίνουν γνωστές μέσα στην εβδομάδα.

Αντίθετα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόκειται να προτείνει τη σταδιακή κατάργηση των ρωσικών εισαγωγών πετρελαίου έως το τέλος του 2022, δήλωσαν διπλωμάτες της ΕΕ. Η σταδιακή απομάκρυνση από το ρωσικό πετρέλαιο έχει σχεδιαστεί για να διασφαλιστεί ότι η Γερμανία -η ισχυρότερη οικονομία της Ε.Ε-, δεν θα έχει τεράστιο πλήγμα και παράλληλα θα ελαχιστοποιηθούν οι διαταραχές στις διεθνείς αγορές πετρελαίου.

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του OPEN TV και της Μαρίας Αρώνη, βήμα-βήμα φαίνεται ωστόσο πως αποφασίζεται το εμπάργκο του ρωσικού πετρελαίου. Ακόμα και η Γερμανία κάμπτει τις αντιρρήσεις της για το εν λόγω ζήτημα και αλλάζει τη στάση της. Σύμφωνα μάλιστα με όσα μετέδωσε ο Παντελής Βαλασόπουλος στο «Ανοιχτό Κανάλι», το Βερολίνο είναι έτοιμο να πει ναι στο εμπάργκο, γιατί η Γερμανία έχει καταφέρει εδώ και εβδομάδες να βρει νέες ποσότητες πετρελαίου κυρίως από τη Νορβηγία. Ειδικότερα, η χώρα μείωσε την εξάρτησή της από το 35% που ήταν τον Φεβρουάριο στο 12%.

Διπλωμάτες δήλωσαν ότι η Επιτροπή θα προτείνει κάποιας μορφής εξαιρέσεις ή μεταβατικά μέτρα για Ουγγαρία και Σλοβακία, καθώς πρόκειται για δύο χώρες που βασίζονται σε τεράστιο βαθμό στο ρωσικό πετρέλαιο και δυσκολεύονται να βρουν εναλλακτικές πηγές προμήθειας. Εξάλλου τις τελευταίες εβδομάδες, η Ουγγαρία έχει αναδειχθεί ως ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για να προχωρήσουν περαιτέρω οι κυρώσεις στον ρωσικό ενεργειακό τομέα. Η Ουγγαρία είχε υπογραμμίσει ότι οι ανησυχίες της ήταν οικονομικές και όχι πολιτικές, δήλωσαν αρκετοί διπλωμάτες, γεγονός που άνοιξε τον δρόμο για έναν πολιτικό συμβιβασμό για την αντιμετώπιση αυτών των ανησυχιών.

Το Βερολίνο είχε δηλώσει προηγουμένως σε άλλες πρωτεύουσες της ΕΕ ότι ήταν έτοιμο να εξετάσει το εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο -ακόμη και αν δεν είναι ακόμη σε θέση να εγκαταλείψει τις εισαγωγές φυσικού αερίου- αλλά μόνο υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Την περασμένη εβδομάδα, ο Γερμανός πρέσβης δήλωσε στους ομολόγους του ότι το Βερολίνο δεν ήταν απλώς εντάξει με τις κυρώσεις για το πετρέλαιο, αλλά θα υποστήριζε ακόμη και ενεργά μια σταδιακή κατάργηση του πετρελαίου.

Η Επιτροπή είναι πιθανό να προτείνει το επόμενο πακέτο κυρώσεων που αναμένεται να περιλαμβάνει τη σταδιακή κατάργηση του ρωσικού πετρελαίου την προσεχή Τρίτη. Τα μέτρα θα συζητηθούν στη συνέχεια από τους πρεσβευτές της ΕΕ την Τετάρτη, δήλωσαν διπλωμάτες. Το πακέτο είναι επίσης πιθανό να περιλαμβάνει κυρώσεις για επιπλέον άτομα και να πλήξει περισσότερες ρωσικές τράπεζες, όπως η Sberbank.

Η Ευρώπη στρέφεται στην Ιαπωνία και την Ινδία

Ενώ η Κίνα ενισχύει τη στρατηγική της εταιρική σχέση με τη Ρωσία, η Ευρώπη αναζητά συμμάχους σε άλλα μέρη της Ασίας. Σύμφωνα με δημοσίευμα του Politico, την επόμενη εβδομάδα, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ και η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αναμένεται να ταξιδέψουν στο Τόκιο για να συνδιοργανώσουν σύνοδο κορυφής ΕΕ-Ιαπωνίας, κατά τη δήλωση δύο διπλωματών υπό τον όρο της ανωνυμίας, επιβεβαιώνοντας δημοσίευμα ιαπωνικών μέσων ενημέρωσης. Αυτή θα είναι η πρώτη φορά που το δίδυμο θα πετάξει μαζί στην Ανατολική Ασία από τότε που ανέλαβαν το τιμόνι της ΕΕ λίγο πριν από το ξέσπασμα του COVID-19.

Την περασμένη εβδομάδα, ο Όλαφ Σολτς πραγματοποίησε το πρώτο του ταξίδι στην Ασία αφότου έγινε καγκελάριος της Γερμανίας και παρέλειψε την Κίνα, πηγαίνοντας αντ' αυτού στην Ιαπωνία, μια απόκλιση από την προτίμηση της προκατόχου του Άνγκελα Μέρκελ για την καλλιέργεια δεσμών με την κομμουνιστική ηγεσία στο Πεκίνο. Λίγες ημέρες νωρίτερα, η φον ντερ Λάιεν συμμετείχε στον διάλογο της Ραϊσίνα, ένα σημαντικό γεγονός εξωτερικής πολιτικής στην Ινδία, όπου απηύθυνε ρητές προειδοποιήσεις σχετικά με την εταιρική σχέση «χωρίς όρια» μεταξύ Πεκίνου και Μόσχας.

Η επερχόμενη τσεχική προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, η οποία αρχίζει τον Ιούνιο, σχεδιάζει να φιλοξενήσει μια σειρά εκδηλώσεων με εταίρους του Ινδο-Ειρηνικού, ακόμη και όταν ο ρωσικός πόλεμος στην Ουκρανία απορροφά το μεγαλύτερο μέρος της πολιτικής ενέργειας στην Ευρώπη.

Για δύο δεκαετίες, η Κίνα αποκόμισε τεράστια οφέλη μετά την ένταξή της στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Πολυάριθμες ευρωπαϊκές πολυεθνικές εταιρείες αντιμετωπίζουν την Κίνα ως μια αγορά και μηχανή κέρδους. Παρά τις πρόσφατες εκκλήσεις του προέδρου Σι Τζινπίνγκ να επικεντρωθεί περισσότερο στην εγχώρια καινοτομία και κατανάλωση, το εξωτερικό εμπόριο -ιδίως με την ΕΕ και τις ΗΠΑ- εξακολουθεί να κατέχει υπέρμετρο ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη της Κίνας. Πράγματι, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις είχαν σε μεγάλο βαθμό ταχθεί στο πλευρό των επιχειρήσεών τους που ευνοούσαν την εμβάθυνση στη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, δίνοντας χειροκροτήματα στις προειδοποιήσεις για απειλές εθνικής ασφάλειας, επιθέσεις στον κυβερνοχώρο και παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τις ΗΠΑ και ομάδες υπεράσπισης.

Πώς ο πόλεμος στην Ουκρανία άλλαξε την εξίσωση

Το Politico αναφέρει χαρακτηριστικά ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία άλλαξε την εξίσωση. Τόσο ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν όσο και η φον ντερ Λάιεν της Κομισιόν προειδοποίησαν το Πεκίνο για «συνέπειες» και «κινδύνους για τη φήμη» σε περίπτωση που βοηθήσει τη Ρωσία να παρακάμψει τις κυρώσεις ή να την προμηθεύσει με όπλα.

Η Βρετανίδα υπουργός Εξωτερικών Liz Truss προχώρησε περισσότερο, λέγοντας την περασμένη εβδομάδα: «Μιλώντας για την άνοδο της Κίνας ως αναπόφευκτη, κάνουμε τη δουλειά της Κίνας για λογαριασμό της. Στην πραγματικότητα, η άνοδός της δεν είναι αναπόφευκτη. Δεν θα συνεχίσουν να ανεβαίνουν αν δεν παίξουν με τους κανόνες».

Η ολοένα και πιο σκληρή ρητορική για την Κίνα δεν έχει περάσει απαρατήρητη στον επιχειρηματικό τομέα. Με τις δυτικές εταιρείες αποκομμένες από τη Ρωσία, οι ανησυχίες αυξάνονται στην επιχειρηματική κοινότητα της Κίνας, ιδίως καθώς το Πεκίνο καταβάλλει ελάχιστες προσπάθειες να αποστασιοποιηθεί από αυτό που μοιάζει όλο και περισσότερο με κράτος-παρία. «Οι Γερμανοί έκαναν μια έρευνα σχετικά με τον αντίκτυπο που έχει ο πόλεμος στην Ουκρανία στις επιχειρήσεις στην Κίνα», δήλωσε ο Jorg Wuttke, πρόεδρος του Εμπορικού Επιμελητηρίου της ΕΕ στην Κίνα, λέγοντας ότι η έρευνα «έδειξε ξεκάθαρα» ότι οι επιχειρήσεις θα ήταν έτοιμες να βάλουν «τα πάντα σε αναμονή».

Στροφή στην Ιαπωνία

Όπως παραδέχθηκε ο Σολτς, η επιλογή της Ιαπωνίας ως πρώτου ασιατικού προορισμού από τότε που έγινε καγκελάριος της Γερμανίας δεν ήταν «τυχαία». Ενώ απέφυγε να ασκήσει άμεση κριτική στην Κίνα, ο Σολτς τόνισε την ανάγκη διαφοροποίησης εκ μέρους των γερμανικών επιχειρήσεων. Η διασφάλιση ότι οι αλυσίδες εφοδιασμού εξαρτώνται λιγότερο από μεμονωμένες χώρες, πρόσθεσε, είναι «ένα καθήκον που είναι πιο επίκαιρο από ποτέ». 

«Είμαστε κατά όλων των ιδεών της αποσύνδεσης», δήλωσε ο Σολτς. «Αλλά ένα πράγμα είναι σαφές: Οι εταιρείες μας και εμείς οι ίδιοι θα κάνουμε ό,τι μπορούμε για να διασφαλίσουμε ότι κανείς δεν θα εξαρτάται από αλυσίδες εφοδιασμού από μία χώρα κάθε φορά. Αυτή είναι η εμπειρία που είχαμε τώρα με την κρίση στην Ουκρανία. Θα χρειαστεί χρόνος, αλλά θα πρέπει να παίξει μεγάλο ρόλο για εμάς».

Η Ιαπωνία έχει χαιρετιστεί ως στενός εταίρος της Δύσης από την έναρξη του πολέμου. Έγινε μία από τις λίγες ασιατικές χώρες (μαζί με τη Νότια Κορέα και τη Σιγκαπούρη) που προσχώρησαν στις κυρώσεις που εισήγαγαν η Ευρώπη και οι ΗΠΑ, ενώ η πτήση επιστροφής του Σολτς μετέφερε και κάποια βοήθεια που δώρισε η Ιαπωνία για την Ουκρανία.

Όσον αφορά τους χειρισμούς της Ιαπωνίας έναντι της Κίνας, του κυριότερου περιφερειακού εχθρού της, το Τόκιο βασίζεται σε γενικές γραμμές στη συνεργασία των ΗΠΑ στον τομέα της ασφάλειας. Για παράδειγμα, έχει διεξάγει πολεμικά παιχνίδια και κοινές στρατιωτικές ασκήσεις με τις ΗΠΑ σε περίπτωση σύγκρουσης με την Κίνα για την Ταϊβάν, ανέφεραν πέρυσι οι Financial Times. Παρόλα αυτά, υπάρχει ένας ρόλος για την ΕΕ που πρέπει να διαδραματίσει.

«Παρόλο που [η Ιαπωνία] αντιλαμβάνεται ότι οι Ευρωπαίοι δεν μπορούν να αναπληρώσουν τη συμμαχία με τις Ηνωμένες Πολιτείες, εξακολουθεί να χρησιμεύει, νομίζω, ως πρόσθετη διασφάλιση», δήλωσε ο Dietmar Schweisgut, πρώην πρέσβης της ΕΕ στην Ιαπωνία και στην Κίνα.

Αυτό απέχει πολύ από το παρελθόν, δήλωσε ο Schweisgut, όταν η Ιαπωνία και η Ευρώπη θεωρούσαν το ευρωατλαντικό και το θέατρο Ασίας-Ειρηνικού, αντίστοιχα, ως σε μεγάλο βαθμό άσχετα. «Η φιλία μεταξύ της Κίνας και της Ρωσίας χωρίς όρια και η δηλωμένη δέσμευσή τους να συνεργαστούν για να αλλάξουν τη διεθνή τάξη ... οδήγησαν στη συνειδητοποίηση ότι μια στενότερη σχέση μεταξύ της Ιαπωνίας, της Ινδίας και της Ευρώπης δεν είναι απλώς μια πολυτέλεια ή κάτι ωραίο να έχει κανείς. Θεωρείται λίγο πιο απαραίτητη από ό,τι πριν».

«Η Γερμανία δεν είναι αντίθετη με ένα εμπάργκο πετρελαίου από τη Ρωσία»

«Η Γερμανία δεν είναι αντίθετη με ένα εμπάργκο πετρελαίου από τη Ρωσία», δήλωσε σήμερα από τις Βρυξέλλες ο Αντιγκαγκελάριος της Γερμανίας και Υπουργός Οικονομίας και Προστασίας του Κλίματος, Ρόμπερτ Χάμπεκ, προσερχόμενος στο έκτακτο Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας της ΕΕ, ξεκαθαρίζοντας στην ουσία πως οι 27 στρέφονται πλέον προς το εμπάργκο.

«Μετά από δύο μήνες δουλειά, μπορώ να πω ότι η Γερμανία δεν είναι αντίθετη με ένα εμπάργκο πετρελαίου από τη Ρωσία. Είναι μεγάλο το βάρος, αλλά είμαστε έτοιμοι να το σηκώσουμε» δήλωσε ο Ρ. Χάμπεκ. Ο ίδιος, εξήγησε ότι η Γερμανία είχε μεγάλη εξάρτηση από το ρωσικό πετρέλαιο πριν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η οποία αντιστοιχούσε στο 35% των εισαγωγών, ωστόσο σήμερα κατάφερε να τη μειώσει στο 12%.

Ο κ. Χάμπεκ ανέφερε ότι πλέον μόνο ένα μόνο ένα διυλιστήριο στη Γερμανία δουλεύει με ρωσικό πετρέλαιο. Σημείωσε ότι αν ένα εμπάργκο πετρελαίου έρθει και δεν έχουμε αρκετό καιρό να το λύσουμε, το πρόβλημα θα είναι τοπικό στη Γερμανία, αλλά δεν θα χτυπήσει την εθνική οικονομία συνολικά. Ερωτηθείς αν είναι υπέρ ενός σταδιακού εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο, ο κ. Χάμπεκ απάντησε ότι «χρειαζόμαστε κάποιες εβδομάδες και μήνες για να κάνουμε όλες τις τεχνικές προετοιμασίες», σημειώνοντας ότι «ο χρόνος βοηθάει».

Τέλος, ο Γερμανός Αντικαγκελάριος επισήμανε ότι άλλες χώρες στην ΕΕ έχουν πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα εξάρτησης από το ρωσικό πετρέλαιο και τόνισε ότι αυτό είναι κάτι το οποίο πρέπει να αναγνωριστεί και να υπάρξει αλληλεγγύη.

Η Ινδία, το κράτος που ταλαντεύεται

Το δημοσίευμα του Politico αναφέρει χαρακτηριστικά ότι οι επόμενοι μήνες θα είναι κρίσιμοι για να δούμε αν η Ευρώπη θα μπορούσε να κάνει multitasking εστιάζοντας τόσο στη Ρωσία όσο και στην Κίνα. «Ενώ ασχολείται με τον πόλεμο στην Ουκρανία, [η Ευρώπη] πρέπει επίσης να συνεχίσει να εστιάζει στην προσέγγιση του Ινδο-Ειρηνικού, διότι το μέλλον της παγκόσμιας τάξης δεν αποφασίζεται μόνο στην Ουκρανία», δήλωσε η Janka Oertel, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων για την Ασία.

Με βάση ορισμένα μέτρα, ωστόσο, η Ινδία θυμίζει περισσότερο την Κίνα παρά την Ιαπωνία. Έχει αψηφήσει τις δυτικές πιέσεις και απείχε από τις ψηφοφορίες στα Ηνωμένα Έθνη για την καταδίκη του πολέμου της Ρωσίας. Παραμένει μαζικός εισαγωγέας ρωσικών όπλων. Οι ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκφράζουν συνεχώς ανησυχίες για τη μεταχείριση των μειονοτήτων.

Παρόλα αυτά, οι ΗΠΑ θεωρούν την Ινδία βασικό εταίρο στη στρατηγική τους για τον Ινδο-Ειρηνικό, σχηματίζοντας μαζί με την Αυστραλία και την Ιαπωνία το δίκτυο ασφαλείας «Quad», το οποίο σήμερα θεωρείται από τους στρατηγικούς του Πεκίνου ως κορυφαία απειλή. Μετά τον ταπεινωτικό σνομπ του «AUKUS» για μια επικερδή συμφωνία υποβρυχίων, η Γαλλία έχει επίσης επιδιώξει να εμβαθύνει τους ναυτικούς δεσμούς με την Ινδία.

Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής της στο Νέο Δελχί, η φον ντερ Λάιεν καταφέρθηκε εναντίον της Κίνας για τη συνεργασία της με τη Ρωσία, ενώ χαιρέτισε την Ινδία ως τη μεγαλύτερη δημοκρατία του κόσμου και υποσχέθηκε να εμβαθύνει τους εμπορικούς δεσμούς. Σε μια προσπάθεια να πείσει την Ινδία να εγκαταλείψει τη Ρωσία, πρόσθεσε: «Η έκβαση του πολέμου δεν θα καθορίσει μόνο το μέλλον της Ευρώπης, αλλά θα επηρεάσει βαθιά την περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού και τον υπόλοιπο κόσμο».

Ένα σημαντικό ζήτημα στις σχέσεις ΕΕ-Ινδίας είναι η έλλειψη συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου. Μια προηγούμενη, επταετής προσπάθεια σύναψης συμφωνίας κατέληξε σε αδιέξοδο, αν και οι δύο πλευρές προσπαθούν τώρα να αναθερμάνουν τις συνομιλίες. Ωστόσο, ακανθώδη ζητήματα όπως η γεωργία, τα πρότυπα και τα εργασιακά δικαιώματα παραμένουν άλυτα.

Όπως και η φον ντερ Λάιεν, ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον επισκέφθηκε επίσης την Ινδία τις τελευταίες εβδομάδες, όπου επικεντρώθηκε στην αμυντική συνεργασία με τον Ινδό ομόλογό του, Narendra Modi. Στη συνέντευξη Τύπου, ο Τζόνσον αναγκάστηκε να υπερασπιστεί το αμυντικό πρόγραμμα όταν ρωτήθηκε αν η Ινδία μπορεί να γίνει δίαυλος για τη λαθραία εισαγωγή δυτικών όπλων στη Ρωσία. Σε μια συμβολική κίνηση, η Ινδία αποφάσισε επίσης να ανοίξει μια νέα πρεσβεία στη Λιθουανία - τη χώρα της ΕΕ που βρίσκεται σήμερα στο στόχαστρο του εμπορικού εμπάργκο του Πεκίνου - αφού το κράτος της Βαλτικής πέρασε μια δεκαετία πιέζοντας για μια τέτοια πρεσβεία. Τόσο ο Μόντι όσο και ο Ιάπωνας πρωθυπουργός Φούμιο Κισίντα έρχονται στην Ευρώπη αυτή την εβδομάδα. Οι ιδέες τους για την Κίνα θα βρουν σίγουρα ευήκοα ώτα - αλλά μένει να δούμε αν θα αναληφθεί κάποια δράση.