«Πίσω από τις βιτρίνες, βλέπω τον εαυτό μου» - Το καθεστώς των Ταλιμπάν επιβάλλει στους εμπόρους της Καμπούλ να καλύπτουν τα κεφάλια των μανεκέν

Υφασμάτινα σακιά ή μαύρες, πλαστικές σακούλες κοσμούν τα κεφάλια των μανεκέν στα καταστήματα της πρωτεύουσας του Αφγανιστάν, Καμπούλ.

Οι κουκουλωμένες κούκλες αποτελούν σύμβολο της κυριαρχίας των Ταλιμπάν αλλά είναι, κατά κάποιο τρόπο, και μία μικρή επίδειξη αντίστασης και δημιουργικότητας από μέρους των εμπόρων της πρωτεύουσας. Αρχικά, το θεοκρατικό καθεστώς επιθυμούσε να αποκεφαλιστούν οι κούκλες εντελώς.

Λίγο καιρό μετά την κατάληψη της εξουσίας, τον Αύγουστο του 2021, το Υπουργείο Ηθών και Αρετών των Ταλιμπάν διέταξε την απομάκρυνση όλων των μανεκέν από τις βιτρίνες των καταστημάτων ή τον «αποκεφαλισμό» τους. Η διαταγή βασίστηκε σε μία αυστηρή ερμηνεία του ισλαμικού νόμου ο οποίος και απαγορεύει τα αγάλματα ή τις εικόνες με ανθρώπινη μορφή, καθώς θα μπορούσαν να λατρευτούν ως είδωλα. Επιπλέον η διαταγή έχει να κάνει και με τον εξαναγκασμό των γυναικών να απομακρυνθούν από τη δημόσια θέα. Ορισμένοι από τους εμπόρους ρούχων συμμορφώθηκαν. Άλλοι, όμως, αντιδρούν.  

Κάποιοι διαμαρτυρήθηκαν καθώς, ο «αποκεφαλισμός» δε θα τους επέτρεπε να εκθέσουν όπως πρέπει τα ρούχα τους, αλλά και για την καταστροφή πολύτιμων μανεκέν. Το καθεστώς αναγκάστηκε να τροποποιήσει τη διαταγή, επιτρέποντας στους ιδιοκτήτες των καταστημάτων απλώς να καλύψουν τα κεφάλια των κούκλων. Επιπλέον, έπρεπε να ισορροπήσουν μεταξύ της υπακοής στους Ταλιμπάν αλλά και της προσπάθειας προσέλκυσης πελατών. Οι λύσεις στις οποίες κατέληξαν είναι εμφανείς στην οδό Lycee Maryam, έναν εμπορικό δρόμο γεμάτο εμπορικά καταστήματα που απευθύνονται στη μεσαία τάξη. Βιτρίνες και εκθεσιακοί χώροι είναι γεμάτα μανεκέν με βραδινά φορέματα σε εκτυφλωτικά χρώματα με στολίδια – καλυμμένα όλα, με διαφορετικούς, ευφάνταστους τρόπους.

Σε μία από τις βιτρίνες οι κούκλες έχουν κεφάλι καλυμμένο από ραμμένες σακούλες, από το ίδιο υλικό με τα φορέματά τους. «Δεν μπορώ να καλύψω τα κεφάλια των κούκλων με πλαστικό, αυτό θα έκανε τη βιτρίνα μου να δείχνει άσχημη», δηλώνει στο Associated Press ο ιδιοκτήτης καταστήματος, Bashir. Ο ίδιος, όπως και άλλοι έμποροι, δέχτηκε να μιλήσει υπό τον όρο ότι θα κατονομαστεί μόνο με το μικρό του όνομα για το φόβο αντιποίνων. Μετά την κατάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν, η οικονομία του Αφγανιστάν έχει καταρρεύσει, γεγονός που κάνει ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη οι έμποροι να παρουσιάζουν τα προϊόντα τους με όσο ελκυστικότερο τρόπο γίνεται. Σχεδόν ολόκληρος ο πληθυσμός της χώρας είναι βυθισμένος στη φτώχεια.

«Προτεραιότητα του κόσμου το πώς θα βρει φαγητό»

Τα περίτεχνα φορέματα ήταν ανέκαθεν δημοφιλή στη χώρα, ειδικά για τους γάμους. Ακόμη και πριν τους Ταλιμπάν, οι καλεσμένοι ήταν συνήθως χωρισμένοι κατά φύλο. Οι γυναίκες είχαν, με αυτό τον τρόπο, τη σπάνια ευκαιρία να ντυθούν με τα «καλά τους». Οι γάμοι αποτελούν, και μετά την αλλαγή του καθεστώτος μία από τις ελάχιστες εναπομείνασες ευκαιρίες για κοινωνικές συγκεντρώσεις. Ωστόσο, με τα συρρικνωμένα εισοδήματα της μεγάλης πλειοψηφίας του κόσμου, οι τελετές έχουν γίνει λιγότερο περίτεχνες. Όπως αναφέρει ο Bashir, οι πωλήσεις του έχουν πέσει στο μισό, σε σχέση με το παρελθόν. «Η αγορά γαμήλιων, βραδινών και παραδοσιακών φορεμάτων δεν αποτελεί πλέον προτεραιότητα για τους ανθρώπους. Στο μυαλό του κόσμου, πια, είναι το πώς θα βρει φαγητό και θα επιβιώσει», υπογραμμίζει. Άλλος ιδιοκτήτης καταστήματος, ο Χακίμ, τυλίγει τα κεφάλια των μανεκέν με αλουμινόχαρτο. Ο ίδιος αποφάσισε ότι αυτό, προσθέτει μία λάμψη στο εμπόρευμά του. «Άρπαξα την ευκαιρία από την απαγόρευση και έκανα τις κούκλες πιο ελκυστικές από πριν», ισχυρίζεται.

Δεν είναι όλοι τόσο ευρηματικοί, ωστόσο. Σε άλλο κατάστημα, τα μανεκέν φορούν αμάνικα φορέματα αλλά έχουν όλα καλυμμένα κεφάλια με μαύρες, πλαστικές σακούλες. Όπως αναφέρει ο ιδιοκτήτης του καταστήματος, δεν είχε την οικονομική δυνατότητα για κάτι καλύτερο. Άλλος πάλι, ονόματι Aziz δηλώνει ότι, ανά τακτά χρονικά διαστήματα, οι πράκτορες του Υπουργείου Ηθών και Αρετών περιπολούν στους εμπορικούς δρόμους, για να βεβαιωθούν ότι τα κεφάλια των μανεκέν δεν είναι με κανέναν τρόπο ορατά. «Γνωρίζουμε όλοι ότι οι κούκλες δεν είναι είδωλα και κανείς δεν πρόκειται να τις λατρέψει. Σε όλες τις μουσουλμανικές χώρες, για την επίδειξη ενδυμάτων, χρησιμοποιούνται μανεκέν», είπε. Στις βιτρίνες εκτίθεται και ένας μικρός αριθμός ανδρικών μανεκέν, επίσης με καλυμμένα κεφάλια, καθώς η απαγόρευση είναι κάθετη.

«Μία Αφγανή που έχει στερηθεί όλα της τα δικαιώματα»

«Όταν τις βλέπω, αισθάνομαι ότι είναι αιχμάλωτες, μού δημιουργούν ένα αίσθημα φόβου», είπε η Rahima, μία γυναίκα που ψώνιζε στην οδό Lycee Maryam. «Πίσω από τις βιτρίνες, νιώθω σαν να βλέπω τον εαυτό μου, μία Αφγανή που έχει στερηθεί όλα της τα δικαιώματα», υπογράμμισε.