Πιο γρήγοροι, πιο καθαροί, πιο οικολογικοί - Ποιο είναι το μέλλον των παγκόσμιων σιδηροδρόμων

Ο σιδηρόδρομος είναι ο μόνος τρόπος μεταφοράς που είναι σήμερα σε θέση να αποτελέσει τη ραχοκοκαλιά των μελλοντικών αναγκών μας για κινητικότητα, αναφέρει δημοσίευμα του CNN.

Όμως, ενώ μερικά εξειδικευμένα έργα υπόσχονται ταξίδια υπερυψηλών ταχυτήτων, το μεγαλύτερο μέρος της βιομηχανίας επικεντρώνεται στη διατήρηση της μετακίνησης του ολοένα και περισσότερο αστικοποιημένου παγκόσμιου πληθυσμού, περιορίζοντας ταυτόχρονα τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Και μετά υπάρχει η πανδημία του κορονοϊού. Όπως και πολλοί άλλοι τομείς της ταξιδιωτικής βιομηχανίας, οι σιδηροδρομικές επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο βίωσαν μια από τις δυσκολότερες περιόδους που πέρασαν ποτέ τα τελευταία δύο χρόνια. Ο αριθμός των επιβατών κατέρρευσε εν μία νυκτί το 2020, καθώς τα lockdown εμπόδισαν τους εργαζόμενους και τους ταξιδιώτες αναψυχής να φύγουν από τα σπίτια τους.

Δύο χρόνια μετά, οι μετακινήσεις από Δευτέρα έως Παρασκευή φαίνεται να ανήκουν στο παρελθόν, καθώς πολλοί επιλέγουν να εργάζονται από το σπίτι ή να περνούν μόνο δύο ημέρες την εβδομάδα στο γραφείο.

Αυτό αποτελεί τεράστια απειλή για τις παγκόσμιες σιδηροδρομικές εταιρείες, οι οποίες βασίζονται σε αυτή την προσοδοφόρα, προβλέψιμη πηγή εσόδων από τα μέσα του 19ου αιώνα. Όλα αυτά καθιστούν απίθανο τον χαρακτηρισμό της εποχής μας ως μια «χρυσή εποχή» για τα σιδηροδρομικά ταξίδια.

Οι νέες προκλήσεις για τον σιδηρόδρομο

Όμως, καθώς πλησιάζει η 200η επέτειος του πρώτου επιβατικού σιδηροδρόμου το 2025, είναι πιο σημαντικό από ποτέ τα τρένα να παρέχουν βιώσιμη κινητικότητα σε έναν κόσμο που αντιμετωπίζει τις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής, της αυξανόμενης αστικοποίησης και της αύξησης του πληθυσμού.

Σύμφωνα με έκθεση του 2019 της εταιρείας συμβούλων μηχανικών Arup, ο παγκόσμιος πληθυσμός αναμένεται να φτάσει περίπου τα 9,5 δισεκατομμύρια μέχρι το 2050, το 75% των οποίων θα ζει σε πόλεις. Η εταιρεία εκτιμά ότι ο παγκόσμιος αστικός πληθυσμός αυξάνεται με δύο άτομα ανά δευτερόλεπτο, δημιουργώντας 172.800 νέους κατοίκους πόλεων κάθε μέρα. Ενώ οι πληθυσμοί μειώνονται σε ορισμένες περιοχές του κόσμου, όπως σε τμήματα της Ευρώπης και της Ιαπωνίας, εκτιμάται ότι το 90% της αύξησης του πληθυσμού θα συμβεί στις πόλεις και τις μεγαλουπόλεις του αναπτυσσόμενου κόσμου.

Για να διατηρηθούν σε κίνηση αυτές οι ταχέως αναπτυσσόμενες πόλεις, περιφέρειες και μεγαλουπόλεις, οι αποτελεσματικές δημόσιες συγκοινωνίες δεν είναι απλώς επιθυμητές, αλλά επιβεβλημένες. Τα αυτοκίνητα, ηλεκτρικά ή μη, δεν μπορούν να απορροφήσουν μια αύξηση αυτού του μεγέθους και οι σιδηροδρομικές μεταφορές - τρένα, τραμ και μετρό - θα πρέπει να σηκώσουν μεγαλύτερο «βάρος» για να αποτρέψουν την κατάρρευση των πόλεων και των εθνικών οικονομιών.

Τρένα σφαίρες: Πόσο γρήγορα μπορούν να γίνουν;

Οι σιδηρόδρομοι υψηλών ταχυτήτων έχουν να διαδραματίσουν τεράστιο ρόλο σε όλα αυτά. Τα κομψά νέα «τρένα σφαίρες» τραβούν τα βλέμματα, καθώς το δίκτυο των γραμμών στην Ευρώπη και την Ασία συνεχίζει να αναπτύσσεται, με νέες γραμμές που σχεδιάζονται ή βρίσκονται σε εξέλιξη σε χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία, η Ισπανία, η Ινδία, η Ιαπωνία και, σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα, στην Κίνα, όπου το δίκτυο υψηλών ταχυτήτων θα φτάσει τα 50.000 χιλιόμετρα μέχρι το 2025.

Ωστόσο, μετά από αρκετές δεκαετίες λειτουργίας, χώρες όπως η Γαλλία, η Ιαπωνία και η Κίνα κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα οφέλη από τη λειτουργία τρένων υψηλής ταχύτητας άνω των 200 μιλίων/ώρα αντισταθμίζονται από το πολύ υψηλότερο κόστος συντήρησης και ενέργειας που συνεπάγονται. Τώρα, τα καθιερωμένα βαριά ονόματα της Ιαπωνίας και της Κίνας που ασχολούνται με τις υψηλές ταχύτητες αναζητούν πέρα από την τεχνολογία «χάλυβας επί χάλυβα» και αναπτύσσουν τρένα με ταχύτητα έως και 600 χλμ/ώρα (373 χλμ/ώρα). Η ιδέα των υπερταχέων τρένων που κινούνται κατά μήκος ειδικών γραμμών με τη χρήση μαγνητικής αιώρησης (maglev) έχει διαφημιστεί ως «το μέλλον των ταξιδιών» για περισσότερα από 50 χρόνια, αλλά εκτός από μερικές πειραματικές γραμμές και μια κινεζική διαδρομή που συνδέει το κέντρο της Σαγκάης με το αεροδρόμιό της, έχει παραμείνει σε μεγάλο βαθμό θεωρητική.

Όχι για πολύ ακόμα όμως. Η Ιαπωνία επενδύει εννέα τρισεκατομμύρια γιεν (72 δισεκατομμύρια δολάρια) στο έργο Chuo Shinkansen, το αποκορύφωμα 40 και πλέον ετών ανάπτυξης του μαγνητικού συστήματος. Η γραμμή μήκους 178 μιλίων θα συνδέει το Τόκιο και τη Ναγκόγια σε μόλις 40 λεπτά και θα επεκταθεί τελικά στην Οσάκα, μειώνοντας το ταξίδι των 311 μιλίων από την πρωτεύουσα σε μόλις 67 λεπτά. Η κατασκευή ξεκίνησε το 2014 και αρχικά αναμενόταν να ολοκληρωθεί το 2027 (με τη Ναγκόγια-Οσάκα να ακολουθεί μια δεκαετία αργότερα), αλλά τα προβλήματα στην απόκτηση άδειας για ένα τμήμα της γραμμής σημαίνουν ότι η ημερομηνία έναρξης λειτουργίας είναι προς το παρόν άγνωστη. Οι καθυστερήσεις και οι τεράστιες αυξήσεις του κόστους έχουν οδηγήσει πολλούς να αμφισβητήσουν την οικονομική αξία του έργου - παράγοντες που δεν έχουν περάσει απαρατήρητοι αλλού στον κόσμο.

Τραμ, μετρό και αστικοί σιδηρόδρομοι 

Ενώ τα μετρό, τα τραμ και οι άλλοι αστικοί σιδηρόδρομοι δεν είναι τόσο "σέξι" όσο τα πιο γρήγορα ξαδέλφια τους, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι συμβάλλουν πολύ περισσότερο στις εθνικές οικονομίες και στη ζωή των πόλεών μας.
Η Κίνα, που ήδη παλεύει με τη συμφόρηση και τη ρύπανση στις πυκνοκατοικημένες πόλεις της, άνοιξε 29 νέες γραμμές μετρό μόνο τον Δεκέμβριο του 2021, συνολικού μήκους 582 χιλιομέτρων. Πολλές άλλες χώρες με αναπτυσσόμενες πόλεις θα πρέπει να ακολουθήσουν σύντομα το παράδειγμά τους.

Ωστόσο, για να ανταποκριθεί σε αυτές τις προσδοκίες, η σιδηροδρομική βιομηχανία, με την υποστήριξη των πολιτικών, θα πρέπει να κινηθεί γρήγορα σε πολλά μέτωπα για να προσφέρει εξαιρετικά αυξημένη χωρητικότητα, μεγαλύτερη αποδοτικότητα, αξιοπιστία και προσβασιμότητα.

Αντικατάσταση των κινητήρων ντίζελ και μείωση του οικολογικού αποτυπώματος

Παρά τα αποδεδειγμένα πράσινα διαπιστευτήριά του σε σύγκριση με τις αερομεταφορές, ο σιδηρόδρομος έχει ακόμη πολύ δρόμο να διανύσει για να μειώσει τις δικές του εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και τη ρύπανση από τους κινητήρες ντίζελ. Σύμφωνα με τους στόχους των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή, πολλές χώρες έχουν δεσμευτεί να καταργήσουν τα πετρελαιοκίνητα τρένα έως το 2050 ή ακόμη νωρίτερα.

Στην Ευρώπη και σε πολλά μέρη της Ασίας, οι περισσότερες από τις πιο πολυσύχναστες γραμμές είναι ήδη ηλεκτροκίνητες, αλλά η κατάσταση είναι ανομοιογενής, κυμαινόμενη από σχεδόν 100% ηλεκτροκίνητη λειτουργία στην Ελβετία έως λιγότερο από 50% στο Ηνωμένο Βασίλειο και σχεδόν μηδενική σε ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες.

Η τεχνολογία των μπαταριών φαίνεται ότι θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην εξάλειψη των "βρώμικων ντίζελ", τόσο για τις βαριές εμπορευματικές μεταφορές όσο και για τις πιο ήσυχες επιβατικές διαδρομές όπου δεν μπορεί να δικαιολογηθεί η πλήρης ηλεκτροκίνηση. Επί του παρόντος δοκιμάζονται ή αναπτύσσονται πολυάριθμα πρωτότυπα που λειτουργούν με μπαταρίες και, καθώς η τεχνολογία αναπτύσσεται, η εξάρτηση των σιδηροδρόμων από το ντίζελ θα αρχίσει να μειώνεται πριν από το τέλος αυτής της δεκαετίας.

Για άλλους όμως, το υδρογόνο είναι η μεγάλη ελπίδα για την απαλλαγή των σιδηροδρομικών οχημάτων από τον άνθρακα. Το πράσινο υδρογόνο, το οποίο δημιουργείται σε ειδικά εργοστάσια που χρησιμοποιούν ανανεώσιμες πηγές ηλεκτρικής ενέργειας, μπορεί να αναπτυχθεί για την τροφοδοσία κυψελών καυσίμου που κινούν ηλεκτρικούς κινητήρες. Η γαλλική εταιρεία κατασκευής τρένων Alstom πρωτοπορεί με το υδρογονοηλεκτρικό τρένο Coradia iLint, το οποίο μετέφερε τους πρώτους επιβάτες του το 2018, ανοίγοντας το δρόμο για τις εκδόσεις παραγωγής που κατασκευάζονται τώρα για αρκετές ευρωπαϊκές χώρες.

Η αναγέννηση των ταξιδιών με τρένο 

Εν τω μεταξύ, η συνειδητοποίηση της περιβαλλοντικής ζημίας που προκαλούν τα αεροπορικά ταξίδια έχει ήδη οδηγήσει σε μια αναγέννηση των σιδηροδρομικών ταξιδιών με διανυκτέρευση στην Ευρώπη.
Το κίνημα αυτό συνεχίζει να αποκτά δυναμική με πολλά νέα δρομολόγια που έχουν προγραμματιστεί για το 2022/23 και νέους ιδιωτικούς φορείς που σχεδιάζουν να εισέλθουν στην αγορά.

Μέχρι το 2050, ο επιβατικός και ο εμπορευματικός σιδηρόδρομος θα αποτελεί τη ραχοκοκαλιά των δικτύων μεταφορών μας, με υπεραστικές διαδρομές μεταξύ πολυτροπικών κόμβων που θα τροφοδοτούν τα τοπικά δίκτυα.
Με την απαραίτητη πολιτική και τεχνική υποστήριξη, ο σιδηρόδρομος θα διαδραματίσει επίσης μεγαλύτερο ρόλο στα διεθνή ταξίδια, παρέχοντας μια εναλλακτική λύση υψηλής ποιότητας έναντι των οδικών και των αεροπορικών ταξιδιών μικρών αποστάσεων.

Για το προσεχές μέλλον, οι επενδύσεις σε όλο τον κόσμο θα εξακολουθήσουν να βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε συμβατικούς σιδηροδρόμους από χάλυβα σε χάλυβα. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, δεν υπάρχει κανένας λόγος να αμφιβάλλουμε ότι αυτό θα συνεχίσει να καθορίζει το μέλλον των σιδηροδρομικών ταξιδιών τις επόμενες δεκαετίες - όπως ακριβώς συνέβαινε εδώ και σχεδόν 200 χρόνια.

Με πληροφορίες από CNN