Εκλογές Τουρκία: Έρχεται το τέλος της εικοσαετούς κυριαρχίας Ερντογάν; Πώς θα μπορούσε να έρθει η ανατροπή – Ανάλυση CNN

Οι προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές στην Τουρκία απέχουν λιγότερο από δύο εβδομάδες, με τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να αντιμετωπίζει πρωτοφανείς προκλήσεις που θα μπορούσαν να δώσουν τέλος στην κυριαρχία του εδώ και δύο δεκαετίες.

Εκλογές Τουρκία: Κάλπες εν μέσω κρίσης και εκτιμήσεις για προσέλευση ρεκόρ

Οι ψηφοφόροι θα προσέλθουν στις κάλπες στις 14 Μαΐου, αποφασίζοντας για την τύχη της τουρκικής δημοκρατίας λιγότερο από τρεις μήνες μετά τον σεισμό της 6ης Φεβρουαρίου που σκότωσε περισσότερους από 50.000 ανθρώπους και εκτόπισε περισσότερους από 5,9 εκατομμύρια σε όλη τη νότια Τουρκία και τη βόρεια Συρία.

Οι εκλογές διεξάγονται επίσης εν μέσω σοβαρής οικονομικής κρίσης και αυτό που οι αναλυτές λένε ότι αποτελεί δημοκρατική διάβρωση υπό την κυβέρνηση Ερντογάν.

Οι δημοσκοπήσεις προβλέπουν ρεκόρ προσέλευσης ψηφοφόρων φέτος και μια αμφίρροπη κούρσα μεταξύ του Ερντογάν και του κύριου υποψηφίου της αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ηγέτη του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) και υποψήφιου προέδρου του εξακομματικού μπλοκ της Εθνικής Συμμαχίας.

Τα δημογραφικά στοιχεία της Τουρκίας αναμένεται επίσης να διαδραματίσουν ρόλο: Οι περισσότερες από τις επαρχίες που επλήγησαν από τον σεισμό του Φεβρουαρίου ήταν προπύργια του Ερντογάν και του κόμματός του AK. Αλλά ο επικεφαλής του Ανώτατου Εκλογικού Συμβουλίου (YSK) Αχμέτ Γενέρ δήλωσε τον περασμένο μήνα ότι τουλάχιστον 1 εκατομμύριο ψηφοφόροι στις σεισμόπληκτες ζώνες αναμένεται να μην ψηφίσουν φέτος εν μέσω εκτοπισμού.

Και ακόμη και αν ο Κιλιτσντάρογλου κερδίσει τις εκλογές, ορισμένοι αναλυτές λένε ότι ο Ερντογάν μπορεί να μην παραδώσει την εξουσία στον διάδοχό του χωρίς αγώνα.

Πώς λειτουργούν οι εκλογές στην Τουρκία

Η Τουρκία διεξάγει εκλογές κάθε πέντε χρόνια. Υποψήφιοι πρόεδροι μπορούν να προταθούν από κόμματα που έχουν υπερβεί το όριο του 5% των ψηφοφόρων στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές ή από κόμματα που έχουν συγκεντρώσει τουλάχιστον 100.000 υπογραφές που υποστηρίζουν την υποψηφιότητά τους.

Πρόεδρος εκλέγεται ο υποψήφιος που λαμβάνει πάνω από το 50% των ψήφων στον πρώτο γύρο, αλλά αν κανένας υποψήφιος δεν συγκεντρώσει την πλειοψηφία των ψήφων, οι εκλογές περνούν σε δεύτερο γύρο μεταξύ των δύο υποψηφίων που έλαβαν τον μεγαλύτερο αριθμό ψήφων στον πρώτο γύρο.

Ποιοι είναι οι διεκδικητές;

Στις φετινές προεδρικές εκλογές συμμετέχουν τέσσερις υποψήφιοι. Εκτός από τον Ερντογάν και τον Κιλιτσντάρογλου, ο κεντρώος ηγέτης του Κόμματος της Πατρίδας Μουχαρέμ Ιντσέ και ο δεξιός υποψήφιος της Συμμαχίας των Προγόνων Σινάν Ογκάν είναι επίσης υποψήφιοι.

Υποψήφιος για δεύτερη φορά για την προεδρία, ο οποίος έχασε από τον Ερντογάν το 2018, ο Μουχαρέμ Ιντσέ αποσχίστηκε από το CHP τον Μάρτιο και εξασφάλισε αρκετές υπογραφές για να συμμετάσχει στην προεδρική κούρσα παρά το γεγονός ότι το κόμμα αυτό του ζήτησε να αποσυρθεί.

Ο Murat Somer, καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Koc στην Κωνσταντινούπολη, δήλωσε στο CNN ότι ο Ιντσέ, ο οποίος είχε έρθει σε ρήξη με τον Κιλιτσντάρογλου, θα μπορούσε να κατέβει υποψήφιος για να ενισχύσει τη δημοτικότητά του, παρά το γεγονός ότι γνωρίζει ότι είναι απίθανο να κερδίσει τις εκλογές.

Μπορεί, ωστόσο, να ανατρέψει τις ισορροπίες αρκετά ώστε να οδηγήσει τις εκλογές σε δεύτερη ψηφοφορία, πρόσθεσε ο Somer. Η υποστήριξη του Ιντσέ βρίσκεται γύρω στο 5%, σύμφωνα με έρευνα της MetroPoll.

Ο Σινάν Ουλγκέν, πρώην Τούρκος διπλωμάτης και πρόεδρος της δεξαμενής σκέψης EDAM με έδρα την Κωνσταντινούπολη, δήλωσε στο CNN ότι οι προεδρικές εκλογές είναι πιθανό να οδηγηθούν σε δεύτερη ψηφοφορία, κυρίως εάν ο Ιντσέ διατηρήσει το μέτριο αλλά με επιρροή επίπεδο υποστήριξής του.

Τα κόμματα πρέπει να συγκεντρώσουν τουλάχιστον το 7% των ψήφων - είτε μόνα τους είτε σε συμμαχία με άλλα κόμματα - για να εισέλθουν στο κοινοβούλιο.

Η ψηφοφορία θα διεξαχθεί στις 14 Μαΐου, όπου οι υποψήφιοι θα ψηφίσουν ταυτόχρονα και για τις δύο εκλογές. Η δεύτερη προεδρική ψηφοφορία, εάν πραγματοποιηθεί, θα διεξαχθεί στις 28 Μαΐου.

Ποιες είναι οι κύριες ανησυχίες των ψηφοφόρων;

Ψηλά στις ανησυχίες των ψηφοφόρων είναι η κατάσταση της οικονομίας και οι ζημιές που προκάλεσε ο σεισμός. Ακόμη και πριν από την καταστροφή του Φεβρουαρίου, η Τουρκία πάλευε με την άνοδο των τιμών και μια νομισματική κρίση που τον Οκτώβριο είδε τον πληθωρισμό να αγγίζει το 85%.

Αυτό επηρέασε την αγοραστική δύναμη του κοινού και είναι «βασικά ο λόγος για τον οποίο η δημοτικότητα του Ερντογάν έχει υποστεί διάβρωση», δήλωσε ο Ulgen. «Αυτό θα είναι το μεγαλύτερο μειονέκτημα για τον Ερντογάν», είπε.

Οι ψηφοφόροι ψηφίζουν επίσης με βάση το ποιον θεωρούν πιο ικανό να διαχειριστεί τις επιπτώσεις του σεισμού, καθώς και να θωρακίσει τη χώρα από μελλοντικές καταστροφές, λένε οι αναλυτές, προσθέτοντας ότι η δημοτικότητα του Ερντογάν δεν είχε λάβει τον αναμενόμενο πολιτικό αντίκτυπο.

Η έρευνα της Metropoll τον Απρίλιο έδειξε ότι περισσότεροι ψηφοφόροι πιστεύουν ότι ο Ερντογάν και η Λαϊκή Συμμαχία του μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων του σεισμού, σε σύγκριση με τον Κιλιτσντάρογλου και τη Συμμαχία του Έθνους του.

«Υπάρχει μια συζήτηση σχετικά με το ποια εκλογική πλατφόρμα παρέχει τη σωστή λύση για την αντιμετώπιση αυτών των τρωτών σημείων και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της Τουρκίας σε αυτές τις εθνικές καταστροφές», δήλωσε ο Ulgen.

Εκτός από την οικονομία και τη διαχείριση των συχνών φυσικών καταστροφών της Τουρκίας από την κυβέρνηση, οι ψηφοφόροι πιθανότατα ανησυχούν για την απομάκρυνση του Ερντογάν από τη δημοκρατία -κάτι για το οποίο η αντιπολίτευση έχει κάνει εκστρατεία για να το ανατρέψει.

Τι λένε οι δημοσκοπήσεις;

Ένας αριθμός ρεκόρ ψηφοφόρων αναμένεται να προσέλθει στις εκλογές του Μαΐου, προβλέπει η έρευνα της Metropoll.

Σχεδόν 5 εκατομμύρια ψηφοφόροι που ψηφίζουν για πρώτη φορά, οι περισσότεροι από τους οποίους θα έχουν γνωρίσει τον Ερντογάν μόνο ως ηγέτη, αναμένεται να λάβουν μέρος φέτος, δήλωσε τον περασμένο μήνα ο επικεφαλής του Ανώτατου Εκλογικού Συμβουλίου, σύμφωνα με τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης.

Η έρευνα της Metropoll έδειξε ότι στον πρώτο γύρο των εκλογών, οι ψηφοφόροι είναι πιθανότερο να υποστηρίξουν τον Κιλιτσντάρογλου, με τον Ερντογάν να έρχεται δεύτερος, ακολουθούμενος από τον Ιντσέ και τον Ογκάν. Η υποστήριξη του Κιλιτσντάρογλου ανήλθε στο 42,6% και του Ερντογάν στο 41,1%. Εάν ο Ιντσέ αποσυρθεί από την προεδρική κούρσα, περισσότεροι από τους ψηφοφόρους είναι πιθανό να στραφούν προς τον Κιλιτσντάρογλου παρά προς τον Ερντογάν.

Στις βουλευτικές εκλογές, πάντως, το κόμμα ΑΚ του Ερντογάν προηγείται στις δημοσκοπήσεις, με πλειονότητα ψήφων.

Με την πάροδο των ετών, η κυβέρνηση του Ερντογάν έχει φιμώσει τις διαφωνίες και έχει συλλάβει επικριτές, ιδίως εκείνους που προέρχονται από το φιλοκουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP), λόγω υποτιθέμενης σχέσης με το PKK, το οποίο η Τουρκία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρούν τρομοκρατική οργάνωση.

Το HDP δεν έχει κατεβάσει προεδρικό υποψήφιο, αλλά την Παρασκευή υποστήριξε επίσημα τον Κιλιτσντάρογλου, λέγοντας ότι το κόμμα εκπληρώνει το «ιστορικό του καθήκον τόσο απέναντι στην παράδοσή μας όσο και απέναντι στη μελλοντική γενιά».

Το HDP, το οποίο τον Μάρτιο ανακοίνωσε ότι οι υποψήφιοί του θα κατέβαιναν υπό το κόμμα της Πράσινης Αριστεράς υπό τον φόβο του κλεισίματος, πρόσθεσε ότι συμμετέχει στις βουλευτικές εκλογές με τη Συμμαχία Εργασίας και Ελευθερίας. Το μπλοκ ιδρύθηκε το 2022 και είναι μια αριστερή εξακομματική συμμαχία υπό την ηγεσία του HDP.

Οι αναλυτές αναμένουν ότι η εκλογική βάση του HDP θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στις εκλογές, ενδεχομένως να γείρει αρκετά την ισορροπία υπέρ του Κιλιτσντάρογλου. Η έρευνα της Metropoll τον περασμένο μήνα έδειξε ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ψηφοφόρων του HDP είναι πιθανό να ψηφίσει τον κύριο αντίπαλο του Ερντογάν.

Τι θα συμβεί αν ο Ερντογάν χάσει;

Ορισμένοι αναλυτές λένε ότι αν ο Ερντογάν χάσει την ψηφοφορία με μικρή διαφορά, ανοίγει η δυνατότητα να αμφισβητήσει τα αποτελέσματα. Και αν η εμπειρία του παρελθόντος αποτελεί μέτρο, τότε ο πρόεδρος και το κόμμα του ΑΚ ενδέχεται να μην δεχτούν μια ήττα στα ψιλά.

Κατά τη διάρκεια των τοπικών εκλογών του 2019 στην Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα, το Κόμμα ΑΚ έχασε τον έλεγχο του οικονομικού κέντρου και της πρωτεύουσας της χώρας, με αποτέλεσμα οι αξιωματούχοι του κόμματος και στις δύο πόλεις να απορρίψουν τα αποτελέσματα, επικαλούμενοι παρατυπίες των ψηφοφόρων.

Το προβάδισμα του CHP στην Κωνσταντινούπολη ήταν ιδιαίτερα στενό και οδήγησε τελικά στην απόφαση του Ανώτατου Εκλογικού Συμβουλίου (YSK) υπέρ μιας επαναληπτικής ψηφοφορίας, στην οποία η αντιπολίτευση διαφώνησε έντονα.

Ο υποψήφιος δήμαρχος Κωνσταντινούπολης του CHP Εκρέμ Ιμάμογλου κέρδισε στη συνέχεια την επανάληψη των εκλογών, καταφέροντας πλήγμα στον Ερντογάν.

Ο Ulgen αμφισβήτησε την ανεξαρτησία του YSK, λέγοντας ότι μπορεί να υποχωρήσει σε πιθανά αιτήματα για επανακαταμέτρηση. Το σώμα θα είναι ο τελικός κριτής της κούρσας, είπε.

Μια έκθεση του Freedom House του 2023 ανέφερε ότι οι δικαστές του YSK, οι οποίοι επιβλέπουν όλες τις διαδικασίες ψηφοφορίας, «διορίζονται από δικαστικά όργανα στα οποία κυριαρχεί το ΑΚΡ και συχνά υποχωρούν στις αποφάσεις τους προς το ΑΚΡ». Η «θεσμική κυριαρχία» του Κόμματος ΑΚ στα μέσα ενημέρωσης και σε άλλους κλάδους της κοινωνίας «γέρνει επίσης το εκλογικό πεδίο» υπέρ του Ερντογάν, ανέφερε η ομάδα υπεράσπισης με έδρα την Ουάσινγκτον.