Κι όμως, η παγκόσμια «πληθυσμιακή βόμβα» μπορεί και να μη σκάσει ποτέ – Άλλο πρόβλημα πρέπει να ανησυχεί την ανθρωπότητα

Η επί μακρόν επίφοβη «πληθυσμιακή βόμβα» μπορεί τελικά και να μην εκραγεί, σύμφωνα με τους συντάκτες μιας νέας έκθεσης που εκτιμά ότι ο πληθυσμός της Γης  θα κορυφωθεί χαμηλότερα και νωρίτερα από ότι ανέφεραν οι έως τώρα υπολογισμοί.

Η μελέτη εκπονήθηκε κατ' εντολή της Λέσχης της Ρώμης και, μεταξύ των προβλέψεών της, είναι και το ότι, ο παγκόσμιος πληθυσμός, με βάση τις τρέχουσες τάσεις, θα φτάσει στο ζενίθ των 8,8 δισεκατομμυρίων πριν από τα μέσα του αιώνα. Στη συνέχεια θα σημειώσει ραγδαία μείωση. Αυτή η κορύφωση θα μπορούσε να σημειωθεί και νωρίτερα, εάν οι κυβερνήσεις λάβουν δραστικά μέτρα για την αύξηση του μέσου εισοδήματος και του επιπέδου εκπαίδευσης.

Οι νέες αυτές προβλέψεις αποτελούν και καλά νέα για την κλιματική κρίση αφού, μόλις η δημογραφική διόγκωση ξεπεραστεί, θα αρχίσει να χαλαρώνει και η πίεση στο κλίμα και το περιβάλλον, μαζί με τις κοινωνικές και πολιτικές εντάσεις. Ωστόσο, οι συγγραφείς της μελέτης κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου καθώς, από μόνη της η μείωση γεννήσεων δεν αναμένεται να λύσει τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο πλανήτης με το περιβάλλον, τα οποία ήδη είναι αρκετά σοβαρά και, σε μεγαλύτερο βαθμό, προκαλούνται από την υπερκατανάλωση που αφορά την πλούσια μειοψηφία του πλανήτη. Ταυτόχρονα, η μείωση του πληθυσμού μπορεί να δημιουργήσει και νέα προβλήματα, όπως η συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού αλλά και η άσκηση πίεσης στα υγειονομικά συστήματα όλου του κόσμου, η οποία και θα έγκειται με τη γήρανση της πλειοψηφίας του πληθυσμού.

Ο Ben Callegari, ένας από τους συντάκτες της έκθεσης, δήλωσε στoν Guardian ότι τα ευρήματά της μπορεί να αποτελούν αιτία να είμαστε αισιόδοξοι, ωστόσο, και σε αυτά, ενέχεται ένας κίνδυνος. «Τα στοιχεία μας επιτρέπουν να πιστεύουμε ότι η πληθυσμιακή βόμβα δε θα εκραγεί, ωστόσο, από περιβαλλοντικής άποψης, εξακολουθούμε να αντιμετωπίζουμε σημαντικές προκλήσεις. Χρειάζεται να καταβάλλουμε μεγάλη προσπάθεια προκειμένου να αντιμετωπίσουμε το σημερινό αναπτυξιακό παράδειγμα της υπερκατανάλωσης και της υπερπαραγωγής, τα οποία και αποτελούν μεγαλύτερα προβλήματα από τον πληθυσμό», σημείωσε.  

Προηγούμενες μελέτες για τον υπερπληθυσμό, πάντως, έχουν σχηματίσει μία εικόνα περισσότερο ζοφερή. Την περασμένη χρονιά, οι εκτιμήσεις του ΟΗΕ έκαναν λόγο για 9,7 δισεκατομμύρια πληθυσμού μέχρι τα μέσα του αιώνα, καθώς για συνέχιση της αύξησής του, αρκετές δεκαετίες αργότερα.

Η νέα μελέτη, που δημοσιεύθηκε τη Δευτέρα, πραγματοποιήθηκε από τη συλλογικότητα Earth4All που αποτελείται από κορυφαία περιβαλλοντικά επιστημονικά και οικονομικά ιδρύματα, μεταξύ των οποίων το Ινστιτούτο Potsdam για την έρευνα των επιπτώσεων του κλίματος, το Κέντρο Ανθεκτικότητας της Στοκχόλμης και το BI Norwegian Business School. Η Λέσχη της Ρώμης ανέθεσε στους συμμετέχοντες να εκπονήσουν τη συνέχεια της θεμελιώδους μελέτης της, «Όρια στην ανάπτυξη», η οποία διεξήχθη πάνω από 50 χρόνια πριν.

Η τελευταία αυτή έκθεση βασίζεται σε μία νέα μεθοδολογία η οποία και ενσωματώνει κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες, όπως η αύξηση του επιπέδου εκπαίδευσης ιδίως για τις γυναίκες, και η βελτίωση του εισοδήματος, που αποδεδειγμένα έχουν αντίκτυπο στα ποσοστά γεννήσεων. Σκιαγραφεί δύο σενάρια, ανάλογα με τον βαθμό στον οποίο θα ακολουθηθούν οι εκάστοτε πολιτικές.

Με βάση τα τωρινά δεδομένα, οι υφιστάμενες πολιτικές αρκούν για να περιορίσουν την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού κάτω από τα 9 δισεκατομμύρια το 2046. Στη συνέχεια, έως το 2100 προβλέπεται μείωση στα 7,3 δισεκατομμύρια. Ωστόσο, σύμφωνα με τους συγγραφείς, τα εν λόγω νούμερα είναι πολύ λίγα και πολύ αργά. «Παρόλο που το σενάριο δεν οδηγεί σε ανοιχτή οικολογική ή συνολική κλιματική κατάρρευση, η πιθανότητα περιφερειακών κοινωνικών καταρρεύσεων αυξάνεται ωστόσο κατά τη διάρκεια των δεκαετιών έως το 2050, ως αποτέλεσμα της εμβάθυνσης των κοινωνικών διαιρέσεων τόσο στο εσωτερικό των κοινωνιών όσο και μεταξύ τους. Ο κίνδυνος είναι ιδιαίτερα έντονος στις πιο ευάλωτες, κακοδιοικούμενες και οικολογικά “επισφαλείς” οικονομίες», αναφέρεται.

Το αισιόδοξο σενάριο

Το δεύτερο, πιο αισιόδοξο σενάριο, το οποίο αναφέρεται στην αύξηση της φορολογίας των πλουσίων από τις κυβερνήσεις όλου του κόσμου, αλλά και στις επενδύσεις σε εκπαίδευση, κοινωνικές υπηρεσίες και «κλείσιμο» της ψαλίδας κοινωνικών, οικονομικών και φυλετικών ανισοτήτων κάνει λόγο για ζενίθ 8,5 δισεκατομμυρίων πληθυσμού ήδη από το 2040 και, στη συνέχεια, μείωση κατά το ένα τρίτο (περίπου 6 δισεκατομμύρια) έως το 2100. Αυτή η πορεία θα επέφερε σημαντικά κέρδη για την ανθρώπινη κοινωνία και το φυσικό περιβάλλον μέχρι τα μέσα του αιώνα.

Σύμφωνα με την έκθεση, «μέχρι το 2050, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα είναι περίπου 90% χαμηλότερες και θα εξακολουθήσουν να ακολουθούν φθίνουσα πορεία. Οι εναπομείνασες ατμοσφαιρικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από βιομηχανικές διεργασίες ολοένα και θα μειώνονται, μέσω της δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα. Όσο ο αιώνας θα προχωρά, θα δεσμεύεται περισσότερος άνθρακας από ότι θα αποθηκεύεται διατηρώντας σταθερά την παγκόσμια θερμοκρασία λιγότερο από 2 βαθμούς πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Σταδιακά, θα ανακάμψει η άγρια ζωή η οποία, σταδιακά, θα αρχίσει να ευδοκιμεί και πάλι σε διάφορες γωνιές του κόσμου».