Λίθιο και πράσινο υδρογόνο πίσω από την παραίτηση Κόστα στην Πορτογαλία: Τέλος εποχής για τον ηγέτη που άλλαξε τις ισορροπίες στην Ευρώπη

Ο πρωθυπουργός της Πορτογαλίας Αντόνιο Κόστα υπέβαλε την παραίτησή του την Τρίτη, μετά την έφοδο της αστυνομίας στην επίσημη κατοικία του και την επιβεβαίωση του γενικού εισαγγελέα της χώρας ότι διεξάγεται έρευνα εναντίον του στο πλαίσιο έρευνας για διαφθορά.

Κατά τη διάρκεια τηλεοπτικής συνέντευξης Τύπου, ο Κόστα δήλωσε «έκπληκτος» όταν έμαθε ότι «έχει ήδη κινηθεί ή θα κινηθεί ποινική υπόθεση εναντίον μου» και επέμεινε ότι δεν είχε καμία σχέση με οποιαδήποτε «παράνομη ή καταδικαστέα πράξη».

Ο Κόστα δήλωσε ότι η σοβαρότητα των κατηγοριών που οδηγούν στην έρευνά του είναι «ασυμβίβαστη με την αξιοπρέπεια του αξιώματος του πρωθυπουργού», καθιστώντας αδύνατη τη συνέχιση της θητείας του.

Τα προγράμματα εξερεύνησης λιθίου και πράσινου υδρογόνου

Η παραίτηση του πρωθυπουργού ήρθε λίγες ώρες αφότου η εθνική αστυνομία της Πορτογαλίας πραγματοποίησε έρευνες στην κατοικία του Κόστα και σε διάφορα κτίρια υπουργείων. Οι έρευνες εντάσσονται στο πλαίσιο έρευνας για διαφθορά που συνδέεται με σχέδια εξερεύνησης λιθίου στο βόρειο τμήμα της χώρας, καθώς και με ένα μεγαλεπήβολο έργο πράσινου υδρογόνου στο Sines.

Ο προσωπάρχης του Κόστα, Βίτορ Εσκαρία, συνελήφθη επίσης, δήλωσε νωρίτερα την Τρίτη ο γενικός εισαγγελέας. Οι αρχές επιβεβαίωσαν επίσης ότι ο υπουργός Υποδομών Ζοάο Γκαλάμπα και ο επικεφαλής της Πορτογαλικής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος Νούνο Λακάστα είχαν παραπεμφθεί σε δίκη.

Η σοσιαλιστική κυβέρνηση του Κόστα έχει υποστηρίξει με ενθουσιασμό σχέδια για την εξόρυξη λιθίου σε διάφορες περιοχές της Πορτογαλίας στο πλαίσιο της ευρύτερης προσπάθειας της ΕΕ για την εξασφάλιση κρίσιμων πρώτων υλών, αλλά τα έργα αυτά έχουν περιέλθει σε αντιπαράθεση λόγω της χαμηλής ποιότητας του υλικού που πρόκειται να εξορυχθεί και της δυσανάλογης περιβαλλοντικής ζημίας που αναμένεται.

Μια έρευνα του POLITICO το 2021 σχετικά με ένα σχέδιο εξόρυξης στη βόρεια περιοχή Montealegre ανέδειξε αυτές τις αντιπαραθέσεις και οδήγησε τελικά την πορτογαλική κυβέρνηση να ακυρώσει ένα μεγάλο έργο στην περιοχή.

Το εκτελεστικό όργανο του πρωθυπουργού είχε επίσης ποντάρει πολλά σε έναν πράσινο κόμβο παραγωγής υδρογόνου στο λιμάνι του Σινές, ένα έργο που χρηματοδοτείται με εκατομμύρια ευρώ από τα μετρητά της ΕΕ για την καινοτομία.

Τέλος εποχής

Ο ηγέτης του Σοσιαλιστικού Κόμματος Κόστα έγινε πρωθυπουργός της Πορτογαλίας το 2015, σχηματίζοντας μια κυβέρνηση μειοψηφίας με την υποστήριξη ενός ασυνήθιστου συνασπισμού ακροαριστερών κομμάτων.

Η κυβέρνησή του επέβλεψε μια τουριστική έκρηξη που μετέτρεψε τη χώρα σε διεθνές hotspot και οδήγησε τους παρατηρητές να χαιρετίσουν το «πορτογαλικό οικονομικό θαύμα» που είχε μεταμορφώσει τη χώρα μετά από χρόνια λιτότητας που επιβλήθηκαν μετά την ευρωπαϊκή κρίση χρέους.

Ο αντίκτυπος του COVID στον τουρισμό, ωστόσο, μετρίασε τον ενθουσιασμό για τον Κόστα και κάλεσε την κριτική της κυβέρνησής του για την προώθηση φθηνών θέσεων εργασίας στον τομέα των υπηρεσιών και τις φορολογικές ελαφρύνσεις για τους ψηφιακούς νομάδες. Τα αριστερά κόμματα ήρθαν επίσης σε ρήξη με τον πρωθυπουργό λόγω των ανεπαρκών δημόσιων επενδύσεων στην εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη, καθώς και για την αδράνεια της κυβέρνησής του κατά τη διάρκεια μιας πανεθνικής κρίσης στέγασης που επιδεινώθηκε από την εισροή ομογενών κατοίκων.

Ωστόσο, παρά την εκτεταμένη δυσαρέσκεια των εργαζομένων του δημόσιου τομέα, το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Κόστα κατάφερε να κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών στο κοινοβούλιο της χώρας στις βουλευτικές εκλογές του 2022 χάρη σε μια εκστρατεία στην οποία ο Κόστα εμφανίστηκε ως η μόνη βιώσιμη εναλλακτική λύση σε μια κεντροδεξιά κυβέρνηση που υποστηριζόταν από το ακροδεξιό κόμμα Chega.

Κορυφαία θέση στην ΕΕ

Παρά την κλίμακα της νίκης του, η τελευταία κυβέρνηση του Κόστα έχει πληγεί από μια συνεχή ροή σκανδάλων, με περισσότερα από δώδεκα μέλη του εκτελεστικού του οργάνου να έχουν παραιτηθεί σε λιγότερο από δύο χρόνια για διάφορους λόγους.

Παρόλα αυτά, η ιδιότητα του Κόστα ως ένας από τους μακροβιότερους πρωθυπουργούς της ΕΕ τον είχε καταστήσει βασικό υποψήφιο για τη θέση του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, την οποία το Κόμμα των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών αναμένεται ευρέως να διεκδικήσει όταν αυτή κενωθεί τον Νοέμβριο του 2024. Ο Πορτογάλος πολιτικός είναι συμπαθής σε άλλους ηγέτες της ΕΕ, ενώ η ευχέρεια της γαλλικής του γλώσσας θεωρήθηκε ως πλεονέκτημα, από ορισμένους.

«Είναι ένα ζευγάρι ασφαλών χεριών, με την απαιτούμενη εμπειρία, αλλά χωρίς εκείνες τις φιλοδοξίες για μελλοντικές θέσεις» που συχνά καταλήγουν να απογοητεύουν τους συναδέλφους ηγέτες, δήλωσε στο POLITICO ένας διπλωμάτης, στον οποίο παραχωρήθηκε ανωνυμία για να μιλήσει ειλικρινά για το ευαίσθητο θέμα.

Η παραίτηση του Κόστα φαίνεται να βάζει τέλος σε αυτά τα σενάρια και αφήνει και πάλι ορθάνοιχτο τον δρόμο για τη διαδοχή του σημερινού προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ.