«Ακούγονται τα κλάματα των μωρών κάτω από τη γη»: Πού οφείλονται οι βιβλικές καταστροφές που έφερε η κακοκαιρία Daniel στην Ντέρνα της Λιβύης

Σε ρεπορτάζ του, για τις βιβλικές καταστροφές που άφησε πίσω της η κακοκαιρία Daniel στη Λιβύη, η εκπομπή BBC Verify και η ομάδα δημοσιογράφων του βρετανικού μέσου αναλύει μερικούς από τους λόγους που οι ζημιές στην πόλη Ντέρνα υπήρξαν τέτοιας έκτασης.

Ρεκόρ βροχοπτώσεων

Όπως σημειώνουν, ο όγκος νερού που έφερε η καταιγίδα στη χώρα την Κυριακή (10/09) ξεπέρασε τα 400 χιλιοστά βροχής σε τμήματα της βορειοανατολικής ακτής μέσα σε ένα 24ωρο. Πρόκειται για ένα πρωτοφανές νούμερο στην περιοχή όπου, κατά κανόνα καθ’ όλη τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου, πέφτουν περίπου 1,5 χιλιοστά νερού. Σύμφωνα με το Εθνικό Μετεωρολογικό Κέντρο της Λιβύης πρόκειται για νέο ρεκόρ βροχοπτώσεων.

Σε ολόκληρη την περιοχή, τα δορυφορικά δεδομένα δείχνουν την έκταση ορισμένων από τις βροχοπτώσεις, ωστόσο, σε πολλά σημεία η ποσότητα που καταγράφηκε στο έδαφος ήταν μεγαλύτερη. Ωστόσο, είναι πολύ νωρίς για να αποδοθεί με βεβαιότητα η έκταση της κακοκαιρίας στην άνοδο της παγκόσμιας θερμοκρασίας. Η κλιματική αλλαγή, όμως, θεωρείται ότι αυξάνει τη συχνότητα των ισχυρότερων μεσημβρινών.

Όπως εξηγεί στο βρετανικό μέσο η ειδική σε θέματα κλιματικών κινδύνων και ανθεκτικότητας στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ της Βρετανίας, καθηγήτρια Λιζ Στέφενς, οι επιστήμονες είναι βέβαιοι ότι η κλιματική αλλαγή επιτείνει τις βροχοπτώσεις που σχετίζονται με τέτοιες καταιγίδες. Στην Ντέρνα, ο ποταμός Βάντι διασχίζει τα βουνά της λιβυκής ενδοχώρας, περνάει μέσα από την πόλη και εκβάλλει στη Μεσόγειο. Το μεγαλύτερο μέρος του έτους, είναι ξηρός. Η ασυνήθιστα δυνατή βροχόπτωση προκάλεσε την κατάρρευση δύο κρίσιμων φραγμάτων και πολλών γεφυρών.

Οι κάτοικοι, που είχαν λάβει μήνυμα από τις τοπικές αρχές να παραμείνουν στα σπίτια τους, ανέφεραν ότι άκουσαν μια δυνατή έκρηξη πριν η πόλη βυθιστεί στο νερό. «Τα φράγματα θα συγκρατούσαν το νερό, ωστόσο η κατάρρευσή τους προκάλεσε τις ορμητικές πλημμύρες. Στα ορμητικά νερά προστέθηκαν και τα συντρίμμια κτιρίων που καταστράφηκαν δημιουργώντας αυτή την καταστροφική δυναμική», εξηγεί η Στέφενς.

Βαρύ το πλήγμα για τις κατοικημένες περιοχές του κέντρου

Το άνω φράγμα της Ντέρνα είχε δυνατότητα για την αποθήκευση 1,5 εκατομμυρίου κυβικών μέτρων νερού, ενώ το κάτω φράγμα μπορούσε να συγκρατήσει 22,5 εκατομμύρια κυβικά μέτρα. Κάθε κυβικό μέτρο νερού ζυγίζει περίπου έναν τόνο. Οπότε μιλάμε για 1,5 εκατομμύρια τόνους. Η πίεση, σε συνδυασμό με την καθοδική κίνηση του νερού, μπορεί να παράγουν τεράστια ισχύ. Σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες, σε ορισμένα σημεία, το ύψος του νερού έφτασε τα τρία μέτρα.

Υπολογίζεται ότι, 20 εκατοστά νερού που κινείται ταχέως, είναι αρκετά για να παρασύρουν έναν άνθρωπο ενώ, 60 εκατοστά μπορούν να κάνουν ένα αυτοκίνητο να επιπλεύσει. Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, ότι, από την πλημμύρα καταστράφηκαν ολόκληρα, πολυώροφα κτίρια. Όπως τονίζουν οι ειδικοί, είναι πολύ νωρίς για να είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε αν οι κατακλυσμιαίες βροχοπτώσεις ήταν απλώς ένα ακραίο φαινόμενο που δε θα μπορούσε να συγκρατηθεί από τα φράγματα ή αν και η κατάσταση των κατασκευών έπαιξε τον ρόλο της.

Βάσει των παρατηρήσεων των ειδικών, είναι πιθανό τα φράγματα να είναι κατασκευασμένα από πεταμένο και συμπιεσμένο χώμα ή βράχους, τα οποία δεν είναι τόσο ισχυρά υλικά όσο το σκυρόδεμα. «Αυτά τα φράγματα είναι εύκολο να καταρρεύσουν με την υπερχείλιση. Το σκυρόδεμα προφυλάσσει τις κατασκευές», εξήγησε ο Ντράγκαν Σάβιτς, καθηγητής του πανεπιστημίου του Έξετερ και ειδικός στην υδραυλική μηχανική. Σύμφωνα με τον μηχανικό Άντριου Μπαρ, το άνω φράγμα κατέρρευσε πρώτο. Ο ίδιος θεωρεί ότι, στη συνέχεια, τα ορμητικά νερά κατέβηκαν στη βραχώδη κοιλάδα του ποταμού προς το κάτω φράγμα. Η «συνάντηση» των υδάτων με το κάτω φράγμα είχε σαν αποτέλεσμα την ξαφνική και καταστροφική πλημμύρα της πόλης, που βρίσκεται μεταξύ βουνών και θάλασσας.

Πέρυσι, μία μελέτη που δημοσιεύτηκε σχετικά με την υδρολογία του ποταμού Βάντι στο σημείο που διαπερνά την Ντέρνα, τόνιζε ότι, η περιοχή, «έχει υψηλή δυναμικότητα» όσον αφορά τον κίνδυνο πλημμύρας καθώς και πως, με βάση πιθανούς ιστορικούς όγκους πλημμυρών, τα φράγματά του, «χρειάζονται περιοδική συντήρηση». Η μελέτη, με επικεφαλής τον πολιτικό μηχανικό Abdelwanees AR Ashoor, από το Πανεπιστήμιο Omar Al-Mukhtar της Λιβύης, τόνιζε πως, «στη λεκάνη της κοιλάδας της Ντέρνα, η τρέχουσα κατάσταση απαιτεί από τους αρμόδιους να λάβουν άμεσα μέτρα, πραγματοποιώντας τακτική συντήρηση των υφιστάμενων φραγμάτων, διότι σε περίπτωση τεράστιας πλημμύρας, το αποτέλεσμα θα είναι καταστροφικό για τους κατοίκους της κοιλάδας και της πόλης».

Την ελλειπή συντήρηση των υποδομών εντείνει η πολιτική αστάθεια

Την ίδια στιγμή, δεν είναι λίγοι οι εμπειρογνώμονες που επισημαίνουν τον πιθανό ρόλο που διαδραμάτισε η πολιτική αστάθεια στη Λιβύη στη μη συντήρηση του φράγματος. Καθώς τα σωστικά συνεργεία στην πόλη συνεχίζουν τις επιχειρήσεις τους, ο Λίβυος δημοσιογράφος Johr Ali, που έχει μιλήσει με επιζώντες κατοίκους, υπογράμμισε πως, «ακούγονται τα κλάματα των μωρών κάτω από τη γη. Δεν ξέρει κανείς πώς να φτάσει σε αυτά. Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν φτυάρια για να ξεθάψουν τις σορούς των θυμάτων κάτω από το έδαφος. Άλλοι χρησιμοποιούν τα ίδια τους τα χέρια. Όλοι λένε ότι είναι σαν την Ημέρα της Κρίσεως».