Πώς επιβιώνουν οι γυναίκες στην πόλη-φάντασμα της Αντιόχειας μετά τον σεισμό; Ζυμώνοντας...

Σε έναν οπωρώνα μανταρινιών στο Μιζρακλί, ένα από τα πολλά ορεινά χωριά στη σεισμόπληκτη επαρχία της Αντιόχειας (Hatay) στην Τουρκία, η Γελίζ Γιογούν κάθισε δίπλα σε μία φωτιά, που έκαιγε, κι άρχισε να ανοίγει φύλλο (το πολύ γνωστό yufka στα τουρκικά) - για να ψήσει έπειτα η μητέρα της, Σαμπάχ.

Αυτό το πρωινό, η θερμοκρασία ήταν ήδη υψηλή, παρόλο που βρίσκονταν κάτω από τα δέντρα, μακριά από τη φωτιά, και ο ήλιος δεν ήταν ακόμα στο υψηλότερο σημείο του. Η Σαμπάχ καθόταν δίπλα στη φλόγα, αλλά ήταν αποφασισμένη να τελειώσει όλη τη ζύμη που είχαν ετοιμάσει από το πρώτο φως της ημέρας. Μια ΜΚΟ που ονομάζεται Dunya Evimiz («Ο κόσμος είναι το σπίτι μας»), παρέχει στη Γελίζ και τη Σαμπάχ αλεύρι από δωρεές ως μέρος ενός προγράμματος που βοηθά γυναίκες που ζουν σε καταυλισμούς σκηνών γύρω από το Αντιόχεια (Hatay) μετά τους σεισμούς του Φεβρουαρίου. Οι γυναίκες που ανοίγουν το φύλλο λαμβάνουν ένα μικρό εισόδημα, αλλά ακόμη και αυτό το μικρό κέρδος είναι ζωτικής σημασίας για τη Γελίζ και την οικογένειά της.

Άστεγοι εδώ και οκτώ μήνες

«Αν είμαι κουρασμένη; Φυσικά και είμαι. Είμαι εξαντλημένη», λέει η Γελίζ Γιογούν, ενώ άνοιγε ένα από τα τελευταία φύλλα. Τυλίγει το άψητο ακόμη φύλλο και στη συνέχεια το περιστρέφει άνετα γύρω από τον ξύλινο πλάστη της. «Αλλά μακάρι να είχαμε περισσότερα. Περισσότερα φύλλα/πίτες σημαίνει περισσότερα χρήματα. Ο χειμώνας που έρχεται με τρομάζει. Η ζωή σε μια σκηνή είναι δύσκολη, όπως και το να βγάζεις χρήματα επίσης. Μακάρι να είχαμε περισσότερες ευκαιρίες να ξαναφτιάξουμε τη ζωή μας. Εμείς θέλουμε να είμαστε πιο παραγωγικές».

Οι σεισμοί της 6ης Φεβρουαρίου 2023 που έπληξαν τη νοτιο-ανατολική Τουρκία σκότωσαν περισσότερους από 50.000 ανθρώπους και άφησαν σχεδόν 3 εκατομμύρια εκτοπισμένους, που χρειάζονται νέα σπίτια. Η Γελίζ Γιογούν και η οικογένειά της ήταν μεταξύ των επιζώντων, αλλά τα σπίτια τους υπέστησαν σοβαρές ζημιές - ζουν σε μια σκηνή για σχεδόν 8 μήνες.

Η Αντιόχεια (Hatay) – η επαρχία στην οποία έχουν περάσει όλη τους τη ζωή – είναι μία από τις περιοχές που επλήγησαν περισσότερο από τους σεισμούς και έχασε όχι μόνο πολλές ζωές, αλλά και σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού της λόγω εκτοπισμού. Δεδομένου ότι οι επιλογές διαμονής είναι περιορισμένες στο κέντρο της πόλης, πολλοί άνθρωποι μετεγκαταστάθηκαν σε αγροτικές περιοχές.

Η θερμοκρασία το καλοκαίρι φτάνει και τους 40 βαθμούς στην Αντιόχεια και υπάρχουν ήδη ανησυχίες για τις συνθήκες το χειμώνα για τους ανθρώπους που έχουν προσωρινή στέγαση, όπως κοντέινερ ή σκηνές. Ένα άλλο πρόβλημα για τους κατοίκους της Αντιόχειας (Hatay) ήταν η έλλειψη ευκαιριών απασχόλησης, περιορίζοντας περαιτέρω την ικανότητά τους να επιστρέψουν στην κανονική τους ζωή. Εκατοντάδες χιλιάδες κάτοικοι της Αντιόχειας (Hatay) εξακολουθούν να εξαρτώνται από τη βοήθεια και τις δωρεές.

Η Γελίζ Γιογούν, η μητέρα της η Σαμπάχ και η γειτόνισσα και συγγενής τους Ντιλάν Γιογούν πιστεύουν ότι είναι τυχεροί, παρόλο που η ζωή στις αυτοσχέδιες συνθήκες στο Μιζρακλί, ένα χωριό 30 λεπτά με το αυτοκίνητο από την πρωτεύουσα της Αντιόχειας (Antakya), είναι δύσκολη. Το ζύμωμα, το άνοιγμα φύλλων και το ψήσιμό τους σημαίνει εισόδημα, μικρό αλλά σταθερό.

Το συγκεκριμένο λεπτό φύλλο είναι ένα βασικό συστατικό στη γαστρονομική παράδοση. Ειδικά στην επαρχία Αντιόχεια (Hatay), το σκεύος πάνω στο οποίο ψήνεται το φύλλο, ένα μεγάλο στρογγυλό είδος ταψιού, που ονομάζεται ταντούρ κατέχει κεντρική θέση στην τουρκική κουζίνα. Οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν αυτό το ‘ψωμί’ από το λευκό καρβέλι που είναι πιο συνηθισμένο στην υπόλοιπη Τουρκία.

Επέστρεψαν στους παλαιούς φούρνους για να φάνε

Σε όλα τα χωριά και τις πόλεις της Τουρκίας, μπορείς να βρεις κοινόχρηστους φούρνους (tandir), όπου οι νοικοκυρές ψήνουν φύλλα, κρέας ή άλλα φαγητά που θέλουν ψήσιμο, και σε ορισμένα σπίτια, υπάρχουν και ιδιωτικά tandir στις αυλές τους.

Παράλληλα, πολλοί πέτρινοι φούρνοι επέζησαν από τους σεισμούς και ήταν ένας από τους πρώτους τρόπους με τους οποίους οι σεισμόπληκτοι μπόρεσαν να ψήσουν ξανά έστω ψωμί τις πρώτες ημέρες.

Μη διαθέτοντας όμως πέτρινο φούρνο, η Γελίζ Γιογούν και οι άλλες γυναίκες άρχισαν να ψήνουν αυτό το φύλλο/πίτα, που αποτελεί είδος ψωμιού για πολλούς Τούρκους, πάνω σε tandir στον κήπο του οπωρώνα, όπου έστησε επίσης το προσωρινό σπίτι της.

Η 45χρονη Γιογούν ζει εδώ με την οικογένειά της και άλλους συγγενείς. «Τα μεγαλύτερα προβλήματα είναι η τουαλέτα και το μπάνιο», λέει η Γιογούν, δείχνοντας παράλληλα τα πρόχειρα παραπήγματα που έφτιαξαν για αυτές τις βασικές ανάγκες. Μέσα σε μια σκηνή, η οικογένεια εγκατέστησε ένα ντους που αφαιρέθηκε από το παλιό τους σπίτι για να κάνουν μπάνιο με νερό που θερμαίνεται στη φωτιά που ψήνουν τα φύλλα/πίτες έξω από το σπίτι.

Ζουν τις οικογένειές τους με πέντε ευρώ την ημέρα

Η Γιογούν και οι άλλες γυναίκες ψήνουν περίπου 150 φύλλα/πίτες κάθε μέρα, χρησιμοποιώντας ένα σακί αλεύρι που παρέχεται από την Dunya Evimiz. Η ΜΚΟ παραλαμβάνει καθημερινά το φρέσκο ψωμί και το φέρνει για πώληση σε συγκεκριμένα σημεία διανομής στην Αντιόχεια (Hatay).

Οι γυναίκες/φουρνάρισσες κερδίζουν 150 τουρκικές λίρες (5 ευρώ) την ημέρα. Η δουλειά διαρκεί από την αυγή έως περίπου τις 11 το πρωί. Ο καθαρός ημερήσιος κατώτατος μισθός είναι 380 λίρες (13.20 €) στην Τουρκία. Το ημερήσιο εισόδημα της Γιογούν δεν είναι ούτε το μισό, ωστόσο αυτή η δουλειά είναι μία από τις λίγες ευκαιρίες για τις οικογένειες σε ένα μέρος με τόσο περιορισμένους πόρους. Το να είσαι μέρος των προσπαθειών της νέας ΜΚΟ «σε κάνει να νιώθεις χρήσιμος», δήλωσε η Γιογούν.

Αντιόχεια, «έρημη» και από δουλειές

Οι σύζυγοι της Γελίζ και της Ντιλάν Γιογούν – που είναι αδέλφια – ήταν οδηγοί φορτηγών μεγάλων αποστάσεων πριν από τους σεισμούς. Και οι δύο άνδρες αναζητούν τώρα νέες θέσεις εργασίας, καθώς δεν θέλουν να αφήσουν τις οικογένειές τους μόνες τους.

«Ο σύζυγός μου ήταν στα βουλγαρικά σύνορα όταν συνέβη ο σεισμός», θυμάται η Ντιλάν, με την κόρη της να την παρακολουθεί και να την αγκαλιάζει, ενώ ανοίγει τη ζύμη.

«Δεν θέλει να συμβεί κάτι παρόμοιο και να λείπει ξανά», λέει η Ντιλάν. «Θέλει να μείνει μαζί μας, αλλά οι ευκαιρίες απασχόλησης είναι περιορισμένες. Τα χρήματα από το ψωμί είναι το μόνο εισόδημά μας προς το παρόν».

Σύμφωνα με την έκθεση που δημοσιεύθηκε από το Ίδρυμα Ερευνών Οικονομικής Πολιτικής της Τουρκίας (TEPAV), βασιζόμενο στα στοιχεία απασχόλησης της Τουρκίας, με 70.000 θέσεις εργασίας να έχουν χαθεί, η Αντιόχεια (Hatay) κατέχει τη δεύτερη υψηλότερη θέση στην απώλεια ευκαιριών απασχόλησης. Αυτό σημαίνει ότι περισσότερο από το ένα τρίτο των εργαζομένων πριν από τον σεισμό έχει φύγει, συγκρίνοντας τους πρώτους πέντε μήνες του 2023 με το προηγούμενο έτος.

Η Αντιόχεια των «3-Τ» πριν τον σεισμό

Ο Χιουσείν Γιαϊμάν, Τούρκος βουλευτής από την Αντιόχεια (Hatay) του κυβερνώντος κόμματος AKP, δήλωσε ότι η οικονομία της πόλης εξαρτιόταν από τα "3-T" πριν από τους σεισμούς: tarim, turizm, tasimacilik στα τουρκικά, που σημαίνει γεωργία, τουρισμός και μεταφορές. Όλοι αυτοί οι τομείς επλήγησαν ανεπανόρθωτα από την καταστροφή.

Η οικογένεια της Γελίζ Γιογούν καλλιεργεί φρούτα και λαχανικά στον οπωρώνα της. Πριν από τους σεισμούς, η πώληση προϊόντων και αγαθών όπως ο τοματοπολτός ή το σιρόπι ροδιού, που παρήγαγαν, συνέβαλαν στο εισόδημα της οικογένειας. Τώρα, ένας άλλος οικονομικός πόρος που έχει χαθεί.

«Ο σεισμός έγινε κατά τη διάρκεια της συγκομιδής. Μανταρίνια έπεσαν από τα δέντρα κατά τη διάρκεια των δονήσεων και χάλασαν», δήλωσε η Γιογούν. «Έπρεπε επίσης να ανοίξουμε το θερμοκήπιό μας για να το προσφέρουμε ως καταφύγιο σε γείτονες που δεν είχαν πουθενά αλλού να πάνε. Σχεδόν όλες οι καλλιέργειές μας καταστράφηκαν».

Και παρόλα αυτά, ξαναφύτεψαν μερικές ντομάτες, πιπεριές και αγγούρια. Η Γιογούν στοχεύει να να παράγει λιχουδιές με μεγάλη διάρκεια ζωής, όπως σάλτσα ντομάτας ή baba ganoush, ένα λεβαντίνικο ορεκτικό με μελιτζάνες επίσης δημοφιλές στην Αντιόχεια (Hatay), για να δημιουργήσει κάποιο πρόσθετο εισόδημα.

Αφού τελείωσαν οι 150 πίτες/ψωμιά, η Γιογούν άρχισε να ετοιμάζει ένα πλούσιο πρωινό με salcali ekmek. Παίρνοντας μία από τις φρεσκοψημμένες πίτες, η Γιογούν έφτιαξε ένα μείγμα με σπιτική πάστα ντομάτας και ελαιόλαδο, τρίβοντάς το σε όλο το ψωμί πριν βάλει τη διπλωμένη πίτα πίσω στη φωτιά.

Για το baba ganoush, η Γιογούν πήρε ντομάτες, μελιτζάνες και πιπέρι και τα έβαλε πάνω στα αναμμένα κάρβουνα. Τα γύρισε με γυμνά χέρια. Αφού τα λαχανικά ήταν ελαφρώς καβουρδισμένα, η μητέρα της η Σαμπάχ τα ξεφλούδισε και έκοψε τα λαχανικά σε μικρά κομμάτια. Με μια γενναιόδωρη κουταλιά ελαιολάδου, δημιούργησε ένα από τα καλύτερα και νοστιμότερα πρωινά.

Δεν μπορούν να πουλήσουν τα προϊόντα τους

Ένα πρόβλημα, ωστόσο, στην πώληση αυτών των σπιτικών προϊόντων είναι η μεταφορά τους από την επαρχία, που δεν έχουν ακόμη αποκατασταθεί. Περιορισμένος αριθμός εταιρειών ταχυμεταφορών συνεχίζουν τις υπηρεσίες τους στην Αντιόχεια (Hatay), παρόλο που έχουν περάσει πάνω από 7 μήνες μετά τους σεισμούς. Συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν προβλήματα με τους χρόνους παράδοσης και το δίκτυο, ειδικά στις πιο αγροτικές περιοχές όπως στο χωριό Μιζρακλί.

Ένα άλλο εμπόδιο για τη Γιογούν και τις άλλες γυναίκες που θέλουν να βγάλουν χρήματα από αυτά που παράγουν είναι ότι δεν ξέρουν πού να πουλήσουν τα προϊόντα τους, ακόμα κι αν βρουν έναν τρόπο να τα στείλουν.

Σύμφωνα με τον Σαμέτ Ουσλού από την Dunya Evimiz, ένας από τους καλύτερους τρόπους για να βοηθήσουμε τους ανθρώπους στην περιοχή του σεισμού είναι να δημιουργήσουμε ευκαιρίες για να είναι αυτάρκεις. Στην περίπτωση των γυναικών στα χωριά, αυτό σημαίνει ότι πρέπει να λυθεί το πρόβλημα της υλικοτεχνικής υποστήριξης και το άνοιγμα νέων διαύλων πώλησης.

«Οι γυναίκες εδώ δεν θέλουν τη φιλανθρωπία ή τη δωρεά κανενός», είπε. «Θέλουν να βρουν έναν τρόπο να κερδίζουν χρήματα. Αλλά έχουμε περιορισμένους πόρους. Αν μπορέσουμε να δημιουργήσουμε περισσότερα εργαλεία για να παρουσιάζουν τα προϊόντα τους, μπορούμε να τους βοηθήσουμε να σταθούν στα πόδια τους».

Από υπάλληλος γραφείου, στο χωριό να ανοίγει πίτες

Η Σερέν Μερίτς, η οποία μετακόμισε δίπλα στους γονείς της στο χωριό Μιζρακλί, αφού έχασε το σπίτι της στους σεισμούς, συμφωνεί με τον Uslu. «Αντί να στέλνουμε βοήθεια, χρειαζόμαστε βοήθεια για να κάνουμε τη ζωή μας βιώσιμη», είπε.

Η Μερίτς ήρθε στον κήπο της Γιογούν για να ρωτήσει, αν υπήρχαν διαθέσιμες δουλειές για να ανοίγει κι εκείνη φύλλο για πίτες. Εργαζόταν σε ένα κατάστημα τηλεπικοινωνιών πριν από τον Φεβρουάριο, αλλά με τον χώρο εργασίας της και το σπίτι της κατεστραμμένα, έψαξε για μια δουλειά που θα μπορούσε να κάνει στο χωριό.

«Δεν είναι η μόνη», λέει η Γιογούν. «Κάθε μέρα, γυναίκες από το χωριό έρχονται εδώ για να ζητήσουν δουλειά. Ο σεισμός μας έκανε όλους ίσους. Όλοι χάσαμε τα πάντα. Οι άνθρωποι προσπαθούν να βρουν τρόπους να αντικαταστήσουν αυτό που είχαν. Οι άνθρωποι θέλουν να παράγουν. Απλά χρειαζόμαστε κάποια βοήθεια για να ξεκινήσουμε».