Φρίκη σε live μετάδοση: Τα video games καθοδηγούν την παράνοια στα social media

Στις 2 Ιανουαρίου 1987 ο Αμερικανός πολιτικός από την Πενσυλβάνια Budd Dwyer καλεί δημοσιογράφους σε συνέντευξη Τύπου. Είχε προηγηθεί η καταδίκη του για δωροδοκία ύψους 300.000 δολαρίων από επιχειρηματία. Ο Dwyer, μέχρι τέλους, υποστήριζε πως είναι αθώος και ότι έχει πέσει θύμα ανταγωνισμού μέσα από το ίδιο του το κόμμα των Ρεπουμπλικανών. Τελικά, εκείνη την ημέρα του Γενάρη, ο Dwyer αφού είπε όσα ήθελε να πει στους δημοσιογράφους, έβγαλε όπλο και αυτοκτόνησε σε live μετάδοση. Είχε προτρέψει όσους δεν αντέχουν στη θέα του αίματος να αποχωρήσουν από την αίθουσα. Στα χρόνια που θα ακολουθούσαν, τα νέα ήθη δεν θα άφηναν περιθώρια για τέτοιες «ευαισθησίες». 

Το πρωί της 15ης Μαρτίου 2019, ένας λευκός άνδρας άνοιξε πυρ σε δύο τεμένη της πόλης Κράιστσερτς στη Νέα Ζηλανδία, σκοτώνοντας τουλάχιστον 49 ανθρώπους και τραυματίζοντας ακόμη 48. Τις επιθέσεις αυτές ο ένοπλος τις μετέδιδε live στο Facebook, για περισσότερο από 15 λεπτά. Μέχρι στιγμής έχει συλληφθεί ο 28χρονος Αυστραλός Μπρέντον Τάραντ, το «μανιφέστο» του οποίου δείχνει έναν άνθρωπο με ακροδεξιές, εξτρεμιστικές ιδεολογίες, ενώ ο ίδιος χαρακτηρίζει τον εαυτό του «οικολόγο εθνικιστή» χωρίς να επιβεβαιώνει αν είναι χριστιανός ή όχι, καθώς «το ψάχνει ακόμη». Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που η φρίκη μεταδίδεται ζωντανά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. 

Σλοβενία, 15 Φεβρουαρίου 2017. Δύο Σλοβένοι ξυλοκοπούν μέχρι θανάτου συμπατριώτη τους, μεταδίδοντας τον ξυλοδαρμό ζωντανά στο Facebook. Είκοσι τέσσερις ώρες μετά το έγκλημα, οι δράστες προφυλακίστηκαν. Ωστόσο, η Ιστορία κατέγραψε πως τη live μετάδοσή τους παρακολούθησαν 250.000 χρήστες ενώ 400 από αυτούς πάτησαν και «like». Η σλοβένικη εφημερίδα Dnevnik αναφέρει πως η Αστυνομία ενημερώθηκε για τον φόνο με ανώνυμο τηλεφώνημα, ενώ χρειάστηκαν ώρες για να κατέβει το βίντεο από τη δημοφιλή πλατφόρμα. 

Σικάγο, Απρίλιος 2017. Τουλάχιστον πέντε έφηβοι (ακόμη και ηλικίας 14 ετών) κατηγορούνται ότι βίασαν ομαδικά 15χρονη, μεταδίδοντας την κακοποίηση του κοριτσιού live στο Facebook. Η εφημερίδα The Chicago Tribune γράφει σχετικά με το περιστατικό πως η 15χρονη δηλώθηκε ως αγνοούμενη στις 19 Μαρτίου 2017 και βρέθηκε δύο ημέρες αργότερα. Η μητέρα της ήταν εκείνη που παρέδωσε στις Αρχές φωτογραφίες από το βίντεο που είχαν αναρτήσει οι έφηβοι στο Facebook και το οποίο έδειχνε αρκετούς νεαρούς να βιάζουν το κορίτσι. Τι κι αν τον live βιασμό παρακολούθησαν περίπου 40 χρήστες του μέσου; Κανείς δεν μπήκε στον κόπο να ειδοποιήσει την αστυνομία...

Ινδία, Αύγουστος 2018. Ο 27χρονος Αμίτ Τσαουχάν αποφασίζει να βάλει τέλος στην ζωή του επειδή η γυναίκα του τον εγκατέλειψε και πήρε μαζί της και τα παιδιά τους. Η αυτοκτονία του θα μεταδοθεί ζωντανά στο Facebook, όπου οι «φίλοι» του θα παρακολουθήσουν σε live streaming τον απαγχονισμό του. 

Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, το Facebook ετεροχρονισμένα επενέβη, «κατεβάζοντας» τα βίντεο με το σκληρό περιεχόμενο. Το ίδιο συνέβη και στην περίπτωση της διπλής επίθεσης στη Νέα Ζηλανδία στις 15 Μαρτίου 2019. Περισσότερο όμως και από την εκ των υστέρων δράση (που οπωσδήποτε είναι σημαντική και απαραίτητη), σημασία έχει να κατανοήσουμε τι είναι εκείνο που ωθεί κάποιον να πραγματοποιήσει μια φρικαλεότητα, κάνοντάς το μάλιστα σε ζωντανή μετάδοση. 

Αν η τηλεόραση έφερε την κτηνωδία του πολέμου στα σαλόνια των ανθρώπων, όπως ανέφερε κάποτε ο φιλόσοφος της Θεωρίας της Επικοινωνίας, Marshall McLuhan, τότε η έλευση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης εξέλιξε τον τρόπο που προβάλλεται η κάθε είδους κτηνωδία γενικότερα στη δημόσια σφαίρα. Κι αυτό γιατί τα social media έδωσαν χώρο και χρόνο δημόσιας προβολής σε άτομα που διαφορετικά δεν θα είχαν τίποτα από τα δύο. 

Το ethnos.gr συνομίλησε με τον αναπληρωτή καθηγητή του τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ στο ΑΠΘ Βασίλη Βαμβακά, ο οποίος σημείωσε σχετικά τα εξής: «Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης λειτουργούν πολύ θετικά ως προς τη μεγάλη διάδοση και διάχυση του περιεχομένου, η οποία είναι συχνά ανεξέλεγκτη. Το ενδιαφέρον είναι ότι ο φανατισμός έχει εμφανίσει πολλά κοινά στοιχεία χρήσης της εικόνας ως προς την τρομοκρατική της διάσταση, φτιάχνεται δηλαδή ολόκληρη σκηνοθεσία (περίπτωση τζιχαντιστών), θυμίζοντας έντονα τα video games. Έτσι, προκαλούν πολλαπλό τρόμο και έκπληξη στον θεατή, καθώς τον κάνουν να πιστέψει πως ό,τι βλέπει σε βιντεοπαιχνίδια με σκηνές ακραίας βίας, μπορεί να γίνει και στην πραγματικότητα». 

Παράλληλα, ο κ. Βαμβακάς σημείωσε πως για ένα τόσο μεγάλο ζήτημα δεν μπορεί να υπάρξει μία και μόνη εξήγηση ενώ συμπλήρωσε: «Τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς, τα social media βοηθούν στη γρήγορη διάδοση οποιασδήποτε ακραίας αντίληψης. Οι τρομοκράτες έχουν στα χέρια ένα κανονικό όπλο, πλέον, τρομοκράτησης μέσω της εικόνας, κατά κύριο λόγο, το οποίο και χρησιμοποιούν εκτενώς». 

Η πρώτη φορά που κατέστη τόσο ρεαλιστικό το μοτίβο ενός video game στις οθόνες μας ήταν στις 11 Σεπτεμβρίου του 2001 με το χτύπημα σε live μετάδοση στους Δίδυμους Πύργους. Τελικά, αποδεικνύεται πως η ημερομηνία αυτή άλλαξε τον κόσμο σε τόσα πολλά επίπεδα. Ακόμη και στον τρόπο που καταναλώνουμε τη φρίκη.