«Προσοχή, ο εχθρός σας ακούει» - Οι απειλές Πούτιν για πυρηνικά αναβιώνουν μνήμες Ψυχρού Πολέμου στην κεντρική Ευρώπη

Δύο ορόφους κάτω από το σύγχρονο εργοστάσιο παραγωγής χάλυβα στο βόρειο άκρο της Βαρσοβίας, βρίσκεται ανέγγιχτο ένα «σκοτεινό» μνημείο του Ψυχρού Πολέμου: το καταφύγιο με τις μάσκες αερίων, φορεία, κιτ πρώτων βοηθειών και άλλα αντικείμενα, προορισμός των οποίων υπήρξε η επιβίωση των αξιωματούχων της χώρας, ώστε, σε περίπτωση πυρηνικής επίθεσης ή άλλων μαζικών καταστροφών, να είναι σε θέση να καθοδηγήσουν τις επιχειρήσεις διάσωσης.

Στο χάρτη της Ευρώπης που είναι κρεμασμένος στον τοίχο του καταφυγίου, δεσπόζει ακόμη η Σοβιετική Ένωση – μέρος της οποίας είναι και η Ουκρανία. Παλιές μπότες και μπουφάν αναδύουν μια οσμή μούχλας. . Ένα στρατιωτικό τηλεφωνικό κέντρο προειδοποιεί: «Προσοχή, ο εχθρός σας ακούει».

Μέχρι πρόσφατα, κανείς δεν είχε σκεφτεί σοβαρά ότι τα δωμάτια που χτίστηκαν τη δεκαετία του 1950 – και, πλέον, διατηρούνται ως «μνημείο» από το εργοστάσιο της ArcelorMittal Warszawa, θα μπορούσαν, σύμφωνα με την εκπρόσωπο της εταιρείας, Ewa Karpinska, να χρησιμοποιηθούν ξανά ως καταφύγιο. Ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία, όμως, άλλαξε τα πάντα. Οι βομβαρδισμοί περιφερειακά του πυρηνικού εργοστασίου, καθώς και οι επαναλαμβανόμενες απειλές από τον Βλαντίμιρ Πούτιν για τη χρήση πυρηνικών, οδήγησαν την κυβέρνηση της Πολωνίας να διατάξει, τον Οκτώβριο, απογραφή των 62.000 καταφυγίων αεροπορικής επιδρομής στη χώρα.

«Όλοι ανησυχούν»

Σε όλη την Ευρώπη ο πόλεμος έχει προκαλέσει τον τρόμο και, ειδικά σε χώρες όπως η Πολωνία και η Ρουμανία, που συνορεύουν με την Ουκρανία, αυτό γίνεται ιδιαίτερα αισθητό. Το καταφύγιο του χαλυβουργείου επισκέφθηκαν, την περασμένη εβδομάδα οι πυροσβέστες, μετά την εντολή της πολωνικής κυβέρνησης. Ο χώρος καταχωρήθηκε στο μητρώο τους. Οι ηγέτες της Βαρσοβίας δήλωσαν ότι, οι σταθμοί του μετρό και άλλα υπόγεια καταφύγια της πόλης θα μπορούσαν να χωρέσουν και τους 1,8 εκατομμύρια κατοίκους της, και ακόμα περισσότερους σε περίπτωση επίθεσης με συμβατικά όπλα. Σύμφωνα με την Karpinska του εργοστασίου της ArcelorMittal Warszawa, μετά τις απειλές Πούτιν, «όλοι ανησυχούν». «Πιστεύω ότι δε θα πραγματοποιήσει τις απειλές του, μία πυρηνική επίθεση θα ήταν εντελώς τρελή κίνηση, αλλά κανείς δεν πίστευε και πραγματικά ότι θα ξεκινούσε αυτό τον πόλεμο», λέει στο Associated Press.

Η Πολωνία εκπόνησε, εν μέσω μαχών γύρω από το πυρηνικό εργοστάσιο της Ζαπορίζια  στην Ουκρανία, και ένα σχέδιο για τη χορήγηση δισκίων ιωδιούχου καλίου στους τοπικούς πυροσβεστικούς σταθμούς, οι οποίοι, σε περίπτωση που κριθεί αναγκαίο, θα τα χορηγήσουν στον πληθυσμό. Το ιωδιούχο κάλιο ξαφνικά έγινε περιζήτητο σε πολλές άλλες χώρες της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων και η Φινλανδία, η κυβέρνηση της οποίας προέτρεψε τον πληθυσμό να τα αγοράσει. Το ιωδιούχο κάλιο προστατεύει τον θυρεοειδή αδένα στο λαιμό σε περίπτωση έκθεσης σε ακτινοβολία. Σε όλη την Ευρώπη, κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου υπήρχαν εκατοντάδες χιλιάδες καταφύγια. Κάποια από αυτά χρονολογούνταν από την προετοιμασία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Στις χώρες της ΕΣΣΔ, οι Αρχές διέταξαν όλες οι νέες, οικιστικές και παραγωγικές εγκαταστάσεις, να περιλαμβάνουν υπόγεια καταφύγια.

Η Φινλανδία, που μαζί με τη Σουηδία και τη Δανία αποτελούν «γείτονες» της Ρωσίας, διατήρησαν τα καταφύγια τους. Στη Φινλανδία, οι εγκαταστάσεις σε πόλεις και πυκνοκατοικημένες περιοχές μπορούν να φιλοξενήσουν περίπου τα δύο τρίτα του πληθυσμού. Κάποια από αυτά είναι σχεδιασμένα για να αντέξουν την έκρηξη πυρηνικής βόμβας 100 χιλιοτόνων.

Τα υπόγεια καταφύγια του Ψυχρού Πολέμου εξακολουθούν να διατηρούν ορισμένες χώρες και μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης ενώ άλλα μετατράπηκαν σε μουσεία - απομεινάρια μιας εποχής πυρηνικών φόβων, που σήμερα δε θα προσέφεραν πραγματική ιστορία. Τα καταφύγια αποτελούσαν βασικό στοιχείο του δόγματος ετοιμότητας της πρώην Γιουγκοσλαβίας έναντι μιας πυρηνικής επίθεσης.

Το πιο διάσημο από όλα, σε μια ορεινή περιοχή 60 χιλιόμετρα από το Σεράγεβο στη σημερινή Βοσνία, είναι ένα τεράστιο υπόγειο φρούριο που χτίστηκε για να προστατεύει τους στρατιωτικούς και πολιτικούς ηγέτες. Γνωστό τότε μόνο στον πρόεδρο της Γιουγκοσλαβίας, σε τέσσερις στρατηγούς και σε μια χούφτα στρατιώτες που το φρουρούσαν, η τοποθεσία Konjic μετατράπηκε το 2010 σε μια σύγχρονη γκαλερί τέχνης.

«Βαριά αίσθηση επικείμενου πολέμου»

Εκπρόσωπος της κυβερνητικής υπηρεσίας που διαχειρίζεται την περιοχή, η Selma Hadzihuseinovic σημειώνει ότι «Από στρατιωτικο-πολιτικής και γεωπολιτικής άποψης, το παγκόσμιο περιβάλλον αυτή τη στιγμή δυστυχώς μοιάζει πολύ με αυτό του Ψυχρού Πολέμου, αλλά είναι και επιβαρυμένο από μια πολύ βαριά αίσθηση ενός επικείμενου πολέμου». Σε αυτό το ενδεχόμενο, σύμφωνα με την ίδια, το καταφύγιο θα μπορούσε να επιστρέψει σε λειτουργία. Με δεδομένο, όμως, ότι τα πυρηνικά όπλα έχουν γίνει πολύ πιο ισχυρά, αυτό δε θα είναι «όσο χρήσιμο προοριζόταν να είναι όταν χτίστηκε».

Στη Ρουμανία, το Salina Turda, τεραστίων διαστάσεων πρώην αλατωρυχείο, σήμερα αποτελεί τουριστικό αξιοθέατο. Πλέον, βρίσκεται και στον κυβερνητικό κατάλογο πιθανών καταφυγίων. Καθημερινά, χιλιάδες κάτοικοι ευρωπαϊκών πόλεων όπως η Βαρσοβία, η Πράγα και η Βουδαπέστη περνούν κατά τις μετακινήσεις τους με το μετρό, από καταφύγια χωρίς να το συνειδητοποιούν. «Υπολογίσαμε πόσοι άνθρωποι θα μπορούσαν να χωρέσουν στους συρμούς σε όλο το μήκος του μετρό, στους σταθμούς του μετρό και σε άλλους υπόγειους χώρους», δήλωσε ο διευθυντής του τμήματος ασφάλειας και διαχείρισης κρίσεων της πόλης της Βαρσοβίας, Michal Domaradzki. «Υπάρχει αρκετός χώρος για το σύνολο του πληθυσμού», σημείωσε.

Ο πρόεδρος της Ένωσης Εργαζομένων στις Αστικές Συγκοινωνίες της ουγγρικής πρωτεύουσας, Attila Gulyas, συμμετέχει σε τακτικές ασκήσεις στις γραμμές του μετρό. Ως επικεφαλής του σταθμού Astoria της γραμμής 2, έχει εκπαιδευτεί για την προστασία χιλιάδων πολιτών. «Το σύστημα εξακολουθεί να ισχύει και σήμερα, λειτουργεί άψογα, μπορεί να αναπτυχθεί σε οποιαδήποτε κατάσταση έκτακτης ανάγκης», σημειώνει. «Από το σύστημα καταφυγής στις σήραγγες των γραμμών 2 και 3 του μετρό, μπορούν να προστατευθούν μέχρι και 220.000 άνθρωποι», συμπληρώνει.

Για εκατομμύρια πολίτες στη Γηραιά Ήπειρο, όμως, με το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας να εκτοξεύεται, λόγω του ενεργειακού πολέμου που διεξάγει η Ρωσία εναντίον της Ευρώπης, η κύρια ανησυχία είναι πώς θα περάσουν το χειμώνα. Ο σχολιαστής του Expert Forum στο Βουκουρέστι της Ρουμανίας, Sorin Ionita, δηλώνει ότι, ένα ρωσικό πυρηνικό χτύπημα φαντάζει απίθανο σε πολλούς καθώς, αυτό «δε να έφερνε κάποιο μεγάλο στρατιωτικό πλεονέκτημα στους Ρώσους». Οι απειλές του Βλαντίμιρ Πούτιν, παρόλα αυτά, ενισχύουν τη γενική αίσθηση ανησυχίας σε έναν κόσμο που βρίσκεται σε αναταραχή.

Λίγες ημέρες μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής, οι Τσέχοι αγόρασαν χάπια ιωδιούχου καλίου ως μέσο προφύλαξης από μια ενδεχόμενη πυρηνική επίθεση. Σύμφωνα με τους ειδικούς, πάντως, τα χάπια θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ενδεχόμενη καταστροφή πυρηνικού εργοστασίου, αλλά όχι κατά ενός πυρηνικού όπλου. Η επικεφαλής του Κρατικού Γραφείου Πυρηνικής Ασφάλειας, Dana Drabova, σημειώνει, πάντως, ότι σε μία τέτοια περίπτωση τα χάπια κατά της ακτινοβολίας θα ήταν «άχρηστα».

ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ

• Κρίσιμες ώρες στην Ουκρανία: Βομβαρδισμοί, μπλακ άουτ και 2.000 νέοι Ρώσοι στρατιώτες - «Θέλουν να μας σκοτώσουν, αλλά δεν φοβόμαστε πια»
• Τσαβούσογλου: Δεν έχει σημασία ποιος είναι πίσω από Ελλάδα και Κύπρο, αλλά ποιος είναι απέναντί τους
• Self test... 2 σε 1: Έφτασαν τα διπλά τεστ κορονοϊού και γρίπης στην Ελλάδα - Πώς λειτουργούν
• Φυσικό αέριο: Βουτιά των τιμών μετά την υποχώρηση της Γερμανίας για το πλαφόν
• Το φαινόμενο ΛΕΞ επέστρεψε: Νέο ρεκόρ στη συναυλία του – Πάνω από 25.000 άνθρωποι θα βάλουν «φωτιά» στη Θεσσαλονίκη