Μπορεί να ξεφύγει η κατάσταση στο Κόσοβο; Ο ρόλος των Βρυξελλών, της Μόσχας και του Βελιγραδίου - Αναλυτές εξηγούν στο ethnos.gr

Όποιος δεν θέλει πινακίδα κυκλοφορίας στο όχημά του με το σήμα της Δημοκρατίας του Κοσόβου απειλείται από την Πρίστινα με πρόστιμο και κατάσχεση του αυτοκινήτου. Από την άλλη, όσοι αντικαθιστούν τις σερβικές πινακίδες κυκλοφορίας στο βόρειο Κόσοβο -πιθανώς επειδή έχουν δουλειές νότια του ποταμού Ibar και θα ήθελαν να αποφύγουν τις… συστάσεις από την αστυνομία- κινδυνεύουν από το ενδεχόμενο κάποιος Σέρβος από το βορρά να κάψει το αυτοκίνητό τους. 

Πρόκειται για όψεις του ίδιου νομίσματος που αποτυπώνουν τη σύγκρουση μεταξύ της σερβικής μειονότητας και της αλβανικής πλειοψηφίας και περιγράφουν την τεταμένη, για άλλη μια φορά, κατάσταση που επικρατεί στο βόρειο Κόσoβο όπου ζουν περίπου 60.000 άνθρωποι. Μια περιοχή που απέχει μόλις 276 χιλιόμετρα από τα ελληνικά σύνορα.

Η στρατηγική Βούτσιτς-Κούρτι

Σε πολιτικό επίπεδο για τον Πρωθυπουργό του Κοσόβου, Κούρτι, η αντικατάσταση των σερβικών πινακίδων κυκλοφορίας στο Κόσοβο, αποτελεί τήρηση της αρχής αμοιβαιότητας. Από την άλλη για τον πρόεδρο Βούτσιτς και τους Σέρβους του Κοσόβου είναι απλά μια προετοιμασία για «εθνοκάθαρση». 

Οδοφράγματα και μποϊκοτάζ σέρβικων προϊόντων από τα ράφια των σούπερ μάρκετ

Εδώ και 8 μέρες οι Σέρβοι του Κοσόβου ξαναέστησαν οδοφράγματα, εμποδίζοντας την πρόσβαση στο βόρειο Κόσοβο με το κλείσιμο δύο συνοριακών σταθμών, που έχουν επιβάλει οι αρχές της Πρίστινας. Αυτήν την φορά, αφορμή για να διαμαρτυρηθούν ήταν η σύλληψη ενός Σέρβου, πρώην αστυνομικού του σερβικού στρατού ως υπόπτου για «τρομοκρατία».

Η διαμάχη τις τελευταίες μέρες μεταφέρθηκε ακόμη και στα ράφια των σούπερ μάρκετ. «Μην αγοράζετε προϊόντα με barcode που αρχίζει από 860 (Σερβία). Όποιος αγοράζει σερβικά προϊόντα είναι προδότης της χώρας» είναι μερικά από τα μηνύματα που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο, καλώντας τους Αλβανούς του Κοσόβου να σταματήσουν να αγοράζουν σερβικά προϊόντα.

Λάδι στη φωτιά έριξε και η αίτηση του Αλμπίν Κούρτι την Πέμπτη στον Τσέχο υπουργό Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Mikulas Beck, η χώρα του οποίου ασκεί επί του παρόντος την προεδρία της Ε.Ε. για ένταξη του Κοσόβου στην ΕΕ χωρίς να έχει υπάρξει πριν συμφωνία ως προς το καθεστώς των Σέρβων στο βόρειο Κόσοβο. Ακαριαία ήταν η απάντηση του Βελιγραδίου, καταθέτοντας αίτημα για την επιστροφή στο Κόσοβο του σερβικού στρατού και της αστυνομίας. Ένα αίτημα, όμως, που αν και είναι απίθανο να ικανοποιηθεί από την διεθνή κοινότητα, ανεβάζει το θερμόμετρο της έντασης σε ακόμη υψηλότερο επίπεδο.

Arberesha Loxha (Κόσοβο): Πίσω από τις εντάσεις κρύβεται η πρόθεση του Βούτσιτς να αποχωρήσει από τις διαπραγματεύσεις για το γαλλογερμανικό σχέδιο

Δύο πολιτικοί αναλυτές από το Κόσοβο η Violeta Haxholli και η Arberesha Loxha «δείχνουν» την σερβική πλευρά ως την κύρια υπεύθυνη για την νέα κρίση που έχει πυροδοτηθεί στην περιοχή του Βόρειου Κοσόβου. Όπως εξηγεί η Εκτελεστική Διευθύντρια του think tank GLPS με έδρα την Πρίστινα και διδάκτωρ  Arberesha Loxha οι εντάσεις πηγάζουν από την πρόθεση του Προέδρου Βούτσιτς να αποχωρήσει από τις διαπραγματεύσεις για μια συγκεκριμένη πρόταση που υποστηρίζεται από τη Γαλλία και τη Γερμανία.

«Η Σερβία πιστεύει ότι κάθε περαιτέρω βήμα για την εξομάλυνση των σχέσεων με το Κοσυφοπέδιο μέσω μιας διεθνούς συμφωνίας που συνεπάγεται την αναγνώριση θα σταματήσει τη δυνατότητα παρέμβασής της στις εσωτερικές υποθέσεις του Κοσόβου».

Violeta Haxholli (Κόσοβο): H Σερβία επηρεάζει και χρηματοδοτεί τις ομάδες στο βόρειο Κόσοβο που έχουν στήσει τα οδοφράγματα

Από την πλευρά της, η Violeta Haxholli ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Πολιτικής Έρευνας και Ανάπτυξης υπογραμμίζει ότι η Σερβία επηρεάζει και χρηματοδοτεί τις ομάδες στο βόρειο Κόσοβο που έχουν στήσει τα οδοφράγματα και ο μόνος τρόπος για να σταματήσει η ένταση είναι να ζητήσει το Βελιγράδι από αυτές τις ομάδες να τα διαλύσουν. Είναι κάτι που ζητά και η διεθνής κοινότητα από την Σερβία.

Nemanja Stiplija (Σερβία): «Ο πόλεμος στην Ουκρανία  επίσπευσε τη διαδικασία διαλόγου μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας»

«Μετά την ρωσική επίθεση στην Ουκρανία οι Δυτικοί εταίροι ίσως αποφάσισαν να δώσουν ώθηση στη διαδικασία διαλόγου μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας με στόχο την ομαλοποίηση των σχέσεων μεταξύ των δύο πλευρών. Και αυτό στη λογική ότι ο Πούτιν χρησιμοποιεί τον Κούρτι ως εργαλείο για να αυξήσει την ρωσική σφαίρα επιρροής στην περιοχή και όχι μόνο. Στο πλαίσιο αυτό και οι δυο πλευρές ακολουθούν διαφορετικές στρατηγικές για να πάρουν καλύτερη θέση στο διάλογο με αποτέλεσμα να δημιουργούνται αυτές οι εντάσεις» εξηγεί από την πλευρά του ο  Nemanja Todorovic Stiplija Σέρβος αρχισυντάκτης της ενημερωτικής πύλης European Western Balkans.

Milos Kovic (Σερβία): Πίσω από τις εντάσεις κρύβεται το σχέδιο Κούρτι για τη Μεγάλη Αλβανία

O Σέρβος Καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου Milos Kovic θεωρεί ότι πίσω από τις συνεχείς εντάσσεις κρύβεται ένα τμήμα της πολιτικής Κούρτι που στόχο έχει την προώθηση και οργάνωση για τη δημιουργία της Μεγάλης Αλβανίας. Και αυτό αφορά όχι μόνο την Σερβία αλλά και το Μαυροβούνιο, την Βόρεια Μακεδονία, ακόμη και την Ελλάδα. Μην ξεχνάτε τον χάρτη της Μεγάλης Αλβανίας που περιλαμβάνει τη Ήπειρο, την Κέρκυρα και άλλα ελληνικά νησιά. Υπάρχει πολύ πρόσφατη φωτογραφία του Κούρτι με την Πρόεδρο του Κοσόβου Βιοσα Οσμάνι οι οποίοι κρατούσαν στα χέρια τους χάρτες με την Μεγάλη Αλβανία.  Είναι ένας στόχος. Είναι ένα όνειρο. Η πολιτική ελίτ στο Κόσοβο απολαμβάνει την στήριξη των ΗΠΑ και θεωρεί ότι μπορεί να κάνει ό,τι θέλει. Ιστορικά, όμως, όπως όλες οι αυτοκρατορίες ανεβαίνουν, έτσι κάποια στιγμή παρακμάζουν. Κάτι το οποίο θα συμβεί και με τις. ΗΠΑ. Για αυτό και δεν είναι έξυπνη η πολιτική των Αλβανών στο Κόσοβο» λέει ο κ. Kovic και προσθέτει: «Εκτιμώ ότι δεν πρέπει να βιαστούμε. Αντίθετα πρέπει να περιμένουμε. Και η ισορροπία δυνάμεων μετατοπίζεται από ένα μονοπολικό κόσμο σε ένα πολυπολικό κόσμο. Όπου στο νέο σκηνικό δεν είναι μόνο η Αμερική αλλά στο κάδρο μπαίνει η Κίνα και η Ρωσία. Σε αυτό το πλαίσιο η Σερβία έχει πολύ περισσότερες ευκαιρίες να διαπραγματευθεί. Σίγουρα θα πρέπει να διατηρήσουμε καλές σχέσεις με τη Δύση γιατί είναι κάτι κρίσιμο και θα πρέπει να χτίσουμε σχέσεις με την Ρωσία και την Κίνα. για να υπερασπιστούμε τα σύνορά μας και την εδαφική μας ακεραιότητα».

Υπάρχει λύση στον ορίζοντα;

Ο Σέρβος αρχισυντάκτης Nemanja Stiplija εκτιμά ότι θα συνεχιστούν οι εντάσεις και το επόμενο διάστημα γιατί καμία από τις δύο πλευρές δεν είναι έτοιμη να κάνει ένα βήμα πίσω. «Δεν βλέπω σύντομα λύση. Και οι δύο πλευρές επιμένουν στις μαξιμαλιστικές τους θέσεις». Ελπίδα για την επίλυση των διαφορών αποτελεί, σύμφωνα με τον ίδιο, το γαλλογερμανικό σχέδιο το οποίο αναμένεται να παρουσιαστεί ολοκληρωμένο αρχές της άνοιξης. Τίποτα σε αυτό το διάλογο δεν είναι διαφανές. Τόσο οι Σέρβοι όσο και οι Κοσοβάροι έχουν διαφορετική πληροφόρηση και ιδιαίτερα στη Σερβία όπου τα μέσα είναι ελεγχόμενα από την κυβέρνηση. Και οι δύο πλευρές δεν ξέρουν ακριβώς τι έχει συμβεί πάνω στο θέμα ενώ πολλές φορές έχουν διαφορετικές πληροφορίες.

Milos Kovic: Η Σερβία θα συνεχίσει να μην αναγνωρίζει το Κόσοβο

Μόνη λύση για τον Σέρβο Καθηγητή Σύγχρονης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου Milos Kovic αλλά και για αρκετούς Σέρβους είναι η αναγνώριση ουσιαστικής αυτονομίας για το Κόσοβο και τα Μετόχια εντός της Σερβικής Δημοκρατίας το οποίο σημαίνει ανεξάρτητη κυβέρνηση για τους Αλβανούς του Κοσόβου όπως προβλέπεται στο Σερβικό Σύνταγμα «Δεν μπορούμε να διαπραγματευτούμε τα εδάφη μας ούτε την θρησκεία μας, ούτε τα μοναστήρια μας, ούτε τις ρίζες μας. Αλλιώς θα ήμασταν άλλο έθνος. Η Σερβία θα συνεχίσει να μην αναγνωρίζει το Κόσοβο. Και εκτιμώ ότι δεν πρέπει να βιαστούμε. Αντίθετα πρέπει να περιμένουμε. Η ισορροπία δυνάμεων μετατοπίζεται από ένα μονοπολικό κόσμο σε ένα πολύ πολικό κόσμο. Όπου στο νέο σκηνικό δεν είναι μόνο η Αμερική αλλά στο κάδρο μπαίνει η Κίνα και η Ρωσία. Σε αυτό το πλαίσιο η Σερβία έχει πολύ περισσότερες ευκαιρίες να διαπραγματευθεί. Σίγουρα θα πρέπει να διατηρήσουμε καλές σχέσεις με τη Δύση γιατί είναι κάτι κρίσιμο και θα πρέπει να χτίσουμε σχέσεις με την Ρωσία και την Κίνα. για να υπερασπιστούμε τα σύνορά μας και την εδαφική μας ακεραιότητα». 

Πολύ σοβαρό ζήτημα για όλα τα Βαλκάνια ο αλβανικός εθνικισμός

Ο Σέρβος Καθηγητής κάνει ένα βήμα παραπάνω τονίζοντας ότι είναι σημαντικό όλα τα έθνη στα Βαλκάνια να συνεργαστούν και να υπερασπιστούν τα εθνικά τους συμφέροντα. Σίγουρα όλοι έχουμε εθνικά συμφέροντα. Όταν όμως αυτά είναι ακραία δημιουργούν αντιδράσεις στα Βαλκάνια, όπως με τους Αλβανούς. Ο αλβανικός εθνικισμός είναι ένα πολύ σοβαρό ζήτημα όχι μόνο για τη Σερβία αλλά για ολόκληρη την περιοχή γιατί διαλύει την σταθερότητα στα Βαλκάνια.

Δεν θα αλλάξει πολλά πράγματα στις σχέσεις μεταξύ Κοσόβου και Σερβίας η αίτηση για ένταξη της Πρίστινας στην ΕΕ

Η μόνη λύση για να επέλθει κανονικότητα στην περιοχή σύμφωνα με την Arberesha Loxha είναι η επίτευξη αυτού που ο Πρόεδρος Μπάιντεν και το Συμβούλιο της ΕΕ έχουν ζητήσει από τα δύο μέρη: σύναψη διεθνούς νομικά δεσμευτικής συμφωνίας με επίκεντρο την αμοιβαία αναγνώριση και τερματισμό των συγκρούσεων μεταξύ των δύο πλευρών στη βάση μιας ειρηνικής συμφωνίας που δίνει πρόσβαση και στις δύο χώρες σε διεθνείς οργανισμούς.

Η Violeta Haxholli από το Δημοκρατικό Ινστιτούτο εκτιμά ότι η κίνηση Κούρτι για ένταξη της Πρίστινας στο άρμα των Βρυξελλών δεν θα αλλάξει πολλά πράγματα στις σχέσεις μεταξύ Κοσόβου και Σερβίας, καθώς παρά την αίτηση είναι απίθανο να ενταχθεί σύντομα το Κόσοβο στην ευρωπαϊκή οικογένεια εξαιτίας και της μη αναγνώρισής της από πέντε μέλη της ΕΕ. «Αυτή λοιπόν είναι μια διαδικασία που θα πάρει χρόνο» εξηγεί η κ.Haxholli. 

«Μετά την αίτηση ένταξης στην ΕΕ, οι Βρυξέλλες θα πρέπει να δώσουν στο Κοσσυφοπέδιο όλα τα δικαιώματα που σχετίζονται με την ευρωπαϊκή διεύρυνση, αντιμετωπίζοντάς το ως ισότιμο με τα άλλα υπό ένταξη κράτη των Δυτικών Βαλκανίων που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση. Επομένως, το Κοσσυφοπέδιο θα πρέπει να λάβει την έγκριση της Επιτροπής το συντομότερο δυνατό, ώστε όλη η περιοχή να συμπεριληφθεί σε μια ταχεία διαδικασία ένταξης στην ΕΕ» προσθέτει η Εκτελεστική Διευθύντρια του think tank GLPS.

Nemanja Stiplija: Για εσωτερική κατανάλωση η αίτηση Κούρτι στην ΕΕ

Ο Σέρβος αρχισυντάκτης του European Western Balkans τονίζει από την πλευρά του  ότι ήταν μια κίνηση του Κούρτι που προετοιμαζόταν από καιρό και δεν συνδέεται με τις τελευταίες εντάσεις. Όπως εξηγεί έγινε κυρίως για λόγους εσωτερικής πολιτικής κατανάλωσης καθώς θεωρεί ότι είναι απίθανο η Ισπανία και η Κύπρος να άρουν ποτέ τις αντιρρήσεις τους και να δεχτούν ως μέλος το Κόσοβο στην ΕΕ. «Μην ξεχνάτε άλλωστε ότι υπάρχουν και άλλες χώρες που δεν το αναγνωρίζουν όπως η Ρουμανία και η Σλοβακία».

Πώς επηρεάζει ο πόλεμος στην Ουκρανία Βελιγράδι και Πρίστινα

Την ίδια ώρα και οι δύο αναλύτριες από το Κόσοβο εκτιμούν ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία επηρεάζει και την διένεξη Πρίστινας-Βελιγραδίου. «Μην ξεχνάτε ότι η Ρωσία προσπαθεί, παράλληλα, να ενισχύσει την επιρροή της στα Βαλκάνια και θα ενδιαφερόταν να ανοίξει μια άλλη σύγκρουση εδώ για να περιορίσει την προσοχή της διεθνούς κοινότητας από την Ουκρανία» αναφέρει η ερευνήτρια του Δημοκρατικού Ινστιτούτου.

Η Δύση πρέπει να πάρει ένα μάθημα από την κρίση της Ουκρανίας

Τους ισχυρούς δεσμούς που έχει η Μόσχα με τη Σερβία υπογραμμίζει από την πλευρά της και η Arberesha Loxha. Το Κρεμλίνο έκανε έκκληση να διευθετηθούν οι εντάσεις ανάμεσα στη Σερβία και το Κόσοβο με «διπλωματικά μέσα», μετά τις επιθέσεις που είχαν στόχο την αστυνομία, ενώ παράλληλα απαίτησε να «υπάρξει εγγύηση» των δικαιωμάτων των Σέρβων.

Όπως λέει η κ. Loxha «ορισμένες από τις εγκληματικές συμμορίες στο βόρειο Κοσσυφοπέδιο ελέγχονται από τη Μόσχα. Άνθρωποι των μυστικών της Μόσχας εδρεύουν στις αντίστοιχες σερβικές μυστικές υπηρεσίες (BIA) και διαδραματίζουν βασικό ρόλο σε σχέση με το Βόρειο Κοσσυφοπέδιο. Αυτό πρέπει να σταματήσει και πράγματι η Δύση πρέπει να πάρει ένα μάθημα από την κρίση της Ουκρανίας και να αποτρέψει το ίδιο να συμβεί στο βόρειο Κοσσυφοπέδιο». 

Η γαλλογερμανική πρωτοβουλία για λύση

Σε ό,τι αφορά την γαλλογερμανική πρόταση που βρίσκεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και βασίζεται στο μοντέλο των δύο Γερμανίων από το 1971, όταν συμφωνήθηκε εξομάλυνση των σχέσεων χωρίς να υπάρξει αμοιβαία αναγνώριση και οι δύο αναλύτριες κρατούν στάση αναμονής, περιμένοντας να δουν πρώτα το τελικό σχέδιο και μετά να τοποθετηθούν. Σύμφωνα με το σχέδιο η Σερβία δεν χρειάζεται να αναγνωρίσει ρητά το Κοσσυφοπέδιο, αλλά πρέπει να αποδεχθεί την εδαφική ακεραιότητα και κυριαρχία της Πρίστινας στο βόρειο Κόσοβο (την πρώην νότια επαρχία της) και να μην εμποδίσει ενεργά τη συμμετοχή της σε όλους τους διεθνείς οργανισμούς.