Παναγία Σουμελά: Πολιτικές αντιδράσεις στην Τουρκία για τη λειτουργία στην ιστορική Μονή

Στο στόχαστρο των ακροδεξιών κομμάτων της Τουρκίας έχει μπει η φετινή λειτουργία στις 15 Αυγούστου στην Παναγία Σουμελά στην Τραπεζούντα του Πόντου.

Μετά το κόμμα Νίκης του Ουμίτ Οζντάγ, που είδε μέχρι και συνωμοσία των μυστικών υπηρεσιών της Ελλάδας πίσω από την τέλεση της λειτουργίας τον Δεκαπενταύγουστο, το Καλό Κόμμα της Μεράλ Ακσενέρ ζήτησε την ακύρωση της λειτουργίας.

Ο εκπρόσωπος Τύπου του Κόμματος IYI, Κιουρσάντ Ζορλού, ζήτησε την ακύρωση της λειτουργίας τον Δεκαπενταύγουστο, η οποία θα πραγματοποιηθεί φέτος για 10^η φορά από το άνοιγμα της ιστορικής μονής, με την αιτιολογία ότι αυτή αποτελεί υπέρβαση εξουσίας εκ μέρους του Πατριάρχη, με βάση τη Λωζάνη, ενώ τονίζει την ανάγκη τήρησης της αρχής της αμοιβαιότητας εκ μέρους της Ελλάδας.

Συγκεκριμένα, η δήλωση του Ζορλού στον λογαριασμό του στα social media αναφέρει:   

«Η 15η Αυγούστου 1461 είναι η ημερομηνία κατάκτησης της Τραπεζούντας από τον Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ... Κύκλοι κατά της Τουρκίας τη βλέπουν ως ημέρα πένθους.

Θα θέλαμε να επιστήσουμε την προσοχή για τη μνήμη που αφορά τη σημαντική αυτή ημέρα και να προειδοποιήσουμε τις αρχές.

Από την ίδρυση της Δημοκρατίας μέχρι το 2010, οι τελετουργίες δεν επιτρέπονταν επί 88 χρόνια και άρχισαν να επιτρέπονται στις 15 Αυγούστου στο μουσείο Σουμελά. Αν και δεν πραγματοποιούνταν για ένα διάστημα λόγω εργασιών αποκατάστασης, αποφασίστηκε να συνεχιστεί το τελετουργικό φέτος, όπως και πέρυσι, και η εν λόγω άδεια κοινοποιήθηκε με επίσημη επιστολή την περασμένη Πέμπτη.

Φυσικά, είμαστε υπέρ του της διασφάλισης των δικαιωμάτων και των ελευθεριών, που αναφέρονται στη Συνθήκη της Λωζάνης, στο πλαίσιο των διατάξεων της Συνθήκης και της διεξαγωγής της λειτουργίας. Στην πραγματικότητα, δεν βλέπουμε κανένα κακό από την επίσκεψη σε αυτά τα μέρη μιας θρησκευτικής ομάδας.

ΑΛΛΑ, στην παρούσα φάση, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι αυτή η λειτουργία δεν αποτελεί μια απλή πράξη λατρείας...

Η λειτουργία του Πατριάρχη στη Σουμελά είναι εκτός της δικαιοδοσίας που καθορίζει η Λωζάνη και η υλοποίηση ενός τέτοιου βήματος θα πρέπει να γίνεται στο πλαίσιο των παραπάνω αρχών και κυρίως ανάλογα με τα βήματα που κάνει κι η Ελλάδα, στο πλαίσιο της αμοιβαιότητας.

Για παράδειγμα, ο Σύλλογος Θρησκευτικών Υπαλλήλων Τζαμιών της Δυτικής Θράκης υπέβαλε αίτηση σε ελληνικά ιδρύματα τον περασμένο μήνα. Απαίτησε να επιτραπεί η προσευχή της Παρασκευής σε παλιά τζαμιά της Οθωμανικής περιόδου σε Σέρρες, Ιωάννινα και Θεσσαλονίκη και το αίτημα αυτό απορρίφθηκε κατηγορηματικά από την κυβέρνηση της Αθήνας.

Εάν πρόκειται να επιτραπεί η λειτουργία στη Σουμελά, η διαδικασία θα πρέπει να επανασχεδιαστεί διασφαλίζοντας τις σχετικές ευαισθησίες.

Μοιραζόμαστε με την κοινή γνώμη αυτά τα στοιχεία και τις ανησυχίες, τις οποίες έχουμε μεταφέρει και προφορικά στις αρχές, και καλούμε να ακυρωθεί άμεσα η λειτουργία της 15ης Αυγούστου».

Τζιχάτ Γιαϊτζί: Μην κάνετε τον Μωάμεθ τον Πορθητή να στριφογυρνάει μέσα από τον τάφο του

«Μην κάνετε τον Μωάμεθ τον Πορθητή να γυρίσει μέσα στον τάφο του οργανώνοντας λειτουργία στην επέτειο της κατάκτησης», δηλώνει ο Τούρκος υποναύαρχος ε.α. και εμπνευστής του ‘Τουρκο-Λιβυκού μνημονίου’ Τζιχάτ Γιαϊτζί σε συνέντευξή του στην αντιπολιτευόμενη εφημερίδα Σοζτζού. 

Ο Γιαϊτζί σχολιάζοντας τη λειτουργία που θα πραγματοποιηθεί την 15η Αυγούστου ως «συντριβή της Λωζάνης». 

«Υπάρχουν ποντιακά όνειρα εδώ, υπάρχει στόχευση να δημιουργηθεί ένα πρόβλημα στη Μαύρη Θάλασσα», ισχυρίστηκε ο Τούρκος ναύαρχος, ο οποίος μάλιστα έστειλε επιστολές σε όλους τους αρχηγούς πολιτικών κομμάτων υποστηρίζοντας ότι:

«Το να επιτρέψουμε αυτή τη λειτουργία είναι σαν να καταργούμε τη Λωζάνη».

«Η Ελλάδα -είπε ο Γιαϊτζί- γιορτάζει την 15η Αυγούστου ως ‘Ημέρα του Πόντου’».

«Το Ελληνικό Ορθόδοξο Πατριαρχείο εξουσιοδοτείται από τη Συνθήκη της Λωζάνης να παρέχει θρησκευτικές υπηρεσίες σε Χριστιανούς στην Κωνσταντινούπολη, την Ίμβρο και την Τένεδο. Επομένως, η διεξαγωγή λειτουργίας από τον Πατριάρχη στην Τραπεζούντα αποτελεί παραβίαση της Συνθήκης της Λωζάνης. Δεν υπάρχουν ορθόδοξοι χριστιανοί υπήκοοι  στην Τραπεζούντα. Το γεγονός ότι αυτό το τελετουργικό είναι για τον εορτασμό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι επίσης αντίθετο με τον Χριστιανισμό. Επειδή η Παναγία δεν ανέβηκε στον ουρανό από τη Σουμελά. Επιπλέον, όταν πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά αυτή η λειτουργία το 2010, ήταν που ονομάστηκε ‘Ημέρα του Πόντου’ από τον ίδιο τον Πατριάρχη και άλλους συμμετέχοντες. Εδώ υπάρχουν ποντιακά όνειρα. Αυτές οι λειτουργίες έχουν στόχο να αναβιώσουν τα ποντιακά όνειρα και να δημιουργήσουν ένα «θέμα Μαύρης Θάλασσας» με το όνομα του Πόντου εκτός από το λεγόμενο νοτιοανατολικό ζήτημα στη χώρα μας. Η FETO, το PKK και ο ελληνικός Τύπος το υποστηρίζουν πολύ. Επίσης, έχει γίνει παράδοση να δωρίζουν μια φανέλα (της ομάδας ποδοσφαίρου) Trabzonspor στον Πατριάρχη. Ο Πατριάρχης δεν έχει καμία απολύτως σχέση με την Τραπεζούντα. Γεννήθηκε στην Ίμβρο. Το γεγονός ότι η Τραπεζούντα έχει μεγαλώσει τόσο πολύ είναι ένδειξη του ποντιακού ονείρου».

«Γιορτάστε την κατάκτηση»

Στις επιστολές του προς τους αρχηγούς πολιτικών κομμάτων και ορισμένων μη κυβερνητικών οργανώσεων, ο Γιαϊτζί έκανε την ακόλουθη έκκληση:

«Δεν πρέπει να επιτραπεί στην ‘Ελληνική Μητρόπολη του Φαναρίου’  να διοργανώνει λειτουργίες στη Σουμελά. Ποτέ στις 15 Αυγούστου, την ημέρα που ο Σουλτάνος Μωάμεθ ο Πορθητής κατέκτησε την Τραπεζούντα. Σκοπός αυτής της λειτουργίας είναι να ξεχάσει ή να επισκιάσει την ιστορία της κατάκτησης της Τραπεζούντας, εξυπηρετώντας έτσι τις φιλοδοξίες της Μεγάλης Ιδέας προπαγανδίζοντας ότι πρόκειται στην πραγματικότητα για ελληνικά εδάφη. Πληγώνει επίσης την αγαπημένη μνήμη όλων των μαρτύρων μας. Απαιτούμε να ακυρωθεί η άδεια για αυτή τη λειτουργία και να εορταστεί η άλωση της Τραπεζούντας από τον Μωάμεθ τον Πορθητή στην Τραπεζούντα και τη Σουμελά με τρόπο που αρμόζει στη δόξα της. Η διεξαγωγή αυτής της λειτουργίας είναι αντίθετη με την φιλοσοφία ίδρυσης της Δημοκρατίας της Τουρκίας και τις διατάξεις της Συνθήκης της Λωζάνης. Μην κάνετε τον Μωάμεθ τον Πορθητή και τους προγόνους μας να γυρίζουν μέσα στους τάφους τους και μην αφήσετε τη Συνθήκη της Λωζάνης να καταργηθεί».

Ο Γιαϊτζί υπενθύμισε επίσης ότι ο Σύλλογος Ποντίων στην Αθήνα κάλεσε τον Έλληνα πρωθυπουργό Μητσοτάκη στη λειτουργία στη Σουμελά και είπε:

«Αν όχι φέτος, ο Μητσοτάκης μπορεί να έρθει του χρόνου και να πει, ‘Πατρίδα των προγόνων μας είναι ο Πόντος’, ‘γενοκτονία του Πόντου’. Αξίζει να γίνεις ο καταλύτης για να γκρεμιστεί έτσι αυτή η χώρα;».

«Ας κάνουμε ισλαμικό μνημόσυνο για τον Ατατούρκ στην Αθήνα!»

Ο Τζιχάτ Γιαϊτζί πρότεινε μάλιστα «εφόσον επιτρέπονται οι λειτουργίες στη Σουμελά, σε αντάλλαγμα, κάθε χρόνο στις 30 Αυγούστου, να απαγγέλλεται το Κοράνι και να γίνεται ισλαμικό μνημόσυνο για τους μάρτυρες και τους βετεράνους του Πολέμου της Ανεξαρτησίας και τους Βαλκανικούς Πολέμους, ιδιαίτερα για τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, στο Τζαμί Φετιγιέ, το οποίο χτίστηκε από τον Μωάμεθ τον Πορθητή όταν προσάρτησε την Αθήνα στα οθωμανικά εδάφη και τώρα λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος».

«Πολιτική» η λειτουργία στη Σουμελά

Η λειτουργία τον Δεκαπενταύγουστο στη Μονή Σουμελά συζητείται αρκετά φέτος στους εθνικιστικούς κύκλους της Τουρκίας. Τονίζουν ότι η Μονή Σουμελά δεν αποτελεί θρησκευτικό «κέντρο» για τον ορθόδοξο κόσμο και ότι η επιλογή αυτού του τόπου για τη λειτουργία είναι πολιτική. Αναφέρεται ότι οι Ορθόδοξοι σε διάφορες χώρες του κόσμου δεν ενδιαφέρονται για την περιοχή, αλλά οι Έλληνες προτιμούν αυτή την περιοχή λόγω των «ποντιακών» τους φιλοδοξιών.

Ο καθηγητής Ιμπραχίμ Τελίογλου, μιλώντας στην εθνικιστική εφημερίδα Αϊντινλίκ υποστηρίζει ότι  δεν γίνονταν λειτουργίες του Δεκαπενταύγουστου στη Μονή Σουμελά ούτε κατά τη βυζαντινή ούτε κατά την περίοδο των Κομνηνών και ότι η αναβίωση της θρησκευτικής λειτουργίας στη Σουμελά έχει πολιτική σκοπιμότητα.

«Αυτό είναι ένα πολιτικό γεγονός, όχι θρησκευτικό. Οι Έλληνες προσπαθούν να καταστήσουν τη λειτουργία στη Σουμελά σύμβολο για να ικανοποιήσουν τις  φιλοδοξίες τους για τον Πόντο».

Γιατί μόνο οι Έλληνες θέλουν να τελούν λειτουργία;

Όπως ισχυρίζεται, «η 15η Αυγούστου είναι μια σημαντική ημέρα για τους Χριστιανούς. Γίνονται λειτουργίες για την Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου. Ωστόσο, τέτοια λειτουργία δεν γίνονταν ποτέ στη Μονή Σουμελά στην ιστορία. Ούτε στη βυζαντινή ούτε στην εποχή των Κομνηνών. Είναι στη φαντασία τους αυτή η λειτουργία. Για παράδειγμα, υπάρχει η εκκλησία της Αγίας Σοφίας στην Τραπεζούντα. Τώρα έχει μετατραπεί σε τζαμί. Είναι γνωστό ότι εδώ στην ιστορία πραγματοποιήθηκαν μεγάλες λειτουργίες τον 15Αύγουστο. Ωστόσο, δεν γίνεται κάτι τέτοιο στη Σουμελά. Δεν ήταν  θρησκευτικό κέντρο. Επομένως, πρέπει να αναζητήσουμε έναν πολιτικό σκοπό πίσω από αυτό. Τουρίστες από Αμερικανούς, Βρετανούς, Γερμανούς, Γάλλους, Βούλγαρους, Γεωργιανούς και πολλές άλλες χώρες έρχονται εδώ. Δεν έχει νόημα να εκτελούνται λειτουργίες στη Σουμελά για αυτούς. Για αυτούς, η Σουμελά δεν είναι ένα μέρος σαν την Έφεσο».

«Ο λόγος είναι προφανής. Στην ιστοσελίδα του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών υπάρχουν ακόμη σήμερα χάρτες της «Μεγάλης Ελλάδας». Όταν κοιτάτε αυτούς τους χάρτες, η Σμύρνη, η Κωνσταντινούπολη και η περιοχή της ανατολικής Μαύρης Θάλασσας εμφανίζονται ως «Χαμένες Πατρίδες». Γι' αυτό έρχονται εδώ και οργανώνουν εκδρομές και λειτουργίες. Το 1997 προσπάθησαν να έρθουν στην Τραπεζούντα με ένα πλοίο που ονομαζόταν Βενιζέλος με το όνομα «Συμπόσιο Θρησκείας, Επιστήμης και Περιβάλλοντος». Ο κόσμος βέβαια δεν το επέτρεψε. Το πλοίο δεν μπορούσε καν να δέσει στο λιμάνι. Όταν επρόκειτο να πραγματοποιήσουν την πρώτη λειτουργία, το κράτος τους έδειξε ένα μέρος. Όμως προσπάθησαν να βγουν έξω από το μέρος που τους υποδείχθηκε και να κάνουν μια μεγάλη λειτουργία μέσα στη Μονή Σουμελά. Ο διευθυντής του μουσείου τότε είχε αντίρρηση.  Επιτέθηκαν στο διευθυντή του μουσείου μας. Μετά ήρθε μια μεγάλη ομάδα από την Ελλάδα. Σε όλη την Τραπεζούντα κηρύχθηκε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Οι δρόμοι από το αεροδρόμιο προς τη Σουμελά κόπηκαν. Η κυκλοφορία έχει διακοπεί. Τους μετέφερε εκεί ειδική νηοπομπή. Όσοι ήρθαν φορούσαν μπλουζάκια που θεωρούσαν την ανατολική Μαύρη Θάλασσα μέρος της Ελλάδας. Στα μπλουζάκια έγραφαν 'I am Pontus'. Προκαλούν ξεκάθαρα. Κάθε 15 Αυγούστου, η Τραπεζούντα γίνεται μια περιοχή ανοιχτή στην πρόκληση. Ένας πολίτης εκεί είπε, «Τι συμβαίνει, αδερφέ, εδώ είναι τουρκική πατρίδα!». Αν πούμε ‘επίθεση στους χριστιανούς’, θα το διαλαλήσουν σε όλον τον κόσμο. Ποια είναι η ανάγκη για όνομα του Θεού;». 

«Όνειρα για Πόντο»

Ο Τούρκος καθηγητής συνεχίζει λέγοντας:

«Ξέρετε, όπως ακριβώς η δήθεν Γενοκτονία των Αρμενίων, έτσι ανακάλυψαν και τη δήθεν Γενοκτονία του Πόντου. Το δέχτηκαν στη Βουλή των Ελλήνων το 1997. Ο άνθρωπος που διορίστηκε από τον Βαρθολομαίο ως πατριάρχης Αμερικής, επιτελεί ένα πολύ σοβαρό έργο εκεί και λέει ότι 353.000 Έλληνες σφαγιάστηκαν από τους Τούρκους στην Ανατολική Μαύρη Θάλασσα. Τώρα έχουν προσκαλέσει τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας στη λειτουργία στη Σουμελά. Ο σύλλογος που τον προσκάλεσε φέρει το όνομα ενός από αυτούς που πέθαναν κατά τη διάρκεια αυτών των ποντιακών δραστηριοτήτων. Κάθε 19 Μαΐου κάνουν μεγάλες εκδηλώσεις μνήμης στη Θεσσαλονίκη, εδώ κι εκεί. Σύμβουλοι, βουλευτές και δήμαρχοι παρίστανται σε αυτές τις επετειακές εκδηλώσεις. Μάλιστα, ένας δήμαρχος είπε κάποτε ότι ‘Δεν συνέβη κάτι τέτοιο’ και προσπάθησαν να τον λιντσάρουν. Προσπαθούν να δημιουργήσουν μια ταυτότητα μέσω της εχθρότητας προς την Τουρκία.

Τώρα, αν συνεχίσουμε σε αυτή τη λογική, θα πρέπει να ζητήσουμε τα Βαλκάνια, όπου μείναμε για αιώνες. Σήμερα όμως έχουν συσταθεί διάφορα κράτη, αδερφέ. Αυτό είναι δικό σας; Με άλλα λόγια, πρέπει να κλείσουμε τις σελίδες της ιστορίας σε ένα συγκεκριμένο μέρος. Στις 15 Αυγούστου 1461 η Τραπεζούντα κατακτήθηκε από τον σουλτάνο Μωάμεθ τον Πορθητή. Ακόμα κάνουν προπαγάνδα ότι ‘η Τραπεζούντα είναι υπό κατοχή από το 1461’. Είναι απλά ένα όνειρο», αναφέρει ο Τελίογλου, ο οποίος στη συνέχεια αμφισβητεί και την οικουμενικότητα του Πατριάρχη, αποκαλώντας τον «πάστορα».

«Ο Βαρθολομαίος προκαλεί»

«Και ποιος είναι ο Βαρθολομαίος; Ένας πάστορας της συνοικίας Φατίχ είναι. Τον παρουσιάζουν ως οικουμενικό. Οι Έλληνες που θα έρθουν στη Σουμελά στις 15 Αυγούστου λένε ‘Θα τελέσουμε λειτουργία υπό την αιγίδα του οικουμενικού μας πατριάρχη’. Η Τουρκία δεν μπορεί να δεχτεί αυτούς τους οικουμενικούς ισχυρισμούς.

Κοίτα, ο Βαρθολομαίος πήγε ένα ταξίδι στη Μαύρη Θάλασσα το 2018. Ήρθε στην περιοχή Μπάφρα της Σαμψούντας. Η Μπάφρα είναι το μέρος όπου οι ελληνικές συμμορίες διέπραξαν μεγάλες σφαγές. Υπάρχουν τα βουνά Nebiyan εκεί. Έλληνες μισθοφόροι επιτίθεντο στα γύρω χωριά για να αναγκάσουν τους Τούρκους να μεταναστεύσουν. Για παράδειγμα, υπάρχουν δύο χωριά εκεί. Σκοτώνουν και τους 372 ανθρώπους που ζουν σε αυτά τα δύο χωριά. Οι άνδρες ήταν στον πόλεμο εκείνη την εποχή. Επομένως, στο χωριό υπάρχουν μόνο γέροι, γυναίκες και παιδιά. Αυτό δημιουργεί μια τεράστια αγανάκτηση. Ο Τοπάλ Οσμάν Αγά έστειλε εκεί μια ομάδα του αποσπάσματός του. Ήρθαν, εντόπισαν αυτούς που διέπρατταν αυτές τις δουλειές. Μετέφεραν τους δράστες εκείνης της σφαγής στο Σπήλαιο Otkaya και τους εκτέλεσαν. Ο Βαρθολομαίος επισκέφτηκε εκείνο το σπήλαιο. Δίπλα του ένας καθηγητής είπε: ‘Εδώ, κύριε, ήρθαμε να μνημονεύσουμε τους ανθρώπους μας που μαρτύρησαν στο σπήλαιο Otkaya. Ήρθαμε να θυμηθούμε τους προγόνους μας... Πήγε εκεί χωρίς άδεια. Ο Βαρθολομαίος προβαίνει συχνά σε τέτοιες προκλήσεις».