Ένα μανιφέστο το τελευταίο χαρτί του Μακρόν

Την Τρίτη 5/3/2019 σε 28 εφηµερίδες των χωρών-µελών της ΕΕ ο πρόεδρος της Γαλλίας, Μακρόν, απευθύνθηκε µε ανοικτή επιστολή στους πολίτες της Ευρώπης σε µια ασυνήθιστη έναρξη της προεκλογικής εκστρατείας του κυβερνώντος κόµµατος LREM για τις ευρωεκλογές της 26ης Μαΐου. Η ανοικτή επιστολή µε τίτλο για µια «Ευρωπαϊκή Αναγέννηση» είναι µια συµπυκνωµένη και συµπληρωµένη επανάληψη της οµιλίας του Μακρόν στη Σορβόννη στις 26 Σεπτεµβρίου 2017, δύο µέρες µετά τις εκλογές στη Γερµανία. Στην επιστολή επαναλαµβάνεται το αυτονόητο ότι όλες οι απαιτήσεις και ανησυχίες των πολιτών της ΕΕ από την κοινωνική συνοχή, την πλήρη απασχόληση, την ασφάλεια αλλά και τον έλεγχο των συνόρων, για να αναφέρουµε ενδεικτικά κάποιες, µπορούν να βρουν απαντήσεις µόνο σε ευρωπαϊκό επίπεδο και σε καµιά περίπτωση στην εθνική αναδίπλωση-περιχαράκωση που προωθούν οι δυνάµεις του «λαϊκισµού».

Ο Μακρόν επιστρατεύει το ευρωπαϊκό όραµα σε µια δύσκολη για τον ίδιο και το κυβερνών κόµµα LREM στιγµή, καθώς η σχετική αποδυνάµωση των εξεγερσιακών διαµαρτυριών των «Κίτρινων Γιλέκων» δεν σηµαίνει επιστροφή στην κανονικότητα, ενώ η δηµοσκοπική του ανάκαµψη δεν αρκεί για να πείσει ότι η πρωτιά της Λεπέν και του Εθνικού Συναγερµού στις ευρωεκλογές του Μαΐου δεν µπορεί πλέον να θεωρείται δεδοµένη.

Μόνο σε ευρωπαϊκό πλαίσιο και σε ευρωπαϊκό ορίζοντα ο Μακρόν µπορεί να πείσει ότι υπάρχει θετική µελλοντική προοπτική και για την κοινωνική συνοχή και για τα δηµοκρατικά κεκτηµένα. Το πρόβληµά του είναι ότι δύο χρόνια προσπάθειας να αναδειχθεί ο µακρονισµός σε πανευρωπαϊκό ρεύµα δεν έχουν αποδώσει αποτελέσµατα και στην πολιτική τα πάντα είναι συνάρτηση του χρόνου. Είναι γνωστή η παρατήρηση του Κέινς στα επιχειρήµατα των συνοµιλητών του ότι µακροπρόθεσµα τα µέτρα που εισηγούνται θα αποδώσουν: «Μακροπρόθεσµα όλοι θα έχουµε πεθάνει!». Είναι προφανές ότι ο Μακρόν δεν έχει αυταπάτες, έχει επίγνωση της ευρωπαϊκής µοναξιάς του, επιδιώκει όχι µόνον περιορισµό ζηµιών για τις ευρωεκλογές, αλλά και µας προετοιµάζει για µετεκλογικές πρωτοβουλίες, µε χαρακτηριστικό παράδειγµα τη ∆ιάσκεψη για την Ευρώπη, που την τοποθετεί στα τέλη της χρονιάς.

Τάνγκο για... έναν

Όταν ο Μακρόν εξελέγη την άνοιξη του 2017, το ευρωπαϊκό του όραµα µε πυρήνα την εµβάθυνση της Ευρωζώνης προετοιµαζόταν για σκληρή διαπραγµάτευση µε το Βερολίνο την επόµενη µέρα των γερµανικών εκλογών του Σεπτεµβρίου. Η επόµενη µέρα ήταν ένα επτάµηνο διαπραγµατεύσεων για τον σχηµατισµό κυβέρνησης στη Γερµανία.

Όταν συγκροτήθηκε ο τρίτος Μεγάλος Συνασπισµός Χριστιανοδηµοκρατών-Σοσιαλδηµοκρατών, η απάντηση της Μέρκελ στον Μακρόν ήταν ότι µε τα σηµερινά δεδοµένα πολυδιάσπασης και γενικευµένης αστάθειας στην πολιτική σκηνή της Γερµανίας δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για στήριξη της ευρωπαϊκής στρατηγικής του ενοίκου του Μεγάρου των Ηλυσίων.

Σήµερα ο Μακρόν δηµοσιοποιεί ένα ευρωπαϊκό µανιφέστο µε τη σιγουριά ότι έστω και µε αυξηµένες δυσκολίες µπορεί να ελπίζει πως θα ολοκληρώσει τη θητεία του το 2022. Την ίδια στιγµή ο πολιτικός ορίζοντας της Γερµανίας δίνει εικόνα τοπίου στην οµίχλη, µε τις ευρωεκλογές να επιταχύνουν τη δυναµική αποσταθεροποίησης. Η παραµονή των Σοσιαλδηµοκρατών στην κυβέρνηση δεν πρέπει να θεωρείται δεδοµένη, µε εναλλακτικές επιλογές είτε τη συγκρότηση κυβέρνησης µειοψηφίας είτε τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών, εξελίξεις οι οποίες είναι πολύ πιθανόν ότι θα οδηγήσουν στην αποχώρηση της Μέρκελ από την καγκελαρία.

Έτσι η ευρωπαϊκή ακινησία του Βερολίνου, που ήδη έχει οδηγήσει στη σµίκρυνση και την απονεύρωση της ευρωπαϊκής ατζέντας που ανέπτυξε ο Μακρόν στη Σορβόννη και επανέλαβε στην ανοικτή επιστολή, µάλλον θα παραταθεί για το ορατό µέλλον. Μόνο ρεαλιστικό ζητούµενο προβάλλει να είναι ότι, όταν και εάν οι Σοσιαλδηµοκράτες περάσουν στην αντιπολίτευση, να µπορέσουν να διαφοροποιηθούν από τους Χριστιανοδηµοκράτες και στην ευρωπαϊκή πολιτική.

Όµως το ευρωπαϊκό όραµα του Μακρόν δεν είναι συνάρτηση της βούλησης και της δυνατότητας του Βερολίνου να συµβάλει στην εµβάθυνση της Ευρωζώνης και της ΕΕ συνολικά. Ηδη οι οκτώ του Βορρά -Ολλανδία, τρεις Βαλτικές, Ιρλανδία, ∆ανία, Σουηδία και Φινλανδία- υπό την ηγεσία της Ολλανδίας έχουν απορρίψει την πρόταση Μακρόν και µαζί µε την τετράδα του Βίσεγκραντ -Σλοβακία, Πολωνία, Ουγγαρία και Τσεχία- αποτελούν ένα διευρυµένο µινιµαλιστικό µπλοκ το οποίο είναι ιδιαίτερα χρήσιµο στο Βερολίνο ως άλλοθι της ακινησίας του στο όνοµα της περιφρούρησης της ενότητας της ΕΕ. Είναι χαρακτηριστική η σύγκρουση, µετωπική και χωρίς προσχήµατα, του Μακρόν και του Ρούτε σε ό,τι αφορά την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, δύο ηγετών που είχαν συζητήσει τη συνεργασία της παράταξης Μακρόν µε τους Φιλελεύθερους στο Ευρωκοινοβούλιο.

Στροφή

Όταν η πρόταση Μακρόν για εµβάθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ανακοινώθηκε από το βήµα της Σορβόννης, ο Γάλλος πρόεδρος δεν έκρυψε την φιλοδοξία και την προσδοκία του να υπάρξουν σε χώρες της ΕΕ εγχειρήµατα κεντρώας ανασύνθεσης του πολιτικού σκηνικού που να υπερβαίνουν την παραδοσιακή αντιπαλότητα ∆εξιάς-Αριστεράς και να στηρίζουν την ευρωπαϊκή εµβάθυνση. Υπήρχαν τότε δύο παρατάξεις που προέβαλλαν ως πρόδροµοι του µακρονισµού, οι Ciudadanos στην Ισπανία και το ∆ηµοκρατικό Κόµµα του Ρέντσι στην Ιταλία.

Σήµερα στον ορίζοντα των ευρωεκλογών οι πρώτοι στρίβουν αποφασιστικά προς τα δεξιά και οι δεύτεροι αναζητούν επαναπροσδιορισµό ταυτότητας προς τα αριστερά. Οι Ciudadanos µετά τη συνεργασία τους µε το δεξιό Λαϊκό Κόµµα και το ακροδεξιό Vox στη συγκρότηση τοπικής κυβέρνησης στην Ανδαλουσία έχουν καταστήσει σαφές ότι η αναγωγή του παραπάνω µοντέλου σε εθνική κλίµακα µετά τις πρόωρες εκλογές στα τέλη Απριλίου είναι το µόνο σενάριο στο οποίο επενδύουν. Στην Ιταλία η εποχή που ο Ρέντσι ονειρευόταν το ∆ηµοκρατικό Κόµµα ως προνοµιακό ευρωπαϊκό εταίρο του Μακρόν και του µακρονισµού προβάλλει ήδη ως µακρινό παρελθόν. Ο νέος ηγέτης του κόµµατος Τζινγκαρέτι επενδύει σε µια ευκρινή και σαφή αριστερή επανίδρυση, που τη θεωρεί προϋπόθεση για να γίνει σταδιακά το αντίπαλο δέος, η εναλλακτική πρόταση απέναντι στη Λέγκα του Σαλβίνι.

Βραχυκύκλωμα

Τα παραπάνω αθροιστικά δεν θεµελιώνουν σε καµιά περίπτωση την προσδοκία ότι η ευρωπαϊκή φυγή προς τα εµπρός θα επιτρέψει στον Μακρόν να βγει από το πολιτικό βραχυκύκλωµα στο οποίο τον οδήγησε η εξεγερσιακή διαµαρτυρία των «Κίτρινων Γιλέκων» την οποία προσπάθησε και προσπαθεί να αντιµετωπίσει µε την πιο σκληρή στα µεταπολεµικά χρονικά της χώρας αστυνοµική καταστολή αλλά και µε τον «Μεγάλο Διάλογο» µε τους πολίτες που θα λήξει σε λίγες µέρες.

Πριν από µερικές βδοµάδες είχαν κυκλοφορήσει φήµες ότι ο Μακρόν σχεδίαζε να προκηρύξει δηµοψήφισµα -µε ζητούµενο το ερώτηµα- που θα διεξαγόταν ταυτόχρονα µε τις ευρωεκλογές, ένα εγχείρηµα υψηλού κινδύνου- φήµες που δεν είχαν συνέχεια. Ο Μακρόν δεν έχει κανέναν λόγο να κοιτά προς την άλλη όχθη του Ρήνου, καθώς, όπως είδαµε, δεν υφίστανται οι προϋποθέσεις να προσυπογράψει η Γερµανία το ευρωπαϊκό του όραµα.

Αντίθετα έχει όλους τους λόγους να κοιτά την απέναντι ακτή της Μεσογείου την Αλγερία, όπου η κρίση του καθεστώτος που πυροδότησε η προσπάθεια επανεκλογής του Μπουτεφλίκα στην προεδρία µπορεί να οδηγήσει σε κύµα προσφύγων κυρίως προς τη Γαλλία αλλά και στην Ιταλία και την Ισπανία και µεταφορά των συγκρούσεων Κοσµικών-Ισλαµιστών στην πολυάριθµη αλγερινή κοινότητα της Γαλλίας