Διχάζει η απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου που βάζει πράσινη ετικέτα στην πυρηνική ενέργεια - Στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αναμένεται η συνέχεια

«Πράσινη ετικέτα» έβαλε στο αέριο και την πυρηνική ενέργεια η ψηφοφορία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου την περασμένη εβδομάδα, η οποία άνοιξε το δρόμο ώστε να ενταχθούν στην «ταξινομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης» συμπεριλαμβανόμενες στον κατάλογο των περιβαλλοντικά βιώσιμων οικονομικών δραστηριοτήτων.

Παρά τις πολύμηνες προσπάθειες οικολογικών οργανώσεων, αρκετών μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, αλλά και σημαντικού τμήματος της κοινής γνώμης, η πρόταση για άσκηση βέτο δεν πέρασε καθώς δεν κατάφερε να συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία των ευρωβουλευτών που απαιτούσε. Η ένσταση στην πρόταση της Επιτροπής απορρίφθηκε με 278 ψήφους υπέρ, 328 κατά και 33 αποχές, ενώ για να απορριφθεί η πρόταση της Επιτροπής απαιτούνταν απόλυτη πλειοψηφία 353 ευρωβουλευτών.

Πριν γίνει ευρωπαϊκός νόμος το «πρασίνισμα» των πυρηνικών θα πρέπει να περάσει και από την ψηφοφορία του Συμβουλίου υπουργών των 27 κρατών – μελών, κάτι το οποίο οι περισσότεροι αναλυτές θεωρούν απίθανο να μη συμβεί καθώς θα απαιτούσε την αρνητική ψήφο 20 χωρών. Ετσι, εάν δεν αντιταχθεί στην πρόταση ούτε το Συμβούλιο, η κατ' εξουσιοδότηση πράξη για την ταξινομία της Ε.Ε. θα τεθεί σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2023.

Σύμφωνα με το σκεπτικό της Επιτροπής, οι ιδιωτικές επενδύσεις σε δραστηριότητες φυσικού αερίου και πυρηνικής ενέργειας μπορούν να συμβάλουν στην πράσινη μετάβαση. Για τον λόγο αυτό, πρότεινε να χαρακτηριστούν ορισμένες δραστηριότητες στους τομείς αυτούς ως μεταβατικές δραστηριότητες που συμβάλλουν στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.

Η επόμενη πράξη θα παιχτεί στο Ευρωπαικό Δικαστήριο

Οπως όλα δείχνουν η συνέχεια αυτής της απόφασης, η οποία σύμφωνα με τους επικριτές της, γυρνά τον κόσμο δεκαετίες πίσω, θα γραφτεί στις αίθουσες του Ευρωπαικού Δικαστηρίου καθώς σε μαζικές προσφυγές προσανατολίζονται όλο και περισσότεροι φορείς από ολόκληρη την Ευρώπη.

Η απόφαση αυτή βάθυνε ακόμα περισσότερο το ρήγμα όμως όχι μόνο με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις και μεγάλη μερίδα πολιτών και διαδηλωτών, οι οποίοι αντέδρασαν άμεσα κάνοντας λόγο για «προδοσία», αλλά και με όσους πολιτικούς διαφωνούν. Είναι χαρακτηριστική η αντίδραση του υπουργού Ενέργειας του Λουξεμβούργου, ο οποίος σε ανάρτησή του στο twitter αμέσως μετά την απόφαση ανέφερε ότι το Λουξεμβούργο και η Δανία θα οδηγήσουν την υπόθεση στο Ευρωπαικό Δικαστήριο.

Βουλευτές των «Πρασίνων» από τη Γερμανία είπαν από την πλευρά τους ότι είναι «τρέλα» να βαφτίζεις βιώσιμες επενδύσεις τα πυρηνικά και το αέριο προσθέτοντας πως «καμία σοβαρή τράπεζα δεν μπορεί να εμπιστευτεί αυτήν την ταξονομία».

Τα βασικά σημεία της κριτικής

Σε δύο άξονες στηρίζεται η κριτική όσων διαφώνησαν με αυτήν την απόφαση κατηγορώντας το Ευρωπαικό Κοινοβούλιο ότι υπέκυψε στο ισχυρό ενεργειακό λόμπι, αλλά και στα συμφέροντα χωρών που διαθέτουν αντίστοιχα εργοστάσια:

• Αφενός στο γεγονός ότι τα πυρηνικά και το αέριο έχουν ένα αποδεδειγμένα τεράστιο περιβαλλοντικό αποτύπωμα από την άποψη των υψηλών εκπομπών μεθανίου όσον αφορά την καύση του αερίου και των ραδιενεργων αποβλήτων της πυρηνικής ενέργειας, ενώ την ίδια στιγμή

• η αναβάπτισή τους σε βιώσιμα θα τραβήξει κρίσιμους επενδυτικούς πόρους σε αυτήν την κατεύθυνση στερώντας τους από τον τομέα των πραγματικά Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ).

Παράλληλα οι επικριτές του σχεδίου, επεσήμαιναν ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία και το ξέφρενο ράλι στις τιμές της ενέργειας πρακτικά μετέτρεπαν το ορυκτό αέριο όχι σε βιώσιμη μορφή, αλλά σε μία πρόσθετη αιτία ενεργειακής ανασφάλειας για την Ευρώπη.

«Οι ευρωβουλευτές απέτυχαν να σταθούν στο ύψος της γεωπολιτικής, οικονομικής, και κλιματικής κρίσης, εγκρίνοντας πρόταση πράξης για κανόνες ταξινόμησης επενδύσεων σε μονάδες με καύσιμο ορυκτό αέριο και πυρηνική ενέργεια ως “περιβαλλοντικά βιώσιμων”. Ανοίγουν έτσι τον δρόμο για διεκδίκηση δισεκατομμυρίων ευρώ από επενδυτικά σχέδια και δραστηριότητες που επιταχύνουν την κλιματική κρίση και χωρίς καμία αμφιβολία βλάπτουν τον πλανήτη», σημειώνει το WWF Ελλάς προσθέτοντας ότι πρόκειται για «υποκρισία και σφετερισμό δισεκατομμυρίων ευρώ για συνέχιση δραστηριοτήτων που αποδεδειγμένα βαρύνονται με μεγάλο περιβαλλοντικό αποτύπωμα».

Η περιβαλλοντική οργάνωση υπογραμμίζει ότι η συμπερίληψη του ορυκτού αερίου στον κανονισμό Ταξινόμησης έρχεται σε σοβαρή αντίφαση με την υπόλοιπη νομοθεσία της ΕΕ, κυρίως με τις υποχρεώσεις της ΕΕ βάσει της Συμφωνίας του Παρισιού, του Ευρωπαϊκού κλιματικού νόμου, της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ίδιου του Κανονισμού Ταξινόμησης.

Καλεί επίσης τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα «να μην αμαυρώσουν το πράσινο προφίλ τους να μην αγοράσουν τα ψευτοπράσινα ομόλογα, συμπεριλαμβανομένου του φυσικού αερίου ή των πυρηνικών, καθώς η τρέχουσα παγκόσμια αγορά πράσινων ομολόγων εξαιρεί και τα δύο».

Η απόφαση δε στάθηκε δυνατό να καμφθεί ούτε από τις υπογραφές 500.000 ανθρώπων σε όλη την Ευρώπη, οι οποίοι προέτρεπαν τους ευρωβουλευτές τους να πουν "όχι" στο συγκεκριμένο Κανονισμό Ταξινόμησης της ΕΕ.

Αναφερόμενη στην απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου η επικεφαλής πολιτικής του WWF Ελλάς, Θεοδότα Νάντσου επισημαίνει: «Το ορυκτό αέριο και τα πυρηνικά δεν είναι πράσινα, και η σήμανσή τους ως τέτοια είναι ξεκάθαρο “πράσινο ξέπλυμα” που βλάπτει ανεπανόρθωτα το κλίμα και τις επόμενες γενιές. Οι λομπίστες των πυρηνικών και του ορυκτού αερίου κέρδισαν δισεκατομμύρια ευρώ που πρέπει να σταματήσουν να χρηματοδοτούν την καταστροφή και να διοχετευθούν στη μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα και την εξασφάλιση της ζωής στον πλανήτη».

Η ίδια συμπληρώνει πως μπορεί να χάθηκε μια μάχη, αλλά δε θα εγκαταλείψουν τον αγώνα: «Πιστεύουμε ότι αυτή η πράξη δεν συνάδει με τον κανονισμό Ταξινόμησης της ΕΕ, επομένως μαζί με άλλους οργανισμούς και γραφεία του WWF, θα διερευνήσουμε όλες τις πιθανές οδούς, συμπεριλαμβανομένων και των νομικών ενεργειών για να σταματήσει το πράσινο ξέπλυμα και να διαφυλάξουμε τον πραγματικό σκοπό του κανονισμού ταξινόμησης. Καλούμε τα κράτη μέλη και τους ευρωβουλευτές να κάνουν το ίδιο».

Τι είχε προηγηθεί

Στο διάστημα που προηγήθηκε της απόφασης της περασμένης εβδομάδας, δύο επιτροπές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η Επιτροπή Οικονομικών και η Επιτροπή Περιβάλλοντος είχαν καταψηφίσει το εν λόγω σχέδιο.

Τότε είχαν γεννηθεί ελπίδες ότι και η Ολομέλεια θα μπορούσε να οδηγηθεί σε μία αντίστοιχη απόφαση, κάτι το οποίο τελικώς δεν έγινε.

Στην Ελλάδα ο διευθυντής του WWF με επιστολή του στον Πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη είχε καλέσει την κυβερνητική παράταξη να λάβει καθαρή θέση κατά της νομοθετικής πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που προέβλεπε την κατάταξη του ορυκτού αερίου και της πυρηνικής ενέργειας στις «πράσινες επενδύσεις».

Στην επιστολή τόνιζε ότι ειδικά οι ευρωβουλευτές της Νέας Δημοκρατίας, είναι απαραίτητο να απορρίψουν κάθε προσπάθεια αμαύρωσης με περιβαλλοντικά άσχετη επιχειρηματολογία μιας απόφασης που πρέπει να βασίζεται σε στιβαρή επιστημονική θεμελίωση για το ποια σχέδια και δραστηριότητες είναι πραγματικά πράσινες.

Επιστολή είχε αποσταλεί και σε όλους τους Ελληνες ευρωβουλευτές, στους οποίους εξηγούσαν τους πέντε βασικούς λόγους για την άσκηση βέτο στην πρόταση της Κομισιόν και συγκεκριμένα τόνιζαν ότι:

• Το αέριο δεν είναι κλιματικά ουδέτερο.

• Το αέριο δεν δίνει λύση στην ενεργειακή κρίση, την προκαλεί. Τόνιζαν ότι η προώθηση του αερίου μέσω του συστήματος ταξινόμησης δεν θα έχει καμία επίδραση στους λογαριασμούς αερίου που έχουν εκτοξευθεί καθώς σήμερα, οι τιμές ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές είναι απείρως χαμηλότερες από τις τιμές του αερίου, συνεπώς οι λογαριασμοί των νοικοκυριών μπορούν να ωφεληθούν μόνο από μια ταχεία και ασφαλή μετάβαση στις ΑΠΕ και στην ενεργειακή αποδοτικότητα.

• Απειλεί με ακόμα βαθύτερη εξάρτηση της ΕΕ από εισαγωγές αερίου την ώρα που το πρόγραμμα RΕPowerEU στηρίζεται στην αρχή ότι η Ευρώπη πρέπει να «απεξαρτηθεί από τα ορυκτά καύσιμα».

• Επενδυτές και τράπεζες έχουν ασκήσει έντονη κριτική: Η παγκόσμια αγορά πράσινων χρηματοπιστωτικών προϊόντων αποκλείει το αέριο και την πυρηνική ενέργεια – θα αποτελέσει λοιπόν κρίσιμη οπισθοδρόμηση κάθε άλλη προσπάθεια συμπερίληψής τους με βάση κριτήρια που κάθε άλλο παρά επιστημονικά είναι.

• Ονομάζοντας το αέριο και τα πυρηνικά ως ‘βιώσιμα’ ακυρώνουμε το ίδιο το σύστημα ταξινόμησης δεδομένου ότι υπάρχει άφθονο και ακλόνητο επιστημονικό υλικό που επιτάσσει τη μείωση της χρήσης αερίου, ενώ δεν υφίσταται καμία επιστημονική απόδειξη ότι τα ραδιενεργά απόβλητα μπορούν να αποθηκευτούν με περιβαλλοντικά ασφαλή τρόπο. Παράλληλα τονιζόταν ότι ενώ η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας διέπεται από αυστηρούς κανόνες, στις μονάδες αερίου προσφέρονται υψηλότερα επίπεδα εκπομπών μέχρι το 2036 και οι πυρηνικές μονάδες επιτρέπεται να παράγουν ραδιενεργά απόβλητα μέχρι το 2050 χωρίς καμία πρόνοια για την ασφαλή διάθεσή τους.

Επιστολή στους Ελληνες ευρωβουλευτές είχε στείλει και η Greenpeace, στην οποία τους κοινοποιούσε και τα αποτελέσματα μελέτης που εκπόνησε για λογαριασμό της περιβαλλοντικής οργάνωσης, το Ινστιτούτο για την Ευρωπαϊκή Πολιτική για την Ενέργεια και το Κλίμα (IEECP).

Βάσει των στοιχείων της μελέτης προκύπτει ότι θα ήταν πολύ πιο ωφέλιμο οικονομικά και κοινωνικά αν οι δαπάνες σε νέα έργα ορυκτού αερίου κατευθύνονταν σε παρεμβάσεις εξοικονόμησης και εγκατάστασης ΑΠΕ στα ελληνικά κτίρια. Και αυτός θα ήταν ένας ακόμα λόγος για να καταψηφίσουν οι Έλληνες Ευρωβουλευτές τη συμπερίληψη επενδύσεων ορυκτού αερίου στον κατάλογο της Ευρωπαϊκής Ταξινομίας για τις πράσινες και βιώσιμες επενδύσεις.