Κλιματική κρίση: Γιατί ανησυχούν τόσο πολύ οι επιστήμονες; Ποιες είναι οι επιπτώσεις και οι καταστροφικές προβλέψεις για το αύριο

Τη δεκαετία του 1980, όταν η ξεκίνησε η έρευνα για το κλίμα, οι επιστήμονες προσπαθούσαν απεγνωσμένα να διατηρήσουν την αξιοπιστία τους καθώς ξεδιαλύνουν τις ολέθριες συνέπειες του «νέου» τότε φαινομένου της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Οι περισσότεροι δημοσιογράφοι απέφευγαν το θέμα αυτό, επειδή κανείς δεν ήθελε να χάσει τη φήμη του λόγω της «τρομολαγνείας». Καθώς η επιστήμη αναπτυσσόταν όμως, οι ερευνητές πίεζαν τα συμπεράσματά τους προς τους υπεύθυνους για τη χάραξη μιας πολιτικής.

Όλο και περισσότεροι επιστήμονες παραδέχονται πλέον δημοσίως πως φοβούνται από τα πρόσφατα ακραία κλιματικά φαινόμενα, όπως οι πλημμύρες στο Πακιστάν και τη δυτική Αφρική, οι ξηρασίες και οι καύσωνες στην Ευρώπη και την ανατολική Αφρική καθώς και το ανεξέλεγκτο λιώσιμο των πάγων σε βόρειο και νότιο Πόλο.

Σύμφωνα με την Guardian, αυτό δεν συμβαίνει επειδή δεν είχε προβλεφθεί η αύξηση των ακραίων φαινομένων. Ήταν πάντα ψηλά στη λίστα των ανησυχιών μαζί με μακροπρόθεσμα ζητήματα όπως η άνοδος της στάθμης της θάλασσας. Ωστόσο, τα αιφνιδιαστικά σφοδρά φαινόμενα είναι αυτά που ανησυχούν τους ερευνητές.

Τα κλιματικά υπολογιστικά μοντέλα έχουν προβλέψει μια αρκετά σταθερή αλλά ομαλή αύξηση της θερμοκρασίας. Πρόσφατα όμως το κλίμα φαίνεται να έχουν γίνει «ανισόρροπο».

Ένα θερμικό φαινόμενο στην καναδική πόλη Λούτον, για παράδειγμα, δημιούργησε έναν «θόλο» παγιδευμένης θερμότητας που ανέβασε τη θερμοκρασία στους 49,6 βαθμούς Κελσίου.

Η υψηλή θερμοκρασία ήταν σοκαριστική, και ξεπέρασε το προηγούμενο ρεκόρ κατά πέντε βαθμούς. Συνήθως τα ρεκόρ καταρρίπτονται για λίγα δέκατα.

«Τα κλιματικά μοντέλα έχουν γενικά προβλέψει πολύ ομαλές αλλαγές, ενώ ο πραγματικός κόσμος υφίσταται ραγδαίες αλλαγές. Η άνοδος της μέσης θερμοκρασίας σε παγκόσμιο επίπεδο είναι ένα χρήσιμο μέτρο για το πόσο μακριά έχει φτάσει η κλιματική αλλαγή, αλλά δεν αποδίδει το μήνυμα των πιθανών τοπικών επιπτώσεων», ανέφερε ο καθηγητή Σερ Μπράιαν Χόσκινς στη Guardian.

Ρεκόρ θερμοκρασιών 

Σύμφωνα με τον ειδικό «το έδαφος θερμαίνεται περισσότερο από τους ωκεανούς. Αντίστοιχα τα υψηλότερα γεωγραφικά πλάτη θερμαίνονται περισσότερο από τα χαμηλά, ειδικά το χειμώνα. Η αύξηση της θερμοκρασίας είναι ανομοιόμορφη, πράγμα που σημαίνει πως υπάρχουν αλλαγές στον καιρό. Ο αέρας που είναι 6 βαθμούς θερμότερος μπορεί να συγκρατήσει 50% περισσότερο νερό, οπότε οι καταιγίδες είναι πολύ ισχυρότερες, ενώ η άνοδος της στάθμης της θάλασσας σημαίνει ότι τα κύματα είναι πιο καταστροφικά».

«Έχω εκπλαγεί και θορυβηθεί από τις θερμοκρασίες ρεκόρ και τις πλημμύρες που έχουμε δει σε πολλά μέρη του κόσμου - με μόνο 1,1 βαθμό αύξηση της θερμοκρασίας παγκοσμίως», σημειώνει ο Βρετανός καθηγητής.

Τον Ιούλιο του 2022 το Ηνωμένο Βασίλειο κατέγραψε για πρώτη φορά 40 βαθμούς Κελσίου. Δύο χρόνια νωρίτερα, οι ερευνητές είχαν πει ότι οι πιθανότητες να συμβεί κάτι τέτοιο αυτή τη δεκαετία ήταν 100 προς 1.

Η καθηγήτρια Χάνα Κλοκ από το Πανεπιστήμιο του Reading, δήλωσε με τη σειρά της πως: «Η θερμοκρασία ήταν πολύ υψηλή: Τέτοια φαινόμενα είναι πραγματικά τρομακτικά. Είναι μόνο ένα στατιστικό στοιχείο ανάμεσα σε μια χιονοστιβάδα ακραίων καιρικών φαινομένων που παλαιότερα ήταν γνωστά ως "φυσικές καταστροφές"».

Η ίδια θορυβήθηκε από μια πρόσφατη έκθεση που προειδοποιεί ότι αν ξεπεραστεί το όριο του 1,5 βαθμού Κελσίου, το οποίο θεωρείται από τους περισσότερους επιστήμονες σχεδόν αναπόφευκτο, θα μπορούσε να προκαλέσει πολλαπλά σημεία καμπής του κλίματος - απότομα, μη αναστρέψιμα και με επικίνδυνες επιπτώσεις.

Όπως σημειώνει η ειδικός: «Ο κίνδυνος είναι πολύ μεγάλος και θα έχει σοβαρές επιπτώσεις με επικίνδυνες συνέπειες. Είναι πραγματικά τρομακτικό. Φαίνεται ότι ορισμένες από (αυτές τις τάσεις) βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη».

Υπάρχουν πολλαπλές επιπτώσεις που θα επηρεάσουν ολόκληρο τον πλανήτη, καθώς και τους τοπικούς κατοίκους, λέει η ίδια αναφερόμενη και στο ζήτημα με το λιώσιμο των πάγων.

Ως γεωλόγος, αναζητά στοιχεία για τη Γη όπως είναι σήμερα, με το επίπεδο διοξειδίου του άνθρακα να είναι διογκωμένο.

«Η τελευταία φορά που είδε ο πλανήτης τέτοια επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα ήταν πριν από τρία με τέσσερα εκατομμύρια χρόνια, όταν η παγκόσμια στάθμη της θάλασσας ήταν 10-20 μέτρα υψηλότερη όπως και οι θερμοκρασίες. Αυτές οι αλλαγές συνέβησαν σε διάστημα εκατομμυρίων ετών. Τώρα μοιάζει σαν να επιβάλλουμε αυτές τις αλλαγές στον πλανήτη μας σε πολύ μικρότερα χρονικά διαστήματα», επισημαίνει η ίδια.

Όπως υπενθυμίζει η Guardian, η Βόρεια Αμερική και η Ευρώπη υπέστησαν τις δικές τους κλιματικές πληγές με καυτά ρεκόρ ζέστης και πυρκαγιές. Στην Καλιφόρνια οι βροχοπτώσεις ρεκόρ δεν κατάφεραν να σβήσουν τις συνέπειες της πολυετούς ξηρασίας.

Παράλληλα, και οι πλημμύρες στη Νιγηρία προκάλεσαν μεγάλες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές ενώ το καλοκαίρι στην Ευρώπη έφερε αμείλικτη ζέστη.

Οι πυρκαγιές ήταν καταστροφικές και σε Ισπανία, Πορτογαλία και Ελλάδα. Με τη σειρά της η βόρεια Ιταλία θα μπορούσε να χάσει έως και τη μισή γεωργική παραγωγή της λόγω της ξηρασίας που στέγνωσε τμήματα του μεγαλύτερου ποταμού της χώρας, του Πο.

Όλα αυτά έγιναν στον πλανήτη μας ενώ η θερμοκρασία ανέβηκε κατά 1,1 με 1,2 βαθμούς Κελσίου.

Σύντομα θα περάσουμε το όριο του 1,5 βαθμού - και αν δεν ληφθούν πολύ πιο ριζοσπαστικά μέτρα, οδεύουμε προς μια αύξηση της θερμοκρασίας μεταξύ 2 και 3 βαθμών Κελσίου.

Οι «άπιαστοι» στόχοι

Οι επιστήμονες βρίσκονται σε δύσκολη θέση καθώς είναι σίγουροι ότι τα πράγματα θα χειροτερέψουν. Δεν γνωρίζουν ακριβώς πότε και πόσο.

Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου πρέπει να μειωθούν κατά 45% ως το 2030 προκειμένου να περιοριστεί η άνοδος της θερμοκρασίας του πλανήτη στον 1,5 βαθμό Κελσίου σε σχέση με τον προβιομηχανική εποχή, ο φιλόδοξος στόχος της Συμφωνίας του Παρισιού για το Κλίμα.

Όμως ακόμη κι αν οι χώρες που έχουν υπογράψει τη Συμφωνία σεβαστούν τις δεσμεύσεις τους, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα αυξηθούν κατά 5% με 10%, γεγονός που σημαίνει ότι στην καλύτερη περίπτωση η θερμοκρασία στη Γη θα αυξηθεί κατά 2,4 βαθμούς Κελσίου ως το τέλος του αιώνα.

Και με τις τρέχουσες πολιτικές το πιο πιθανό σενάριο είναι να αυξηθεί κατά 2,8 βαθμούς Κελσίου, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.

Ένδειξη της «υποχώρησης» που πολλοί λένε ότι φοβούνται είναι το γεγονός ότι μόλις 29 χώρες κατέθεσαν μετά την COP του 2021 σχέδια για την περαιτέρω μείωση των αερίων του θερμοκηπίου, αν και όλες είχαν υιοθετήσει μια «συμφωνία» που τις καλούσε να το πράξουν.

Άλλο ένα φλέγον ζήτημα είναι η παροχή βοήθειας στις φτωχές χώρες, που είναι περισσότερο εκτεθειμένες στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, αν και συμβάλλουν πολύ λίγο σε αυτή.

Οι αντιπρόσωποι των χωρών που συμμετέχουν στην COP27 συμφώνησαν να εντάξουν για πρώτη φορά στην επίσημη ατζέντα της διάσκεψης το ακανθώδες θέμα της παροχής αποζημίωσης προς τις φτωχές χώρες για τις ζημιές που υφίστανται λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Στη διάρκεια της COP27 δεν αναμένεται να ληφθεί συγκεκριμένη απόφαση, με τις συζητήσεις να συνεχίζονται με ορίζοντα το 2024.

Γκουτέρες: «Συνεργαστείτε ή εξαφανιστείτε»

Ωστόσο, απευθυνόμενος προς τις χώρες που συμμετέχουν στη διάσκεψη κορυφής για το κλίμα COP27 στην Αίγυπτο, o γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες, προειδοποίησε ότι «βρισκόμαστε σε έναν αυτοκινητόδρομο με κατεύθυνση την κλιματική κόλαση και έχουμε το πόδι μας στο γκάζι». Ο Γκουτέρες τόνισε ότι η επολογή είναι ξεκάθαρη: α συνεργαστούν τώρα για να μειώσουν τις εκπομπές αερίων ή να καταδικάσουν τις επόμενες γενιές σε μια κλιματική καταστροφή.

Ο Αντόνιο Γκούτερες περιέγραψε την σοβαρότητα της κατάστασης λέγοντας χαρακτηριστικά στους αντιπροσώπους των χωρών που έχουν συγκεντρωθεί στην παραθαλάσσια πόλη της Αιγύπτου Σαρμ Ελ Σέιχ. : «Η ανθρωπότητα έχει μια επιλογή: συνεργαστείτε ή εξαφανιστείτε».

Παράλληλα, απηύθυνε έκκληση για τη σύναψη συμφωνίας ανάμεσα στις πλουσιότερες και τις φτωχότερες χώρες να επιταχύνουν την μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα και (να επιταχύνουν) την χρηματοδότηση που απαιτείται ώστε να διασφαλιστεί ότι οι φτωχότερες χώρες μπορούν να μειώσουν τις εκπομπές αερίων και να αντιμετωπίσουν τις αναπόφευκτες επιπτώσεις της υπερθέρμανσης που έχει ήδη συντελεστεί.

«Οι δύο μεγάλες οικονομίες--οι ΗΠΑ και η Κίνα--έχουν ιδιαίτερη ευθύνη να συμμετάσχουν στις προσπάθειες για να κάνουν αυτή τη συμφωνία πραγματικότητα», είπε.

Ο Γκουτέρες ζήτησε από τις χώρες να συμφωνήσουν να καταργήσουν τη χρήση του άνθρακα, παγκοσμίως, μέχρι το 2040 με τα μέλη του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη να επιτυγχάνουν αυτό τον στόχο ως το 2030.

Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου συνεχίζουν να αυξάνονται. Οι παγκόσμιες θερμοκρασίες ανεβαίνουν. Και ο πλανήτης μας πλησιάζει με γρήγορους ρυθμούς σε κρίσιμα σημεία που θα καταστήσουν το κλιματικό χάος μη αναστρέψιμο», είπε χαρακτηριστικά o Γκουτέρες.

«Είτε θα υπάρξει μια Συμφωνία Αλληλεγγύης για το Κλίμα είτε μια Συμφωνία Ομαδικής Αυτοκονίας», σχολίασε ο Γκουτέρες.

Λαγκάρντ: «Η πράσινη μετάβαση των οικονομιών θα συμβάλει στην αναχαίτιση των τιμών της ενέργειας»

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Κριστίν Λαγκάρντ ζήτησε την επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης των οικονομιών ως συμβολή στην ανάσχεση των τιμών της ενέργειας, σε μήνυμά της προς την COP27.

Η επένδυση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην θέση των ρυπογόνων ορυκτών καυσίμων «θα καθιστούσε τη οικονομία μας όχι μόνο πιο πράσινη, αλλά και πιο αυτάρκη», αλλά «επίσης θα περιόριζε τον κίνδυνο της ανάφλεξης των τιμών της ενέργειας», γράφει η Κατρίν Λαγκάρντ στην ιστοσελίδα της ΕΚΤ.

Η διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα, η COP27, διεξάγεται από τις 6 έως τις 18 Νοεμβρίου στο Σαρμ ελ-Σέιχ της Αιγύπτου την ώρα που πλήθος κρίσεων συγκλονίζει το κόσμο: εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, καλπάζων πληθωρισμός, απειλή ύφεσης, ενεργειακή κρίση, διατροφική κρίση...

«Η πράσινη μετάβαση δεν ήταν ποτέ τόσο σημαντική», γράφει στο μήνυμά της η Κριστίν Λαγκάρντ κάνοντας την διαπίστωση ότι «η εκτόξευση των τιμών της ενέργειας έχει αναδείξει σε ποιο σημείο εξαρτώμαστε από τα ορυκτά καύσιμα και σε ποιο σημείο αυτό μας καθιστά ευάλωτους».

Στο τέλος του Οκτωβρίου, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας τόνιζε την αύξηση των επενδύσεων στις βιώσιμες πηγές ενέργειας που έχει προκαλέσει ο «εις βάθος αναπροσανατολισμός» των παγκόσμιων αγορών, εξαιτίας των αυξημένων τιμών του φυσικού αερίου και του πετρελαίου λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.

Τα εργαλεία δεν λείπουν για την πράσινη μετάβαση των οικονομιών, σύμφωνα με την πρόεδρο της ΕΚΤ, η οποία αναφέρεται στην τιμολόγηση των αρνητικών επιπτώσεων του άνθρακα, στις άφθονες επενδύσεων στις πράσινες τεχνολογίες και στην προσαρμογή στο κλίμα, τέλος στην διαφάνεια σχετικά με το κόστος που σχετίζεται με το κλίμα και τα στάδια προς την πράσινη μετάβαση.

Με καλύτερη γνώση των διακυβευμάτων και των διαδικασιών, «οι πολίτες και οι επιχειρήσεις θα αντιληφθούν ότι η αλλαγή των συμπεριφορών και των πρακτικών τους δεν είναι μόνο καλή για τον πλανήτη, αλλά έχει νόημα και σε οικονομικό επίπεδο», συνοψίζει η Κριστίν Λαγκάρντ.