Ερντογάν: Γιατί όλοι τον αποκαλούν «Reis»; Τι σημαίνει το… παρατσούκλι και πότε καθιερώθηκε

Υπάρχουν πολλοί τίτλοι προσφώνησης του Ερντογάν και όλοι υποδηλώνουν κάτι διαφορετικό.

Αν κάποιος χρησιμοποιεί το «baskan Erdogan» (πρόεδρε Ερντογάν) ή το «cumhurbaskani», (πρόεδρε της Δημοκρατίας) σημαίνει ότι τον υποστηρίζει. Αν λένε «cumhurbaskani Erdogan» (πρόεδρε της Δημοκρατίας Ερντογάν], κρατούν μια κρίσιμη απόσταση, αν και αναγνωρίζουν τη νομιμότητά του ως εκλεγμένου προέδρου. Το «Ταγίπ» (το δεύτερο όνομά μου, το οποίο όμως χρησιμοποιείται πάντα ως πρώτο από τους Τούρκους σε όλα τα ονόματα) μπορεί να είναι στοργικό ή μπορεί να δείχνει και ασέβεια, ανάλογα με τον τόνο. Το «Ταγίπ μπαμπά» [μπαμπά-Ταγίπ] είναι μια κοινή προσφώνηση που τη χρησιμοποιούν οι χαμηλόβαθμοι δημόσιοι υπάλληλοι μερικές φορές. Το «Uzun adam» [ο ψηλός] ήταν αρχικά ένα προσωνύμιο των γκιουλενιστών την περίοδο που ήταν πρωθυπουργός ο Ερντογάν, και μάλλον υποτιμητικό, αλλά τώρα αποτελεί έπαινο. Το «Usta» [μάστορας] ήταν μέρος ενός συνθήματος το 2011 και αναφέρονταν στην πολιτική οξυδέρκεια του Ερντογάν.

Μεταξύ όλων αυτών των προσφωνήσεων, υπάρχει ένα που χρησιμοποιείται περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο: Το Reis. Αν κάθεται κάποιος σε ένα καφενείο, για παράδειγμα, και μιλάει εκείνη την ώρα ο Ερντογάν, οι θαμώνες θα πουν κάτι σαν «ας δούμε τι έχει να πει ο reis σήμερα».

Οι οπαδοί του ΑΚΡ που γιόρταζαν την εκλογική νίκη το Μάιο φώναζαν «Ο reis κέρδισε!» Μάλιστα οι ένθερμοι οπαδοί του Ερντογάν συχνά αποκαλούνται" reisci" [οι fans του reis].

Η βιογραφική ταινία επίσης για τον Ερντογάν που βγήκε στους κινηματογράφους το 2016 είχε απλώς τον τίτλο «Reis».

Πώς βγήκε το reis;

Ορισμένοι θεωρούν ότι το "reis" προέρχεται από την ισλαμική παράδοση. Ότι πρόκειται για έναν θρησκευτικό τίτλο. Δεν είναι όμως αλήθεια. Είναι στην πραγματικότητα ένας πολύ περίεργος τίτλος για έναν ισλαμιστή ηγέτη. Ο λαός άρχισε να τον χρησιμοποιεί μόλις πριν από περίπου μια 10ετία.

Τι σημαίνει reis;

Στην οθωμανική γλώσσα, η λέξη «reis» αναφερόταν στους καπεταναίους. Έτσι, ο Piri Reis είναι ο διάσημος Οθωμανός θαλασσοπόρος και χαρτογράφος, ο Oruc Reis ήταν ένας διάσημος κουρσάρος (και σήμερα το όνομα ενός ερευνητικού σκάφους της Τουρκίας) και το Temel Reis είναι το τουρκικό όνομα για τον Ποπάι.

Στα τουρκικά σήμερα, η λέξη για τον «πρόεδρο» είναι «baskan». Ο πρόεδρος της Τουρκίας είναι ελαφρώς διαφορετικός στο ότι είναι "Cumhurbaskan?" [πρόεδρος της Δημοκρατίας].

Σήμερα, ο reis είναι ο ηγεμόνας ή ο αρχηγός, το αφεντικό. Για παράδειγμα, ο αρχηγός της οικογένειας, ένας πατέρας είναι ο "reis της οικογένειας". Στην αργκό, το reis είναι ένας κοινός τρόπος για να απευθυνθείς σε κάποιον. Έτσι, όταν νέοι άνδρες συναντιούνται, μπορεί να πουν «πώς πάει reis;». Όπως οι Βρετανοί προσφωνούν ο ένας τον άλλον ως «gov» (κυβερνήτα) και οι Αμερικανοί ο ένας τον άλλον «boss» (αφεντικό).

Στην πολιτική σκηνή, το reis έχει μια πολύ συγκεκριμένη σημασία: είναι ο τρόπος με τον οποίο οι παντουρκιστές (εθνικιστές - Ulkucu) απευθύνονται στους ανωτέρους τους.

Τμήματα του παντουρκικού εθνικιστικού κόσμου συνδέονται με το οργανωμένο έγκλημα, οπότε ο τίτλος εμφανίζεται κι εκεί. Πολλά αφεντικά του οργανωμένου εγκλήματος αναφέρονται ως "reis", αν και ως επί το πλείστον, ο όρος προηγείται του ονόματος σε αυτή την περίπτωση. Για παράδειγμα, ο Σεντάτ Πεκέρ, το αφεντικό της τουρκικής μαφίας, αναφέρεται συχνά ως "Reis Sedat Peker".

Ένας «reis» στην τουρκική εθνικιστική παράδοση φορά ένα φτηνό κοστούμι, έχει μισοφέγγαρο μουστάκι και χάντρες προσευχής στο χέρι του. Ίσως να υπάρχει και ένα τσιγάρο που κρέμεται από το στόμα του, ίσως κι ένα χαλί προσευχής στο βάθος. Δεν ενδιαφέρεται για χρήματα, φήμη ή υψηλές θέσεις. Έχει ένα ταλέντο να καθοδηγεί και να οργανώνει άλλους.

Ο τίτλος «reis» συνδέεται στενά με την παντουρκική εθνικιστική παράδοση. Δεν συνδέεται με τον ισλαμισμό. Δεν υπήρξε άλλος ισλαμιστής ηγέτης που να προσφωνήθηκε «reis» πριν από τον Ερντογάν.

Ο Ερντογάν ως «reis»

Δεν έχει καταγραφεί πότε ακριβώς ο Ερντογάν απέκτησε την προσφώνηση «reis». Μάλλον κατά τη διάρκεια της θητείας του Ερντογάν ως επικεφαλής του Κόμματος Ευημερίας στην Κωνσταντινούπολη στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και σίγουρα όταν ήταν δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης 1994-1998.

Η πρώτη καταχώρηση του «reisci» είναι τον Φεβρουάριο του 2014, γεγονός που υποδηλώνει ότι είχε αρχίσει να ακούγεται εκείνη την εποχή.

Ωστόσο, το μεγάλο γεγονός που έφερε τον όρο στο προσκήνιο ήταν ο ξυλοδαρμός από μία ομάδα ανδρών του τηλεοπτικού παρουσιαστή Αχμέτ Χακάν, το 2015, στο τότε αντιπολιτευόμενο ειδησεογραφικό κανάλι CNN-Turk. Η αστυνομία τους συνέλαβε και στη δήλωσή του, ένας από αυτούς φέρεται να είπε: «Η MIT [ο Εθνικός Οργανισμός Πληροφοριών], η αστυνομία και ο reis είναι ο ιθύνοντας νους αυτής της επιχείρησης». Αυτό τράβηξε την προσοχή.

Με τον καιρό, ο όρος εξαπλώθηκε και άρχισε να χρησιμοποιείται από τακτικούς υποστηρικτές σε όλη τη χώρα.

Ο Ερντογάν ενσαρκώνει το αρχέτυπο του reis, αλλά με μια ισλαμική συστροφή.

Οι συνιδρυτές του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης ήταν ίσοι του και απλώς τον αποκαλούσαν «Ταγίπ μπέη», που είναι η κυρίαρχη επίσημη προσφώνηση στα τουρκικά. Το προσωπικό του τον αποκαλεί «reis».

Το «Reis», εξάλλου, είναι ένας βαθιά στοργικός, αλλά κι εξίσου κυριαρχικός/πατερναλιστικός όρος.