Τι σηματοδοτεί η ρωσική προσάρτηση των ουκρανικών περιοχών - Πόσο θα μπορούσε να κλιμακωθεί ο πόλεμος

Πώς θα προσαρτήσει η Ρωσία τέσσερις ουκρανικές περιοχές που έχει καταλάβει, αλλά μόνο εν μέρει, όταν βρίσκονται στη μέση μιας εμπόλεμης ζώνης;

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν υπέγραψε την Παρασκευή την επίσημη προσάρτηση των κατεχόμενων περιοχών, αφού δήλωσε ότι η Ρωσία δεν θα τις εγκαταλείψει ποτέ και θα τις υπερασπιστεί με όλα τα διαθέσιμα μέσα.

Γιατί τώρα;

Ο πρόεδρος της Ρωσίας βρίσκεται σε δύσκολη θέση, συμπεραίνει το BBC. Ο επτάμηνος πόλεμός του χάνει την ορμή του, ενώ η αντεπίθεση της Ουκρανίας εκτροχιάζει την αρχική του διεκδίκηση των δύο ανατολικών περιοχών Λουχάνσκ και Ντόνετσκ.

Και στις τέσσερις περιοχές (Λουχάνσκ, Ντονέτσκ, Ζαπορίζια, Χερσώνα) υπό ρωσική κατοχή διοργάνωσε τα λεγόμενα δημοψηφίσματα, τα οποία καταδικάστηκαν από τη διεθνή κοινότητα ως απάτη και κατά καιρούς περιελάμβαναν ένοπλους στρατιώτες που πήγαιναν από πόρτα σε πόρτα για να συγκεντρώσουν ψήφους.

Με την προσάρτηση των ανατολικών περιοχών, καθώς και της Ζαπορίζια και της Χερσώνας στο νότο, θα μπορέσει να στείλει στρατεύματα που μόλις επιστρατεύτηκαν σε ένα μέτωπο που η Μόσχα λέει ότι έχει μήκος μεγαλύτερο από 1.000 χιλιόμετρα. Αλλά μπορεί επίσης να απειλήσει τη Δύση εάν συνεχίσει να εξοπλίζει την Ουκρανία με πυραύλους που χρησιμοποιούνται εναντίον αυτού που έχει χαρακτηρίσει ρωσικό έδαφος.

Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες καταδίκασε τις προσαρτήσεις ως επικίνδυνη κλιμάκωση: «Οποιαδήποτε απόφαση να προχωρήσει... δεν θα έχει καμία νομική αξία και αξίζει να καταδικαστεί. Δεν μπορεί να συμβιβαστεί με το διεθνές νομικό πλαίσιο- αντιτίθεται σε όλα όσα πρέπει να υποστηρίζει η διεθνής κοινότητα- περιφρονεί τους σκοπούς και τις αρχές των Ηνωμένων Εθνών».

Ακριβώς όπως η Κριμαία;

Μοιάζει με καρμπόν αυτού που έκανε ο πρόεδρος Πούτιν τον Μάρτιο του 2014, καταλαμβάνοντας την περιοχή της Κριμαίας από την Ουκρανία, προκηρύσσοντας δημοψήφισμα που καταδικάστηκε ευρέως από τη διεθνή κοινότητα και στη συνέχεια προσαρτώντας την ούτως ή άλλως, μέσω της ίδιας ακριβώς συνταγματικής διαδικασίας που κορυφώθηκε με την ψηφοφορία στο ρωσικό κοινοβούλιο.

Μόνο που δεν είναι έτσι, αναφέρει το BBC. Η Κριμαία καταλήφθηκε με ελάχιστη αιματοχυσία και τέθηκε υπό τον πλήρη ρωσικό έλεγχο. Σε διάφορους βαθμούς, και οι τέσσερις από τις περιοχές που προσαρτώνται τώρα εξακολουθούν να βρίσκονται εν μέρει σε ουκρανικά χέρια. Μαζί αποτελούν το 15% του ουκρανικού κυρίαρχου εδάφους.

Οι δύο ανατολικές περιοχές βρίσκονται εν μέρει υπό την κατοχή αυτονομιστών που υποστηρίζονται από τη Ρωσία από το 2014, αλλά μετά από επτά μήνες πολέμου μόνο το 60% του Ντονέτσκ μπορεί να διεκδικηθεί από τη Ρωσία, και το Λουχάνσκ βρίσκεται στο επίκεντρο μιας μεγάλης ουκρανικής επίθεσης. Οι ρωσικές δυνάμεις θα μπορούσαν να βρίσκονται λίγες ώρες πριν χάσουν τη στρατηγικής σημασίας πόλη Λύμαν.

Η περιφερειακή πρωτεύουσα της Ζαπορίζια είναι πολύ σταθερά ουκρανική, αν και βρίσκεται σε εμβέλεια ρωσικών πυραύλων, και οι ουκρανικές δυνάμεις απέχουν μόνο λίγα χιλιόμετρα από την πόλη της Χερσώνας.

Πώς μπορείς να προσαρτήσεις τέσσερις περιοχές που δεν ελέγχεις καν; Όποια και αν είναι η απάντηση, ο ηγέτης της Ρωσίας έχει σαφώς βιαστεί να το κάνει, ανακοινώνοντας τα αυτοαποκαλούμενα δημοψηφίσματα με ελάχιστη προειδοποίηση, εκτιμά το βρετανικό δίκτυο.

Στην ομιλία του για την προσάρτηση, ο Πούτιν κάλεσε την Ουκρανία να σταματήσει τα πυρά και να επιστρέψει στις συνομιλίες, αλλά ήταν ξεκάθαρος ότι δεν θα υπάρξει επιστροφή των κατεχόμενων εδαφών στην Ουκρανία. Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε την Παρασκευή ότι οποιοδήποτε χτύπημα σε προσαρτημένο έδαφος θα θεωρηθεί ως πράξη επίθεσης.

Τι θα αλλάξει;

Αυτό δεν είναι ακόμη σαφές. Ακόμη και ο κ. Πεσκόφ δεν ήταν σε θέση να προσδιορίσει πού θα τραβήξει η Ρωσία τα νέα της σύνορα στην κατεχόμενη νότια Ουκρανία. Ωστόσο, δήλωσε ότι η Ρωσία θα αντιμετωπίσει όλη την περιοχή του Ντονέτσκ ως τμήμα της Ρωσίας. Όσον αφορά τα τμήματα που δεν βρίσκονται υπό κατοχή, είπε ότι αυτά θα πρέπει να «απελευθερωθούν».

«Παρέχει έναν αντιπερισπασμό για τον ρωσικό λαό και το ρωσικό κράτος», λέει ο Paul Stronski του Carnegie Endowment for International Peace, ο οποίος πιστεύει ότι λίγα θα αλλάξουν στην πράξη.

Πριν από την εισβολή του Φεβρουαρίου, η Ρωσία αναγνώριζε το σύνολο των δύο ανατολικών περιοχών ως ανεξάρτητες «λαϊκές δημοκρατίες» και τώρα η Μόσχα θα τις ορίσει ως ρωσικό έδαφος. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν έκανε το ίδιο με τις δύο νότιες περιοχές, πριν από την τελετή του στην περίτεχνη αίθουσα του Αγίου Γεωργίου στο παλάτι του Μεγάλου Κρεμλίνου.

Στη συνέχεια ο Πούτιν θα καταθέσει τις συνθήκες προσάρτησης στα δύο σώματα του ρωσικού κοινοβουλίου και θα απευθυνθεί σε αυτό την επόμενη εβδομάδα, πριν από τα 70ά γενέθλιά του την ερχόμενη Παρασκευή. Στη συνέχεια μπορεί να κατοχυρωθεί στο σύνταγμα της Ρωσίας.

Σε αυτό το σημείο η Ρωσία θα εισέλθει σε μια νέα φάση ύπαρξης, λέει η εξόριστη πολιτική σχολιάστρια Ekaterina Shulman, και θα γίνει ένα «κράτος με απονομιμοποιημένα σύνορα». Θα περιλαμβάνει κομμάτια που όχι μόνο δεν αναγνωρίζονται από κανένα άλλο κράτος ή διεθνή οργανισμό, αλλά δεν έχουν και κεντρική διοίκηση, υποστηρίζει η ίδια.

Πώς ανταποκρίνεται η Ουκρανία;

Ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι αντέδρασε στις κινήσεις προσάρτησης της Ρωσίας επιδιώκοντας την ταχύτερη ένταξη στο ΝΑΤΟ. Πρόκειται για μια αξιοσημείωτη αλλαγή σε σχέση με την έναρξη του πολέμου, όταν ανακοίνωσε ότι θα σταματούσε να πιέζει για την ένταξη στην 30μελή δυτική αμυντική συμμαχία λόγω της ανησυχίας του ΝΑΤΟ για την αντιπαράθεση με τη Ρωσία. Γνωρίζει, ωστόσο, ότι θα πρέπει να πείσει όλα τα κράτη μέλη να συμφωνήσουν, και η Τουρκία για παράδειγμα είναι απίθανο να συμφωνήσει.

Έχει επίσης καταστήσει σαφές ότι η προσάρτηση δεν θα φέρει στο Κρεμλίνο αυτό που ελπίζει: «Η Ουκρανία δεν μπορεί και δεν θα ανεχτεί καμία προσπάθεια της Ρωσίας να καταλάβει οποιοδήποτε μέρος της γης μας».

Πόσο επικίνδυνη είναι αυτή η στιγμή;

Κανείς δεν γνωρίζει πραγματικά τι υπάρχει τώρα στη νοοτροπία του Ρώσου ηγέτη, αλλά η αντιδυτική ρητορική του έχει φτάσει σε νέο επίπεδο. Είναι σαφές ότι θέλει η Δύση να καταλάβει ότι η Μόσχα θεωρεί τις επιθέσεις στις κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας ως επιθέσεις κατά της ίδιας της Ρωσίας.

Πόσο μεγάλη όμως είναι η κλιμάκωση αυτή στο πεδίο της μάχης και όχι μόνο;

Ο πρόεδρος Πούτιν έχει ήδη απειλήσει ότι θα χρησιμοποιήσει κάθε μέσο που έχει στη διάθεσή του για να προστατεύσει το ρωσικό έδαφος, συμπεριλαμβανομένων των πυρηνικών όπλων. «Αυτό δεν είναι μπλόφα», δήλωσε. Και ο υπουργός Άμυνας του λέει ότι η Ρωσία πολεμά τη Δύση ακόμη περισσότερο από την Ουκρανία.

Ο ηγέτης της Ουκρανίας απέρριψε την πυρηνική απειλή ως «συνεχή αφήγηση Ρώσων αξιωματούχων και προπαγανδιστών». Και ο Paul Stronski πιστεύει ότι η «αποσταθεροποιητική ρητορική» της Ρωσίας αποσκοπεί στην αποτροπή της Δύσης, παρόλο που η Δύση φαίνεται αποφασισμένη να την απωθήσει.

Την Παρασκευή, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε ότι τα πρόσφατα σχόλια περί πυρηνικής κλιμάκωσης ήταν ανεύθυνα: «Προτρέπουμε όλους να συμπεριφέρονται με υπευθυνότητα».