Εκλογές στην Ιταλία: Ποιο είναι το προφίλ των ακροδεξιών - Πόσο πιθανό είναι να δούμε μία Μελόνι στην Ελλάδα

Δεν είμαστε μακριά από την άνοδο μιας Μελόνι και στην Ελλάδα εκτιμά η Δάφνη Χαλκιοπούλου, Καθηγήτρια Συγκριτικής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Reading, μιλώντας στο ethnos.gr με αφορμή τις ιταλικές εκλογές την Κυριακή. Η 45χρονη Τζόρτζια Μελόνι ηγείται της παράταξης «Αδέλφια της Ιταλίας» (Fratelli d’Italia, FdI), η οποία προέρχεται από τις τάξεις της άκρας δεξιάς και βρίσκεται καθ’ οδόν για την πρωθυπουργία, αναλαμβάνοντας την διαχείριση της τρίτης μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρωζώνης. 

Έχοντας μελετήσει το φαινόμενο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη για περισσότερα από 15 χρόνια η κ. Χαλκιοπούλου τονίζει ότι υπάρχει η πιθανότητα να συμβεί κάτι αντίστοιχο και στην Ελλάδα, όχι, όμως, αυτή τη χρονική στιγμή. «Σήμερα η προσφορά και η ζήτηση στο πολιτικό σκηνικό καλύπτονται και αυτό το κοινό των ψηφοφόρων συμπεριλαμβάνεται στη ΝΔ. Η ΝΔ είναι ένα μεγάλο κεντροδεξιό κόμμα το οποίο ‘τραβάει’ και πιο κεντρώους και πιο λαϊκιστές και καταφέρνει κα κρατάει αυτούς τους ψηφοφόρους. Οπότε οι συνθήκες δεν είναι τρομερά ευνοϊκές» εξηγεί η κ. Χαλκιοπούλου. 

Βαρόμετρο η οικονομική και η ενεργειακή κρίση

Όλα, όμως, όπως λέει, θα εξαρτηθούν στο μέλλον από το κατά πόσο μπορεί να 'κρατηθεί' υπό έλεγχο η εν εξελίξει οικονομική και ενεργειακή κρίση από την κυβέρνηση γιατί ο χειμώνας που έρχεται είναι δύσκολος, από το κατά πόσον η αντιπολίτευση θα μπορέσει να παρουσιάσει μια αξιόπιστη επιλογή αλλά και από αν θα βρεθεί μια «χαρισματική» προσωπικότητα στην ακροδεξιά η οποία θα καταφέρει να καλύψει ένα πιθανό κενό την κατάλληλη στιγμή. «Με την οικονομική κρίση αναδείχθηκε η Χρυσή Αυγή. Και αυτοί που την ψήφισαν είναι εν δυνάμει ψηφοφόροι της ακροδεξιάς. Δεν έχουν εξαφανιστεί επειδή πήγαν στη φυλακή τα στελέχη της. Άρα αυτός ο φόβος ότι μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο είναι υπαρκτός».

Πόσο πιθανό είναι να συνεργαστεί ο Βελόπουλος με τη ΝΔ

Σε κάθε περίπτωση, όπως σημειώνει, η «Ελληνική Λύση» του Βελόπουλου δεν μπορεί να εκτοξεύσει την ακροδεξιά ενώ χαρακτηρίζει «ξοφλημένο» τον Κασιδιάρη. «Πιστεύω ότι η ακροδεξιά στην Ελλάδα μπορεί να κερδίσει έδαφος και να πάει καλά. Εκτιμώ, όμως, ότι αυτό θα γίνει με ένα καινούργιο ακροδεξιό κόμμα και νομίζω ότι ίσως δεν προλαβαίνει να δημιουργηθεί μέχρι τις επόμενες εκλογές». Σύμφωνα  με την Καθηγήτρια Συγκριτικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Reading, το κόμμα του Βελόπουλου δεν θα συνεργαστεί με τη ΝΔ. «Αν δούμε ποια κόμματα συνεργάστηκαν σε επίπεδο κυβερνητικό μέχρι σήμερα ήταν διασπάσεις της ΝΔ. Και το ΛΑΟΣ και οι ΑΝΕΛ ναι μεν είχαν ακροδεξιά στοιχεία, αλλά είχαν κάποια σχέση με τη ΝΔ».

Είναι καινούργιο το φαινόμενο «Μελόνι»;

Συγκρίνοντας τα κόμματα της ακροδεξιάς στην Ελλάδα με αυτά στην Ιταλία, η κ. Χαλκιοπούλου σημειώνει ότι οι δύο χώρες έχουν πολλά κοινά. «Εδώ και πάρα πολύ καιρό στην Ιταλία υπάρχουν δυνάμεις ακροδεξιών ψηφοφόρων. Και εκλογικά έχει ομαλοποιηθεί αυτό το πράγμα. Τα ακροδεξιά κόμματα, όπως για παράδειγμα η Λέγκα του Βορρά του Ματέο Σαλβίνι, έγιναν καταλύτες για να υποστηρίξουν τα δεξιά κόμματα στην κυβέρνηση. Είναι ένα πρότυπο που το βλέπουμε τα τελευταία δέκα χρόνια. Οπότε δεν φαίνεται στους Ιταλούς τόσο τραγικό να ψηφίσουν Μελόνι. Αυτό το συναντάμε και στην Ελλάδα. Μην ξεχνάτε ότι είχαμε το ΛΑΟΣ του Καρατζαφέρη και τους ΑΝΕΛ του Καμμένου σε κυβέρνηση συνεργασίας».

Δεν ανεβαίνει η ακροδεξιά σε όλη την Ευρώπη

Παρά την άνοδο της ακροδεξιάς σε Ιταλία, Σουηδία, Γαλλία, Ουγγαρία η Καθηγήτρια Συγκριτικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Reading παρατηρεί ότι αυτές οι δυνάμεις δεν ανεβαίνουν σε όλη την Ευρώπη. Στην Βρετανία το ακροδεξιό κόμμα Ukip έχει χαθεί, στην Ελλάδα τα ποσοστά της ακροδεξιάς έχουν πέσει τελευταία, ενώ στις πρόσφατες εκλογές το αντίστοιχο κόμμα στην Σλοβενία δεν σημείωσε κέρδη. 

Πώς, όμως, επηρέασε ο πόλεμος στην Ουκρανία την ακροδεξιά;

Ο πόλεμος στην Ουκρανία επηρέασε διαφορετικά τα ακροδεξιά κόμματα απαντά η κ. Χαλκιοπούλου. «Και αυτό που με σοκάρει είναι ότι στις γαλλικές εκλογές παρά την σχέση που είχε η Λεπέν με τον Πούτιν, αυτό δεν την επηρέασε αρνητικά, υπενθυμίζοντας ότι προεκλογικά κυκλοφορούσαν αφίσες της Μαρί Λεπέν που χαιρετούσε τον Πούτιν. Όταν ξέσπασε ο πόλεμος τις απέσυρε και ενώ όλοι περίμεναν ότι θα συγκέντρωνε χαμηλά ποσοστά λόγω των σχέσεων της με το Κρεμλίνο, έπεσαν έξω. Στην Πολωνία τα ακροδεξιά κόμματα πήραν θέση, τελείως, εναντίον της Ρωσίας ενώ στην Ουγγαρία η κατάσταση είναι διαφορετική».

Δεν είναι όλα τα ακροδεξιά κόμματα ίδια

Αναλύοντας τα ακροδεξιά κόμματα στην Ευρώπη, η κ. Χαλκιοπούλου παρατηρεί ότι αυτά διαφέρουν μεταξύ τους ανάμεσα στην Ανατολική και στη Δυτική Ευρώπη. Στη Δυτική Ευρώπη αυτό που βλέπουμε είναι η άνοδος των μικρών, ακραίων κομμάτων, σχετικά απομονωμένων τα οποία σιγά σιγά έχουν μεγαλώσει εκλογικά και έχουν κάνει την πολιτική τους πιο κεντρώα. Αντίθετα, στην Ανατολική Ευρώπη μετά την πτώση του κουμμουνισμού εμφανίστηκαν κεντρώα και φιλελεύθερα κόμματα τα οποία ριζοσπαστικοποιήθηκαν.

Κοινή συνισταμένη όλων των ακροδεξιών κομμάτων είναι η ρητορική κατά της μετανάστευσης ενώ προβάλουν μια εθνικιστική λύση για όλα τα οικονομικά κοινωνικά προβλήματα (π.χ. στο ζήτημα της ανεργίας, διώχνουμε τους μετανάστες για να λυθεί το πρόβλημα κ.ο.κ.). Ωστόσο, από κει και πέρα σε διάφορες αναλύσεις που έχει κάνει στο μανιφέστο και τη ρητορική τους η κ. Χαλκιοπούλου έχει παρατηρήσει ότι υπάρχουν πολύ μεγάλες διαφορές στις πολιτικές που προωθούν.

Για παράδειγμα υπάρχουν κόμματα, όπως της Λεπέν, που δίνει έμφαση στο μεγάλο κράτος και στο κράτος πρόνοιας, προσφέροντας μια πιο κοινωνική διάσταση (η Λεπέν πόνταρε προεκλογικά στις περιθωριοποιημένες περιοχές). Από την άλλη, υπάρχουν άλλα ακροδεξιά κόμματα που ποντάρουν σε μια πιο ελεύθερη οικονομία. Δίνουν βάρος στην παραδοσιακή οικογένεια και στο πως θα αποκτήσουν πολύ περισσότερα παιδιά αυτές για να διαιωνίζεται το έθνος. Αυτό παρατηρείται στα ακροδεξιά κόμματα της ανατολικής Ευρώπης όπως στο Fidesz στην Ουγγαρία.

Οι προοδευτικές δυνάμεις ξέχασαν τους ανθρώπους της μεσαίας τάξης και προσπαθούν να κοπιάρουν την ατζέντα της δεξιάς

Αναλύοντας τον ρόλο και την ευθύνη των ευρωπαϊκών προοδευτικών δυνάμεων απέναντι στην άνοδο της ακροδεξιάς  παρατηρεί ότι οι προοδευτικές δυνάμεις αντιμετωπίζουν μια κρίση ταυτότητας και σε πολλές περιπτώσεις διασπάστηκαν. «Το είδαμε και στην Ελλάδα με το ΠΑΣΟΚ που για ένα διάστημα διαλύθηκε, ενώ δημιουργήθηκε ένα άλλο κόμμα ο ΣΥΡΙΖΑ.

Το βλέπουμε αυτό σε πολλές χώρες της ΕΕ. Οι κεντροαριστερές προοδευτικές δυνάμεις διασπάστηκαν και έχουν κρίση ταυτότητας ως προς το που θα πάνε (πιο κοντά στο κέντρο, πιο κοντά στην αριστερά κτλ.). Δεν μπορούν να πείσουν τους ψηφοφόρους ότι έχουν απαντήσεις σε θέματα ταυτότητας γιατί δεν έχουν εξειδίκευση σε αυτό. Πρέπει να βρουν απάντηση στα προβλήματα που να βασίζεται πάνε σε αυτά που ξέρουν. Να προτείνουν δηλ. πολιτικές μέσα από τις οποίες θα δείχνουν ότι καταλαβαίνουν τα οικονομικά θέματα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι της μεσαίας τάξης. Αυτό το έχει ξεχάσει η κεντροαριστερά και προσπαθεί να αντιγράψει με πάθος την δεξιά. Σου λέει η ακροδεξιά πάει καλά γιατί δίνει έμφαση σε  θέματα ταυτότητας. Άρα θα κάνουμε και μεις το ίδιο. Υπάρχουν έρευνες, όμως, που δείχνουν ότι ακόμη και αν το κάνουν δεν θα κερδίσουν τις εκλογές γιατί ο ψηφοφόρος θα πάει και θα ψηφίσει το ορίτζιναλ. Το να κοπιάρει ένα κεντροαριστερό κόμμα τον λαϊκισμό και την αντιμεταναστευτική πολιτική της ακροδεξιάς δεν είναι καλή ιδέα».

Το προφίλ των ακροδεξιών ψηφοφόρων

Σύμφωνα με την κ. Χαλκιοπούλου η ακροδεξιά έχει καταλάβει ότι ένας ψηφοφόρος που υποφέρει οικονομικά χάνει την εμπιστοσύνη του στα κεντρώα κόμματα. Τα ακροδεξιά κόμματα έχουν εμβαθύνει και έχουν πάρει ψήφους και από αυτούς που φοβούνται ότι η μετανάστευση είναι πρόβλημα για την οικονομική κρίση, για την ανεργία και το περιορισμένο κράτος πρόνοιας. Δεν λείπουν, όμως και αυτοί που έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στους θεσμούς και ψηφίζουν όχι υπέρ της ακροδεξιάς, αλλά κατά όλων των κεντρώων κομμάτων.

Σύμφωνα με την έρευνα που "έτρεξε" πρόσφατα για λογαριασμό του γερμανικού ιδρύματος Friedrich-Ebert-Stiffung ο Έλληνας ψηφοφόρος που ψηφίζει ακροδεξιά είναι 35-44 ετών άνδρας, χαμηλοεισοδηματίας (όχι όμως συνταξιούχος), βρίσκεται πολύ κοντά στην θρησκεία, έχει έντονες ανησυχίες για τη μεταναστευτική πολιτική και δεν εμπιστεύεται το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο. 

Ποια είναι όμως η επόμενη μέρα για την ακροδεξιά στην Ευρώπη

Για να καταλάβουμε ένα κόμμα αν πάει καλά ή όχι πρέπει να δούμε δύο οπτικές: την ζήτηση και την προσφορά εξηγεί η κ. Χαλκιοπούλου. Η ζήτηση είναι όσα πράγματα συμβαίνουν στην κοινωνία, δηλ. εν προκειμένω οικονομική κρίση, ενεργειακή κρίση, μεταναστευτικό. Οι ψηφοφόροι αγχώνονται, θυμώνουν και ωθούνται σε κάποια συγκεκριμένα κόμματα.  

Από την άλλη υπάρχει η προσφορά. Τα ακροδεξιά κόμματα έχουν βρει έναν καταπληκτικό τρόπο να τραβούν τους ψηφοφόρους. Δεν χρησιμοποιούν ρατσιστικό λόγο όπως έκανε η Χρυσή Αυγή. Παρουσιάζονται ως κεντρώα. Ισχυρίζονται ότι δεν είναι ρατσιστές αλλά λαϊκιστές.  ‘Ναι οι μετανάστες είναι πρόβλημα όχι γιατί είναι κακή φυλή αλλά γιατί η κοινωνία μας και η οικονομία μας δεν μπορεί να τους απορροφήσει' τονίζουν.

Εξαρτάται, όμως, η επιτυχία αυτής της ρητορικής και από τους άλλους ανταγωνιστές στο σύστημα. Από το πως θα συμπεριφερθούν τα κεντροδεξιά και κεντροαριστερά κόμματα τα οποία ανταγωνίζονται την ακροδεξιά. Είδαμε για παράδειγμα στις πρόσφατες γαλλικές εκλογές ότι στις προεδρικές εκλογές όπου ήταν διασπασμένη η αριστερά, πήγε καλύτερα η Λεπέν. Στις βουλευτικές που πήγαν μαζί ήταν λίγο διαφορετικά τα πράγματα για την Λεπέν. Άρα έχει να κάνει τι ρητορική θα χρησιμοποιήσουν τα άλλα κόμματα και επίσης αν είναι ενωμένα ή διασπασμένα.

ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ

• Χαλκιδική: 15.000 άνεργοι στα μητρώα του ΟΑΕΔ αλλά αναζητούν… 5.000 εργατικά χέρια για την συγκομιδή της ελιάς
• Σπουδές: Η νέα γενιά προχωρά «ανοχύρωτη» και οι γονείς «οδηγούν» τα παιδιά τους σε λάθος επιλογές
• Υπόθεση Χολ και Μιλς: Αυτό ήταν το έγκλημα που ξύπνησε το πάθος των Αμερικανών για τις υποθέσεις δολοφονίας