Οι τεκτονικές αλλαγές που θα φέρει η ένταξη Φινλανδίας και Σουηδίας στο ΝΑΤΟ: Τι προκάλεσε τις ραγδαίες γεωπολιτικές εξελίξεις

Η Φινλανδία και η Σουηδία θα μπορούσαν να υποβάλουν αίτηση για ένταξη στη συμμαχία των 30 χωρών του ΝΑΤΟ εντός ημερών, τερματίζοντας μια πολιτική ουδετερότητας που κρατά πολλές δεκαετίες. Πρόκειται, όπως σχολιάζει ο Guardian για μια ιστορική αλλαγή που προκλήθηκε από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Γιατί η Φινλανδία και η Σουηδία δεν είναι ήδη μέλη;

Και οι δύο θεωρούσαν ότι η προσχώρηση στη συμμαχία θα αποτελούσε περιττή πρόκληση για τη Μόσχα, και γι' αυτό ακολουθούσαν επί μακρόν πολιτικές ουδετερότητας και στη συνέχεια μη προσχώρησης, για να αποφύγουν να ανταγωνιστούν μια μεγάλη περιφερειακή δύναμη.

Οι ανησυχίες της Φινλανδίας ήταν σε μεγάλο βαθμό πρακτικές: μοιράζεται σύνορα 810 μιλίων (1.300 χιλιομέτρων) με τη Ρωσία, κήρυξε την ανεξαρτησία της το 1917 μετά από περισσότερο από έναν αιώνα κυριαρχίας από τη Μόσχα και ο στρατός της πολέμησε δύο φορές τις σοβιετικές δυνάμεις κατά τη διάρκεια του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου πριν παραχωρήσει περίπου το 10% του εδάφους της.

Μια συμφωνία φιλίας, συνεργασίας και αμοιβαίας βοήθειας με τη Ρωσία του 1948 απομόνωσε τη Φινλανδία στρατιωτικά από τη δυτική Ευρώπη, αν και η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και η ένταξη στην ΕΕ της επέτρεψαν έκτοτε να βγει από τη σκιά της Ρωσίας.

Η αντίθεση της Σουηδίας στην ένταξη στο ΝΑΤΟ ήταν περισσότερο ιδεολογική. Η μεταπολεμική εξωτερική της πολιτική επικεντρώθηκε στον πολυμερή διάλογο και τον πυρηνικό αφοπλισμό και θεωρούσε τον εαυτό της επί μακρόν ως μεσολαβητή στη διεθνή σκηνή, μειώνοντας τον στρατό της μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου.

Επανέφερε την επιστράτευση και αύξησε τις αμυντικές δαπάνες μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014, αλλά πολλοί στη σουηδική αριστερά παραμένουν καχύποπτοι απέναντι στην ατζέντα του ΝΑΤΟ υπό την ηγεσία των ΗΠΑ και υποστηρίζουν ότι η ένταξη στο ΝΑΤΟ θα αυξήσει μόνο τις περιφερειακές εντάσεις.

Γιατί σκέφτονται να ενταχθούν τώρα;

Η πρωθυπουργός της Φινλανδίας, Σάρα Μαρίν, και η Σουηδή ομόλογός της, Μαγδαλένα Άντερσον, δήλωσαν τον περασμένο μήνα ότι η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία «άλλαξε ολόκληρο το τοπίο ασφαλείας της Ευρώπης» και «διαμόρφωσε δραματικά τις νοοτροπίες» στη σκανδιναβική περιοχή.

Ουσιαστικά, πολλοί Φινλανδοί και Σουηδοί αισθάνονται όλο και περισσότερο ότι η ένταξη στο ΝΑΤΟ θα τους βοηθήσει να είναι ασφαλείς όταν αντιμετωπίζουν έναν ξεκάθαρα πολεμοχαρή και απρόβλεπτο Ρώσο ηγέτη. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η δημόσια υποστήριξη για την ένταξη στο ΝΑΤΟ έχει τριπλασιαστεί σε περίπου 75% στη Φινλανδία και έχει αυξηθεί σε περίπου 60% στη Σουηδία.Η ένταξη στο ΝΑΤΟ θα σήμαινε ότι για πρώτη φορά η Φινλανδία και η Σουηδία θα είχαν εγγυήσεις ασφαλείας από πυρηνικά κράτη.

Θα τις καλωσόριζε το ΝΑΤΟ;

Και οι δύο χώρες πέρασαν από την επίσημη ουδετερότητα στη στρατιωτική μη συμπόρευση το 1995, όταν εντάχθηκαν στην ΕΕ. Είναι ήδη εταίροι του ΝΑΤΟ, συμμετέχουν σε ασκήσεις και ανταλλάσσουν πληροφορίες με τη συμμαχία. Η Φινλανδία πληροί ήδη τον στόχο του ΝΑΤΟ για αμυντικές δαπάνες 2% του ΑΕΠ, ενώ η Σουηδία βρίσκεται σε καλό δρόμο για να το πράξει.

Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, δήλωσε ότι θα γίνουν δεκτές «με ανοιχτές αγκάλες» αν υποβάλουν αίτηση και ότι η διαδικασία προσχώρησης θα είναι γρήγορη, αν και η επίσημη επικύρωση από όλα τα μέλη της συμμαχίας θα μπορούσε να διαρκέσει αρκετούς μήνες.

Από στρατιωτική άποψη, η προσθήκη των ενόπλων δυνάμεων της Φινλανδίας και της Σουηδίας θα αποτελούσε σημαντική ενίσχυση των μέσων του ΝΑΤΟ στη βόρεια Ευρώπη, καλύπτοντας ένα κενό στην άμυνα της συμμαχίας, διπλασιάζοντας το μήκος των συνόρων με τη Ρωσία και βελτιώνοντας την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην περιοχή της Βαλτικής.

Τι έχει να πει η Ρωσία;

Η Ρωσία έχει επανειλημμένα προειδοποιήσει τη Φινλανδία και τη Σουηδία να μην ενταχθούν στο ΝΑΤΟ, λέγοντας ότι οι «σοβαρές στρατιωτικές και πολιτικές συνέπειες» μιας τέτοιας κίνησης θα την υποχρέωναν να λάβει «αντίποινα» για την «αποκατάσταση της στρατιωτικής ισορροπίας» ενισχύοντας την άμυνά της στη Βαλτική, μεταξύ άλλων και με την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων.

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν δεν βλέπει το ΝΑΤΟ ως αμυντική συμμαχία αλλά ως απειλή για την ασφάλεια της Ρωσίας. Κατηγορεί το ΝΑΤΟ ότι εμπόδισε την κατάληψη της Ουκρανίας από τον ίδιο και έχει απαιτήσει την αποχώρηση των στρατευμάτων του ΝΑΤΟ από την ανατολική Ευρώπη. Δεν είναι σαφές πώς θα αντιδράσει αν θεωρήσει την επέκταση της συμμαχίας στη βόρεια Ευρώπη υπαρξιακό κίνδυνο.

Τι θα συμβεί στη συνέχεια;

Ο πρόεδρος της Φινλανδίας, ο πρωθυπουργός και οι ανώτεροι υπουργοί της κυβέρνησης θα συναντηθούν την Κυριακή για να λάβουν επίσημη απόφαση σχετικά με την υποβολή αίτησης. Μια θετική απόφαση θα υποβληθεί στη συνέχεια στο κοινοβούλιο προς έγκριση στις αρχές της επόμενης εβδομάδας.

Τι είναι το ΝΑΤΟ;

Ο Οργανισμός Βορειοατλαντικού Συμφώνου είναι μια αμυντική στρατιωτική συμμαχία που σχηματίστηκε το 1949 από 12 χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας, για να αντιμετωπιστεί η απειλή της μεταπολεμικής σοβιετικής ρωσικής επέκτασης στην Ευρώπη.

Η κοινή εγγύηση ασφαλείας της βασίζεται στο άρθρο 5 της συνθήκης, το οποίο ορίζει ότι η επίθεση εναντίον ενός μέλους είναι επίθεση εναντίον όλων και δεσμεύει τα μέλη να υπερασπιστούν το ένα το άλλο σε περίπτωση ένοπλης επίθεσης.