Πώς είναι το Ιράκ, 20 χρόνια μετά την αμερικανική εισβολή: Διαφθορά και αστάθεια μαστίζουν τη χώρα

Το Ιράκ του 2023 είναι πολύ μακριά από τη «φιλελεύθερη δημοκρατία» που φανταζόταν ο Αμερικανός πρόεδρος Τζορτζ Ου. Μπους μετά την ανατροπή του Σαντάμ Χουσέιν πριν 20 χρόνια. Μετά τις αιματηρές συγκρούσεις, η διαφθορά και η αστάθεια ταλανίζουν τη χώρα, η οποία έχει πλέον ενισχύσει τους δεσμούς της με το Ιράν, τον μεγάλο αντίπαλο των ΗΠΑ.

Ο στόχος που είχε θέσει η αμερικανική κυβέρνηση ήταν απλός: τα αμερικανικά στρατεύματα και αυτά του διεθνούς συνασπισμού που εστάλησαν στην έρημο του Ιράκ στις 20 Μαρτίου 2003 είχαν εντολή να εντοπίσουν τα όπλα μαζικής καταστροφής που φέρεται να είχε το καθεστώς του Σαντάμ Χουσέιν. Όμως οι Αμερικανοί πεζοναύτες δεν τα βρήκαν ποτέ.

Ο Χουσέιν, που βρισκόταν στην εξουσία από το 1979, ανατράπηκε γρήγορα. Στη θέση του ο Μπους επιθυμούσε να «επιβάλει μια φιλελεύθερη δημοκρατία», όπως εξηγεί στο AFP ο αναλυτής Σάμιουελ Χέλφοντ. Όμως «οι ΗΠΑ αγνοούσαν τα πάντα για το Ιράκ».

«Δεν κατανοούσαν ούτε τη φύση της ιρακινής κοινωνίας ούτε τη φύση του καθεστώτος που ανέτρεψαν», σημειώνει ο αναπληρωτής καθηγητής στρατηγικής και πολιτικής στο Naval Postgraduate School of California.

Στην πραγματικότητα, η αμερικανική εισβολή άνοιξε το κουτί της Πανδώρας. Η επίθεση εναντίον ενός σιιτικού μαυσωλείου στη Σαμάρα, βόρεια της Βαγδάτης, στις 22 Φεβρουαρίου 2006 αποτέλεσε την αφορμή για το ξέσπασμα ενός εμφύλιου πολέμου πρωτοφανούς βίας που διήρκησε ως το 2008.

Από το 2003 ως το 2011 –χρονιά κατά την οποία ολοκληρώθηκε η αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων από τη χώρα -- περισσότεροι από 100.000 άμαχοι σκοτώθηκαν στο Ιράκ, σύμφωνα με την οργάνωση Iraq Body Count, με τις ΗΠΑ να αναφέρουν σχεδόν 4.500 θανάτους στις τάξεις τους.

Όμως το πιο πρόσφατο τραύμα είναι η κατάληψη σχεδόν του ενός τρίτου του ιρακινού εδάφους από το Ισλαμικό Κράτος, από το καλοκαίρι του 2014 ως τον Δεκέμβριο του 2017, όταν η Βαγδάτη μαζί με έναν διεθνή συνασπισμό κήρυξαν «τη στρατιωτική» νίκη επί των τζιχαντιστών.

«Προς τον εκδημοκρατισμό»

Με το πέρασμα των ετών, η βία άλλαξε βαθιά την ιρακινή κοινωνία, η οποία ξεχώριζε από τη μεγάλη ποικιλία εθνοτήτων και θρησκευτικών δογμάτων.

Αφού έγινε στόχος επιθέσεων στη διάρκεια του διαδογματικού πολέμου και στη συνέχεια ωμοτήτων από τους τζιχαντιστές, η χριστιανική κοινότητα μειώθηκε κατά πολύ, με διαδοχικά κύματα μετανάστευσης. Κάτι αντίστοιχο συνέβη και στην κοινότητα των Γιαζίντι, που έπεσε θύμα των εγκλημάτων του ΙΚ, τα οποία έχουν χαρακτηρίσει γενοκτονία ερευνητές του ΟΗΕ.

Εμπόλεμη χώρα, το Ιράκ βυθίστηκε στην αστάθεια.

Οι σχέσεις μεταξύ του Ιρακινού Κουρδιστάν, μιας ημιαυτόνομης περιοχής που συνεχώς προσπαθεί να κερδίσει περισσότερη αυτονομία, και της Βαγδάτης συχνά οξύνονται, κυρίως με αφορμή τις εξαγωγές πετρελαίου.

Στα τέλη του 2019 ξέσπασαν στο Ιράκ τεράστιες διαδηλώσεις κατά της ενδημικής διαφθοράς, της «αταξίας» και «των παρεμβάσεων» από το γειτονικό Ιράν, οι οποίες κατεστάλησαν με βία.

Ακολούθησαν πρόωρες βουλευτικές εκλογές τον Οκτώβριο του 2021. Τα κόμματα χρειάστηκαν έναν χρόνο για να συμφωνήσουν στον νέο πρωθυπουργό της χώρας, έπειτα από ομηρικούς καυγάδες, ακόμη και ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων σιιτικών ομάδων.

Σήμερα πρωθυπουργός του Ιράκ είναι ο Μοχάμεντ Σία αλ Σουντάνι, ο οποίος δηλώνει ότι θέλει να αντιμετωπίσει τη διαφθορά, σε μια χώρα που βρίσκεται στην 157η θέση των πιο διεφθαρμένων χωρών στον κατάλογο της μη κυβερνητικής οργάνωσης Transparency International που περιλαμβάνει 180 χώρες.

Ένα τιτάνιο έργο, διότι «η διαφθορά είναι ριζωμένη στο Ιράκ», όπως υπογραμμίζει ο Καναδοϊρακινός πολιτικός επιστήμονας Χαμζέχ Χαντάντ.

«Μιλάμε για την 20η επέτειο (από την εισβολή) αλλά όλοι οι Ιρακινοί θα πουν ότι η διαφθορά άρχισε να εξαπλώνεται την εποχή των κυρώσεων», που υιοθέτησε η διεθνής κοινότητα εναντίον του καθεστώτος του Σαντάμ Χουσέιν τη δεκαετία του 1990, σημειώνει.

Σε αυτό προστίθενται οι υπό κατάρρευση υποδομές, σε μια χώρα πλούσια σε πετρέλαιο. Οι διακοπές ρεύματος είναι καθημερινές, οι δρόμοι έχουν καταστραφεί, η υδροδότηση σπάνια. Η καθημερινότητα αποτελεί μάχη για το ένα τρίτο των 42 εκατ. Ιρακινών που ζουν στη φτώχεια. 

Όμως ο Χαντάντ εκτιμά ότι το Ιράκ «είναι ένα κράτος στον δρόμο προς τον εκδημοκρατισμό. Οι άνθρωποι έχουν την τάση να ξεχνούν ότι είκοσι χρόνια είναι μια πολύ μικρή περίοδος για τη ζωή ενός κράτους».

«Ισορροπία»

Σήμερα στο Ιράκ, όπου η πλειονότητα των κατοίκων είναι σιίτες, «τα σιιτικά πολιτικά κόμματα είναι οι πιο ισχυροί παράγοντες», επισημαίνει ο Χάμντι Μαλίκ του Washington Institute.

Και, παρά τις διαφωνίες τους, «τα σιιτικά κινήματα που στηρίζονται από το Ιράν κατάφεραν να κρατήσουν μια κάποια συνοχή» για να διατηρήσουν τις σχέσεις τους, ενώ η Τεχεράνη «διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην εγγύηση αυτής της συνοχής», υπογραμμίζει.

Μετά τον πόλεμο της δεκαετίας του 1980, το Ιράν, ο μεγάλος εχθρός των ΗΠΑ, ήρθε μετά το 2003 πιο κοντά στο Ιράκ.

Εκτός από τις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των δύο χωρών και την εξάρτηση από το ιρανικό φυσικό αέριο, το Ιράκ μετρά περισσότερους από 150.000 πρώην παραστρατιωτικούς στη Χασντ αλ Σάαμπι, έναν συνασπισμό φιλοϊρανικών παραστρατιωτικών ομάδων που πλέον έχουν ενταχθεί στον κρατικό μηχανισμό.

Με τα φιλοϊρανικά κόμματα να κυριαρχούν στο ιρακινό κοινοβούλιο και την κυβέρνηση αλ Σουντάνι να προέρχεται από αυτά, η Τεχεράνη έχει εδραιώσει ακόμη περισσότερο την επιρροή της στο Ιράκ.

Δυτικός διπλωμάτης από τη Βαγδάτη εμφανίζεται αισιόδοξος σε ό,τι αφορά τις απόψεις του Ιρακινού πρωθυπουργού. «Προσπαθεί να πετύχει μια ισορροπία μεταξύ των σχέσεων με το Ιράν, τους σουνίτες γείτονες (του Ιράκ) και τη Δύση», δηλώνει, επιθυμώντας να διατηρήσει την ανωνυμία του. «Είναι μια πολύ δύσκολη άσκηση».

ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ

• Στα 780 ευρώ ο κατώτατος μισθός από την 1η Απριλίου: Τι ανακοίνωσε ο Μητσοτάκης
• «Μαρία Τ»: Η μυστηριώδης δράση της Ρωσίδας κατασκόπου - Έκλεψε το όνομα νεκρού βρέφους και δρούσε αυτόνομα – Πώς την εντόπισε η ΕΥΠ
• SOS Δημάρχου Βελβεντού μετά το κλείσιμο της Γέφυρας Σερβίων: Δεν έχουν συντηρηθεί ούτε οι εναλλακτικές διαδρομές - Το ζήτησα εγγράφως 10 φορές
• Ενώπιον του ανακριτή οι κατηγορούμενοι για την τραγωδία στα Τέμπη - Συνεχίζονται οι έρευνες για απόδοση ποινικών ευθυνών
• Μάρτης, γδάρτης: Στα λευκά τα ορεινά της χώρας - Χιόνια από τα Τρίκαλα μέχρι τη Φλώρινα
• Νέοι κανόνες στην ενεργειακή απόδοση κτιρίων: Πόσο επηρεάζουν τους διαγωνισμούς ΣΔΙΤ