Η παρουσία της Χαμάς στην Τουρκία αυξάνει την ένταση με το Ισραήλ: Οι μυστικές δραστηριότητες και το «θολό» τοπίο

Εδώ και μία δεκαετία, τα δυτικά προάστια της Κωνσταντινούπολης έχουν αρχίσει να μοιάζουν με ένα ασφαλές καταφύγιο για διάφορες ξένες κοινότητες, συμπεριλαμβανομένης μιας νέας αφγανικής διασποράς, Σύρων προσφύγων και εξόριστων μελών της Μουσουλμανικής Αδελφότητας της Αιγύπτου. Μεταξύ αυτών είναι επίσης αρκετά ανώτερα στελέχη της Χαμάς, της στρατιωτικής οργάνωσης που κυβερνά τη Γάζα, την οποία οι ΗΠΑ, η ΕΕ και το Ισραήλ χαρακτηρίζουν τρομοκρατική, αλλά όχι η Τουρκία.

Μετά την αιφνιδιαστική επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου στη Γάζα, η παρουσία μελών της Χαμάς στην Τουρκία άρχισε να μπαίνει στο μικροσκόπιο, με φωνές να κάνουν λόγο ακόμη και για ανατροφή και υποστήριξη της οργάνωσης από την Τουρκία.

«Υπάρχει ακόμα ένας σημαντικός αριθμός στελεχών της Χαμάς στα γραφεία της οργάνωσης  στην Τουρκία», δήλωσε ο Matthew Levitt, συνεργάτης της Fromer-Wexler και διευθυντής του προγράμματος Jeanette and Eli Reinhard για την αντιτρομοκρατία και τις υπηρεσίες πληροφοριών στο Washington Institute. «Η Τουρκία βλέπει αυτούς τους ανθρώπους ως μέλη της πολιτικής πτέρυγας της Χαμάς και, άρα, νόμιμους», συνέχισε ο Levitt. «Αλλά αυτό απλώς τροφοδοτεί τον μύθο ότι υπάρχουν διακριτές πτέρυγες μεταξύ της Χαμάς, κάτι που δεν είναι αλήθεια».

Αντιμέτωπη με τους ισραηλινούς αποκλεισμούς από το 2007, η Χαμάς βασίζεται σε μια σειρά από έθνη και οργανισμούς για υποστήριξη, συμπεριλαμβανομένου του Ιράν, του Κατάρ, της Τουρκίας, της Αιγύπτου και της Χεζμπολάχ στο Λίβανο.

Τούρκοι αξιωματούχοι ισχυρίζονται ότι ο ρόλος τους είναι κυρίως πολιτικός, με τον Ερντογάν να υποδέχεται τον πρώην επικεφαλής της Χαμάς, Χαλίντ Μασάλ, λίγο μετά τη νίκη της οργάνωσης στις εκλογές του 2006, εγείροντας αμέσως ερωτήματα σχετικά με τη στάση της Άγκυρας στην ισραηλινή πολιτική.

Κατηγορίες για χρηματοδότηση και στήριξη της Χαμάς

Με την πάροδο του χρόνου, η Άγκυρα κατηγορήθηκε ότι χρηματοδότησε τη Χαμάς μέσω της Τουρκικής Υπηρεσίας Συνεργασίας και Συντονισμού. Το 2020, ένας Ισραηλινός διπλωμάτης ισχυρίστηκε επίσης ότι η Τουρκία είχε δώσει διαβατήρια σε 12 μέλη της Χαμάς.

Η συμπάθεια προς την παλαιστινιακή υπόθεση ενισχύθηκε υπό την ηγεσία του πρώην πρωθυπουργού της Τουρκίας, Αχμέτ Νταβούτογλου, σύμφωνα με τον Karel Valansi, συγγραφέα και πολιτικό αρθρογράφο στην εφημερίδα Salom της Τουρκίας και στο T24.

«Αν και ο πρωθυπουργός Νετζμετίν Ερμπακάν στόχευε να αυξήσει τους δεσμούς της Άγκυρας με τη Χαμάς και να επιδεινώσει τους τουρκο-ισραηλινούς δεσμούς, μόνο μετά την εποχή του Νταβούτογλου στην εξωτερική πολιτική υπό την κυριαρχία του ΑΚΡ υλοποιήθηκε αυτός ο στόχος», δήλωσε ο Βαλάνσι, αναφερόμενος στη θητεία του Νταβούτογλου ως υπουργού Εξωτερικών το 2009-2014, όταν πίεσε για μια πιο ενεργή Τουρκία στις περιφερειακές εξελίξεις.

Αυξάνεται η ένταση με το Ισραήλ

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι εντάσεις Ισραήλ-Τουρκίας αυξήθηκαν. Αξιομνημόνευτη είναι η ομιλία του Ερντογάν στο Νταβός τον Ιανουάριο του 2009, όπου είπε στον Σιμόν Πέρες το περίφημο «one minute» του Ερντογάν, όπως επίσης και το περιστατικό με το Mavi Marmara, παρόλο που οι οικονομικές σχέσεις και οι σχέσεις ασφάλειας συνεχίστηκαν. Οι προσπάθειες εξομάλυνσης των σχέσεων συνεχίστηκαν επίσης με επανειλημμένες ισραηλινές εκκλήσεις που ζητούσαν την απέλαση αξιωματούχων της Χαμάς από την Τουρκία.

Τελικά, το 2015, η Άγκυρα απέλασε τον Saleh Al-Arouri, έναν εξόριστο ανώτερο ηγέτη της Χαμάς, ο οποίος «χωρίς αμφιβολία» ενορχήστρωνε επιθέσεις από την Τουρκία, σύμφωνα με τον Levitt.

Οι διμερείς σχέσεις τελικά βελτιώθηκαν το 2022, όταν η Άγκυρα και το Ισραήλ αντάλλαξαν πρεσβευτές, αλλά οι παράλληλες διαπραγματεύσεις για την Άγκυρα να απελάσει άλλα μέλη της Χαμάς κατέρρευσαν την ίδια χρονιά, με τον τότε υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου να επαναλαμβάνει τη στάση της Άγκυρας ως αιτιολογία: «Δεν βλέπουμε τη Χαμάς ως τρομοκρατική οργάνωση».

Ο Al-Arouri εξακολουθεί να επισκέπτεται την Τουρκία περιστασιακά και εμφανίζεται σε εκδηλώσεις, δήλωσε στο Reuters η πρεσβευτής του Ισραήλ στην Τουρκία Irit Lillian, προσθέτοντας: «Νομίζω ότι απλώς ενισχύει την άποψή μας ότι η Χαμάς δεν πρέπει να έχει γραφείο ή οποιοδήποτε είδος δραστηριότητας, ούτε στην Τουρκία ούτε οπουδήποτε αλλού στον κόσμο».

Οι μυστικές δραστηριότητες στην Τουρκία

Προχωρώντας περαιτέρω, ο Yoni Ben Menachem, ανώτερος αναλυτής της Μέσης Ανατολής στο Κέντρο Δημοσίων Υποθέσεων της Ιερουσαλήμ, έγραψε στην τελευταία του ανάλυση ότι η Χαμάς έχει στρατιωτικό κλάδο - αντί για πολιτικό κλάδο - στην Τουρκία, τον οποίο η ισραηλινή κυβέρνηση θα πρέπει να επιδιώξει να εξαλείψει.

«Το Ισραήλ ζητά εδώ και περισσότερα από 10 χρόνια από τον Ερντογάν να την κλείσει, αλλά αρνείται», δήλωσε ο Μεναχέμ στην Τουρκία.

Ισχυριζόμενος ότι μέλη της Χαμάς διεξάγουν μυστικές δραστηριότητες στην Τουρκία για να στοχεύσουν το Ισραήλ και ότι η τουρκική κυβέρνηση έχει ενημερωθεί για το θέμα από τις ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες, ο Μεναχέμ δήλωσε ότι η πίεση θα αυξηθεί στον Ερντογάν εάν δεν ενεργήσει κατά της παρουσίας της Χαμάς στην Τουρκία.

Μετά την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, η τουρκική κυβέρνηση βρέθηκε αντιμέτωπη με δημοσιεύματα και επιβαρυντικά στοιχεία, που αποκάλυπταν ότι ο πολιτικός ηγέτης της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγε, και υψηλόβαθμα στελέχη της οργάνωσης βρίσκονταν στην Κωνσταντινούπολη την ημέρα του μακελειού στη Γάζα εναντίον του Ισραήλ και πραγματοποιούσαν δέηση στον Αλλάχ για την επιτυχία της επίθεσης. Οι δημοσιευμένες πληροφορίες ανέφεραν επίσης ότι η Άγκυρα ζήτησε αμέσως μετά την επίθεση από τα στελέχη της Χαμάς και τον Ισμαήλ Χανίγε να εγκαταλείψουν την Τουρκία, για να μην κατηγορηθεί για υπόθαλψη τρομοκρατικών οργανώσεων και μελών της, κάτι όμως που διέψευσε η τουρκική προεδρία (και μόνο στα αραβικά), αλλά όχι και την παρουσία μελών της Χαμάς στην Κωνσταντινούπολη. 

Το τοπίο πάντως σχετικά με την μελλοντική σχέση της Τουρκίας με τη Χαμάς παραμένει θολό, αναμένοντας πρώτα τα αποτελέσματα και τη νέα εξίσωση που θα προκύψει στην περιοχή από τη σύρραξη που βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη.