Δηλητηρίαση, χρήση ναρκωτικών ή μαζική υστερία; Η ανεξήγητη «επιδημία» ομαδικών λιποθυμιών στα σχολεία του Μεξικού

Εξακολουθούν να προσπαθούν να βρουν απαντήσεις οι Αρχές του Μεξικού, για τις -φαινομενικά- ανεξήγητες λιποθυμίες εκατοντάδων μαθητών γυμνασίου που σημειώθηκαν το φθινόπωρο του περασμένου έτους σε σχολεία σε όλη τη χώρα.

Στις 23 Σεπτεμβρίου 2022, 12 μαθητές (11 κορίτσια και 1 αγόρι) στο δημόσιο γυμνάσιο Federal 1 στην Tapachula του Μεξικού κατέρρευσαν αναπάντεχα στις αίθουσες διδασκαλίας, τις τουαλέτες και την αυλή του σχολείου. Εκτός αυτών, άλλοι 22 μαθητές γυμνασίου ανέφεραν συμπτώματα όπως σοβαρούς πονοκεφάλους και εμετούς. Ορισμένοι από τους μαθητές αυτούς ανέφεραν ότι, στον αέρα μύριζαν κάτι σαν καμμένα φύλλα, γεγονός που οδήγησε τους ερευνητές να θεωρήσουν ότι, πιθανόν, φταίνε ναρκωτικά όπως η μαριχουάνα. Οι εξετάσες τους, ωστόσο, βγήκαν αρνητικές. Άλλοι μαθητές ανέφεραν ότι είδαν μια σκόνη μουσταρδί χρώματος στο μπάνιο του σχολείου εκείνη την ημέρα. Και πάλι, ωστόσο, η τοξικολογική ανάλυση δεν αποκάλυψε τίποτα ενδιαφέρον. Τελικά, οι γιατροί κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα παιδιά είχαν υποστεί κρίσεις πανικού. Όμως, τις επόμενες ημέρες άρχισαν να αναφέρονται παρόμοια περιστατικά και σε άλλα σχολεία σε όλο το Μεξικό.

Δύο εβδομάδες μετά το περιστατικό στο γυμνάσιο Federal 1, τουλάχιστον 68 μαθητές έχασαν τις αισθήσεις τους, άρχισαν να κάνουν εμετό ή έχασαν τον προσανατολισμό τους ξαφνικά, σε ένα γυμνάσιο στο Bochil, μια αγροτική κοινότητα στην πολιτεία Chiapas του Μεξικού, περίπου 150 μίλια από την Tapachula. Από τα παιδιά, αρκετά χρειάστηκε να νοσηλευτούν. Σε αυτό το περιστατικό, ωστόσο, οι τοξικολογικές εξετάσεις εντόπισαν ίχνη κοκαΐνης σε τέσσερα από τα παιδιά.

Λίγο αργότερα, στις 11 Οκτωβρίου, ένα ακόμη περιστατικό σημειώθηκε στο σχολείο Federal 1. Αυτή τη φορά, άλλα 18 παιδιά άρχισαν να λιποθυμούν στο χώρο του σχολείου χωρίς προφανή λόγο. Ένα από αυτά, ένα κορίτσι με το όνομα Esmeralda, είχε εμπλακεί και στο πρώτο περιστατικό με τις μαζικές λιποθυμίες.Έχασε τις αισθήσεις της για δεύτερη φορά. Συνήλθε μέσα σε περίπου 12 ώρες. Στη μητέρα του, το παιδί είπε ότι είχε μυρίσει πάλι κάτι καμμένο, όσο βρισκόταν στην τουαλέτα. Άρχισε να ζαλίζεται και κατέρρευσε στο έδαφος. Αυτή τη φορά, επιστρατεύτηκε μια ομάδα ειδικά εκπαιδευμένων σκύλων ανιχνευτών, αλλά δεν εντόπισαν τίποτα.

Κατά τη διάρκεια των επόμενων δύο μηνών, σε έξι διαφορετικά γυμνάσια σε τέσσερις μεξικανικές πολιτείες που απείχαν εκατοντάδες χιλιόμετρα μεταξύ τους, εκατοντάδες μαθητές παρουσίασαν λιποθυμίες, ανεξήγητες ζαλάδες, πονοκεφάλους και εμετούς. Αρκετοί από αυτούς χρειάστηκαν αρκετές ημέρες, ακόμη και εβδομάδες, για να συνέλθουν. Συνολικά, 227 παιδιά, κυρίως κορίτσια, επηρεάστηκαν σε ολόκληρη τη χώρα και οι αρχές δεν έχουν ακόμη μια σωστή εξήγηση για το τι συνέβη.

Θεωρίες συνωμοσίας

Ο Μεξικανός πρόεδρος Andres Manuel Lopez Obrador αμέσως μετά, στις καθημερινές συνεντεύξεις τύπου του συμπεριέλαβε ενημερώσεις σχετικά με τα λιποθυμικά επεισόδια στα σχολεία. Ακόμη κι όταν τα περιστατικά σταμάτησαν να συμβαίνουν, οι θεωρίες σχετικά με την αιτία τους κατέκλυζαν τα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης. Μεταξύ των θεωριών ήταν και η δηλητηρίαση από λίπασμα, η μόλυνση από βακτήρια, τα ναρκωτικά, οι διαρροές αερίου και η μόλυνση του νερού. Κανείς, ωστόσο, δεν είχε αποδείξεις. «Είναι πιθανό να συμβαίνει κάτι στο σχολείο και να μη θέλουν να το μάθουμε», ισχυρίστηκε η μητέρα της Esmeralda προσθέτοντας ότι είχε πληρώσει για να υποβληθεί το παιδί σε τεστ ναρκωτικών, αλλά όλα βγήκαν αρνητικά.

Με την πάροδο του χρόνου, παρά την έλλειψη στοιχείων, η ερμηνεία της κοινής γνώμης ήταν ότι στον «γρίφο» υπήρχε εμπλοκή χρήσης ναρκωτικών. Κάποιοι εξέφρασαν την ανησυχία τους για την αυξανόμενη χρήση μεταξύ παιδιών του γυμνασίου, ενώ άλλοι φοβήθηκαν ότι επρόκειτο για μια διεστραμμένη συνωμοσία ενορχηστρωμένη από μεξικανικά καρτέλ ναρκωτικών. Η τελευταία υπόθεση τροφοδοτήθηκε από αναφορές, στα μέσα, για ύποπτους που σύχναζαν γύρω από τα σχολεία στο Μποχίλ καθώς και από το γεγονός ότι, πολλές από τις λιποθυμίες των παιδιών είχαν συμβεί στην Τσιάπας, περιοχή που βρίσκεται σε σημείο γνωστό για τους λαθρέμπορους ναρκωτικών και μεταναστών.

Έξι από τα παιδιά που ενεπλάκησαν στο αρχικό επεισόδιο στο Federal 1 κλήθηκαν στο γραφείο του εισαγγελέα της Τσιάπας για να εξεταστούν από ψυχολόγο. Οι καταθέσεις τους, ωστόσο, δεν βοήθησαν πραγματικά την έρευνα. Στην έκθεση του εισαγγελέα υπήρχαν αναφορές για «πιθανή δηλητηρίαση μέσω τροφής» και «πιθανή μετάδοση μέσω του αέρα». Σε άλλη έκθεση αναφέρθηκε ως πιθανή αιτία η «δηλητηρίαση με διεγερτικά».

Μαζική υστερία;

Το μυστήριο πίσω από την «επιδημία» λιποθυμιών πυροδότησε την περιέργεια ειδικών σε κάθε άκρη της χώρας. Μεταξύ αυτών, και ο επιδημιολόγος Carlos Alberto Pantoja Melendez, ο οποίος, μάλιστα, με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, πραγματοποίησε τη δική του έρευνα. Σταδιακά απέκλεισε τα ναρκωτικά, με δεδομένο ότι, πολλά από τα παιδιά που εξετάστηκαν, βρέθηκαν αρνητικά σε ποικιλία ψυχοτρόπων ουσιών. Απέκλεισε επίσης τα μολυσμένα τρόφιμα, τη δηλητηρίαση από εντομοκτόνα ή τη θερμοπληξία, με δεδομένο ότι, θα προϋπέθεταν υπερβολικά πολλές συμπτώσεις, για να συμβούν ταυτόχρονα και σε πολλούς.

Ο Melendez συμπέρανε ότι, με δεδομένο το ότι τα περισσότερα από τα παιδιά δεν είχαν αισθανθεί αδιαθεσία πριν λιποθυμήσουν, ούτε είχαν παρουσιάσει συμπτώματα όπως εμετό ή ζάλη, τα επεισόδια μάλλον δεν είχαν προκληθεί από κάποια ουσία που λήφθηκε από το στόμα τους. Πολλά από τα σχολεία που εκδηλώθηκαν τα επεισόδια, επιπλέον, δε βρίσκονταν κοντά σε αγροκτήματα ή εργοστάσια. Αποκλείστηκε, λοιπόν, και η δηλητηρίαση από φυτοφάρμακα ή άλλα βιομηχανικά χημικά. Κατά την άποψη του επιδημιολόγου, η μόνη πιθανή, αν και απίθανη, αιτία ήταν η μαζική υστερία, ή αλλιώς η μαζική ψυχογενής ασθένεια.

Η μαζική υστερία είναι, προφανώς, ένα εξαιρετικά σπάνιο φαινόμενο κατά το οποίο κάποιος εμφανίζει συμπτώματα όπως λιποθυμία, συσπάσεις ή κραυγές και στη συνέχεια άλλοι άνθρωποι που βρίσκονται κοντά του αναπαράγουν ακούσια τα συμπτώματα. Κάποιες φορές εμφανίζεται σε ανθρώπους που είναι συναισθηματικά κοντά, αλλά και σε σημεία που περνούν πολύ χρόνο μαζί. Μπορεί να διαρκέσει από λίγες ώρες έως μερικούς μήνες. Το μεγάλο ερώτημα, όμως, παραμένει: Πώς θα μπορούσαν τα κρούσματα να εξαπλωθούν σε  εκατοντάδες χιλιόμετρα, σε διαφορετικές πολιτείες, μεταξύ ανθρώπων που δεν είχαν ποτέ αλληλεπιδράσει μεταξύ τους; Η απάντηση θα μπορούσε να βρίσκεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

«Κάποτε έπρεπε να είσαι εκεί. Να βρίσκεσαι στον ίδιο χώρο. Πλέον, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν μια προέκταση των αισθήσεών μας. Πάντα προσπαθούμε να προλάβουμε. Νομίζω ότι βρισκόμαστε στα πρόθυρα μιας πολύ μεγαλύτερης, παγκόσμιας επιδημίας», εξήγησε στο περιοδικό Insider ο καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Όκλαντ, Dr. Robert Bartholomew.

Οι Melendez και Bartholomew είναι πλέον οι μόνοι δύο άνθρωποι που εξακολουθούν να ερευνούν τις περσινές μαζικές λιποθυμίες. Η θεωρία τους είναι ότι επρόκειτο για ένα επεισόδιο μαζικής υστερίας που προκλήθηκε από το Διαδίκτυο και έναν συνδυασμό ψυχολογικών και αναπτυξιακών διαταραχών λόγω της πανδημίας του κορονοϊού. «Αυτά τα παιδιά ήταν κλεισμένα στα σπίτια τους για σχεδόν δύο χρόνια. Αυτό είναι ένα σημαντικό δεδομένο για τους τρόπους που συνδέονται η ψυχική με την οργανική μας υγεία. Τον τελευταίο χρόνο, είδαμε να συμβαίνουν κάθε είδους περίεργα πράγματα», εξηγεί ο Melendez. Αυτό το καλοκαίρι, οι δύο επιστήμονες σκοπεύουν να επισκεφθούν τα σχολεία που επλήγησαν και να μιλήσουν με τα παιδιά. Με αυτό τον τρόπο ελπίζουν ότι θα πάρουν απαντήσεις στους λόγους που προκάλεσαν τις μυστηριώδεις λιποθυμίες.