Τι κρύβεται πίσω από την αλλαγή στάσης του Ερντογάν για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ: Θα πάρει τελικά τα F-16 από τις ΗΠΑ

Η Τουρκία συμφώνησε τη Δευτέρα να ανοίξει το δρόμο για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, μια ξαφνική μεταστροφή που επιτρέπει στη συμμαχία να προβάλλει μια εικόνα ενότητας την παραμονή μιας κρίσιμης συνόδου κορυφής, μεταδίδουν οι New York Times, με φόντο τις χθεσινές καταιγιστικές εξελίξεις.

Παίρνει και τα F-16 ο Ερντογάν

Η επικείμενη ένταξη της Σουηδίας ήταν μια νίκη για τον Γενς Στόλτενμπεργκ, τον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ από το 2014, ο οποίος συμφώνησε την περασμένη εβδομάδα να παραμείνει άλλον έναν χρόνο για να βοηθήσει στην καθοδήγηση μιας πολεμικής προσπάθειας στην οποία το ΝΑΤΟ μπορεί να μη συμμετέχει άμεσα, αλλά κρίσιμος προμηθευτής όπλων και εκπαίδευσης. Ακολούθησε έντονη πίεση προς τον πρόεδρο της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ιδίως από τον πρόεδρο Μπάιντεν, ο οποίος τηλεφώνησε στον Τούρκο ηγέτη ενώ βρισκόταν καθ' οδόν προς την Ευρώπη την Κυριακή.

Ο κ. Μπάιντεν, λίγες ώρες μετά την προσγείωσή του στη Λιθουανία ενόψει της έναρξης της συνόδου κορυφής το πρωί της Τρίτης, πανηγύρισε τη στιγμή, λέγοντας σε δήλωσή του ότι είναι «έτοιμος να συνεργαστεί με τον πρόεδρο Ερντογάν και την Τουρκία για την ενίσχυση της άμυνας και της αποτροπής στην ευρωατλαντική περιοχή».

Η δήλωση ερμηνεύτηκε ευρέως ως ένδειξη ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πουλήσουν στην Τουρκία τα μαχητικά F-16 και άλλους εξοπλισμούς που έχει ζητήσει. Και η απόφαση του κ. Ερντογάν ήρθε μόλις λίγες ώρες αφότου δήλωσε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει πρώτα να προωθήσει την αίτηση της χώρας του να ενταχθεί στο μπλοκ της Ε.Ε. προτού ανοίξει το δρόμο για το ΝΑΤΟ.

Και νωρίς το πρωί της Τρίτης η εκτίμηση αυτή επιβεβαιώθηκε: Ο Τζέικ Σάλιβαν, Σύμβουλος Ασφαλείας του προέδρου των ΗΠΑ ανακοίνωσε πως ο Μπάιντεν, σχεδιάζει να προχωρήσει στην προμήθεια των F-16 στην Τουρκία σε συνεννόηση με το αμερικανικό Κογκρέσο.

Η αντιστροφή των αντιρρήσεων της Τουρκίας θα διευκολύνει σημαντικά τον χρόνο Μπάιντεν στη σύνοδο κορυφής, εκτιμούν οι NYT, βγάζοντας ένα σημαντικό πρόβλημα από την ατζέντα.

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ήταν ένα σοκ για τη Φινλανδία και τη Σουηδία, με μακρά ιστορία στρατιωτικής ουδετερότητας, ωθώντας και τις δύο χώρες να επιδιώξουν την ένταξη στο ΝΑΤΟ, κάτι που ήταν απρόθυμες να κάνουν.

Η ένταξή τους ουσιαστικά μετατρέπει τη Βαλτική Θάλασσα σε μια υδάτινη οδό που κυριαρχείται από το ΝΑΤΟ, η οποία ενισχύει την ικανότητα του ΝΑΤΟ να προστατεύει τα πιο ευάλωτα μέλη του: τα κράτη της Βαλτικής. Σε αυτά περιλαμβάνεται και ο τόπος διεξαγωγής της συνόδου κορυφής, η Λιθουανία, η οποία συνορεύει τόσο με τη Ρωσία όσο και με τη Λευκορωσία.

Τι κρύβεται πίσω από την αλλαγή στάσης του Ερντογάν

Αναλυτές είπαν ότι η μεταστροφή του κ. Ερντογάν δεν είχε να κάνει τόσο με την αλλαγή της γνώμης του, όσο με την απόφαση ότι κέρδισε όσα θα μπορούσε να κερδίσει από τη στάση του.

Αν επέμενε περαιτέρω, πιθανότατα δεν θα έπαιρνε πολύ περισσότερα, αλλά θα μπορούσε να θέσει σε περαιτέρω κίνδυνο τη θέση του μεταξύ των συμμάχων του ΝΑΤΟ. Η συνέχιση του αποκλεισμού της Σουηδίας θα ενίσχυε τις αμφιβολίες σχετικά με την πίστη της Τουρκίας στη συμμαχία.

«Για λόγους γεωπολιτικής άμυνας και ευρύτερων οικονομικών σκοπιμοτήτων, ήταν προς το συμφέρον της Τουρκίας να αφήσει τη Σουηδία να περάσει στη σύνοδο κορυφής», δήλωσε ο Emre Peker, διευθυντής Ευρώπης στην Eurasia Group, μια εταιρεία συμβούλων πολιτικών κινδύνων.

Ο κ. Μπάιντεν, ο οποίος έφτασε στο Βίλνιους το βράδυ της Δευτέρας από το Λονδίνο, πρέπει ακόμη να προσπαθήσει να βρει κάποια συμφωνημένη γλώσσα σχετικά με τη μελλοντική σχέση της Ουκρανίας με τη συμμαχία. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των συμμάχων συνεχίστηκαν μέχρι αργά το βράδυ της Δευτέρας χωρίς σαφή λύση.

Οι συνομιλίες σχετικά με το πώς θα ικανοποιηθούν τα αιτήματα της Ουκρανίας για είσοδο υπογράμμισαν πως η ενότητα του ΝΑΤΟ που ο κ. Μπάιντεν εξυμνεί σε κάθε ευκαιρία γίνεται όλο και πιο δύσκολο να διατηρηθεί όσο ο πόλεμος συνεχίζεται.

Η συμμαχία λειτουργεί με συναίνεση, εξοργίζοντας όλο και περισσότερο τα μεγαλύτερα μέλη της. Ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος πέρασε την τελευταία εβδομάδα περιοδεύοντας στις πρωτεύουσες χωρών – μελών του ΝΑΤΟ για να συγκεντρώσει υποστήριξη, απείλησε να παραλείψει την εκδήλωση αν τα μέλη δεν σημειώσουν σημαντική πρόοδο στη διαμόρφωση μιας σαφούς δέσμευσης για το πώς και πότε θα ενταχθεί στη δυτική συμμαχία.

Ο κ. Ζελένσκι έχει συμμετάσχει σε μια σειρά συναντήσεων που είναι κρίσιμες για τη συνέχιση της βοήθειας στη μάχη κατά της Ρωσίας, οπότε αν χάσει αυτή τη συνάντηση, αυτό θα είναι οπτική απόδειξη παραβίασης.

Σε συνέντευξη που μεταδόθηκε στο CNN την Κυριακή, ο κ. Μπάιντεν δήλωσε για την Ουκρανία: «Δεν νομίζω ότι είναι έτοιμη για ένταξη στο ΝΑΤΟ». Στη συνέχεια αναγνώρισε έναν μακροχρόνιο, βαθύτερο φόβο: ότι η αποδοχή της Ουκρανίας τώρα, δεδομένης της δέσμευσης του ΝΑΤΟ για συλλογική άμυνα, θα έστελνε το μήνυμα ότι «βρισκόμαστε σε πόλεμο με τη Ρωσία». Αυτό είναι ένα επιχείρημα που ο πρόεδρος προβάλλει εδώ και 15 μήνες.

Η Γερμανία συμφωνεί με τον κ. Μπάιντεν, αλλά αρκετά κράτη του πρώην σοβιετικού μπλοκ που τώρα ανήκουν στο ΝΑΤΟ διαφωνούν, λέγοντας ότι η Ουκρανία θα έφερνε ένα από τα ισχυρότερα και πιο δοκιμασμένα στη μάχη έθνη της Ευρώπης στη συμμαχία και ότι αξίζει να ενταχθεί τώρα ή μόλις υπάρξει κατάπαυση του πυρός.

Όλα αυτά θα ήταν αρκετά δύσκολο να αντιμετωπιστούν σε μια διήμερη σύνοδο κορυφής. Αλλά περιπλέκεται από το γεγονός ότι η επέκταση του ΝΑΤΟ συμβαίνει την ίδια στιγμή που οι Ευρωπαίοι ηγέτες προσπαθούν να πείσουν το κοινό τους να μετατρέψουν τη συμμαχία σε αυτό που ήταν κάποτε: μια πραγματική πολεμική δύναμη που εκπαιδεύεται και περιπολεί για να κρατήσει τη Μόσχα μακριά.

Οι διαφωνίες για την ένταξη μπορεί να επισκιαστούν από νέες ανησυχίες ότι η πολυαναμενόμενη ουκρανική αντεπίθεση έχει βαλτώσει και ότι το Κίεβο θα μπορούσε να ξεμείνει από πυρομαχικά - ένα από τα πολλά σενάρια που αμερικανοί αξιωματούχοι των μυστικών υπηρεσιών λένε ότι ο κ. Πούτιν σκέφτεται για να μετατρέψει την ταπείνωση σε νίκη.

Ο κ. Μπάιντεν ενέκρινε την αποστολή πυρομαχικών διασποράς, αμφιλεγόμενων εντός της συμμαχίας, για να καλυφθεί το κενό μέχρι να παραχθούν περισσότερα βλήματα για το ουκρανικό πυροβολικό - και, αν και δεν ειπώθηκε, για να μπορέσουν καλύτερα να καταστρέψουν τους Ρώσους στα βαθιά σκαμμένα χαρακώματά τους.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ και ο σύμβουλός του σε θέματα εθνικής ασφάλειας, Τζέικ Σάλιβαν, έκαναν και οι δύο σαφές ότι οι σύμμαχοι των ΗΠΑ θα συμφωνήσουν με την απόφαση αυτή, ακόμη και εκείνοι που έχουν υπογράψει τη Σύμβαση για τα πυρομαχικά διασποράς, η οποία μετρά 15 χρόνια ζωής και απαγορεύει την παραγωγή, την πώληση ή τη χρήση των όπλων αυτών.  Το ζήτημα του τι ακριβώς θα υποσχεθεί η Ουκρανία θα είναι το πιο ακανθώδες στη σύνοδο κορυφής.

Το τελικό ανακοινωθέν αναμένεται να αναφέρει ότι «η δικαιωματική θέση της Ουκρανίας είναι στη συμμαχία του ΝΑΤΟ», δήλωσαν αξιωματούχοι χωρών του ΝΑΤΟ, αλλά υπάρχει συζήτηση σχετικά με την προσθήκη «όταν το επιτρέψουν οι συνθήκες» ή αν θα πρέπει να περιγραφούν λεπτομερώς ορισμένες από αυτές τις συνθήκες. Πέρα όμως από τη διατύπωση, το πώς η Ουκρανία θα φτάσει εκεί, και μέσω ποιας διαδικασίας, παραμένει υπό αμφισβήτηση.

Η Ουκρανία και οι σύμμαχοι της Κεντρικής Ευρώπης, ιδίως αυτοί που συνορεύουν με τη Ρωσία, λένε ότι θέλουν να υποσχεθεί στην Ουκρανία άμεση ένταξη μόλις σταματήσουν οι μάχες.