Τι είναι οι «μικροκοιμήσεις» και γιατί οι πιγκουίνοι κάνουν 10.000 τέτοιες την ημέρα; Επιβιώνουν με «σφηνάκια» ύπνου

Μπορεί το να περνάει κανείς νύχτες ολόκληρες με «σφηνάκια» διάρκειας 4 δευτερολέπτων ύπνου, στους περισσότερους από εμάς να ακούγεται σαν μορφή βασανιστηρίου, για τους πιγκουίνους chinstrap, ωστόσο, αυτό αποτελεί κανονικότητα καθώς, σύμφωνα με νέα έρευνα, τα συμπαθή πτηνά της Ανταρκτικής κοιμούνται χιλιάδες φορές την ημέρα.

Οι επιστήμονες που βρέθηκαν στο νησί King George της Ανταρκτικής διαπίστωσαν ότι, οι πιγκουίνοι, κοιμούνται πάνω από 10.000 φορές την ημέρα, γεγονός που τούς επιτρέπει να παρακολουθούν μονίμως της φωλιές τους προστατεύοντας τα αυγά και τους νεοσσούς τους από τους θηρευτές. Τα πτηνά, καταφέρνουν και κοιμούνται καθημερινά γύρω στις 11 ώρες – χωρίς ποτέ να πέφτουν σε αδιάκοπο ύπνο.

Όπως δήλωσε στον Guardian ο επικεφαλής του Ερευνητικού Κέντρου Νευροεπιστημών της Λυών, Paul-Antoine Libourel, «Είναι μία κατάσταση την οποία οι άνθρωποι δεν θα μπορούσαν να ακολουθήσουν. Ο ύπνος, στην ποικιλομορφία του, είναι πολύ πιο σύνθετος απ΄ότι διαβάζουμε στα περισσότερα εγχειρίδια».

Τη δεκαετία του 1980, οι ερευνητές εξέτασαν τον ύπνο των πιγκουίνων – η έρευνα περιελάμβανε την «αιχμαλωσία» και τοποθέτηση των πιγκουίνων σε ένα καταφύγιο προκειμένου να παρατηρηθούν προσεκτικά οι συνήθειές τους. Τότε, οι επιστήμονες είχαν αναφέρει κατακερματισμένο ύπνο για μικρά χρονικά διαστήματα, τον οποίο χαρακτήρισαν «υπνηλία». Ωστόσο, στην τελευταία έρευνα, διαπιστώνεται ότι, καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, διατηρούνταν ο κατακερματισμένος ύπνος, και ότι, οι πιγκουίνοι, ποτέ δεν πέφτουν σε «βαθύ» ύπνο.

«Στα πτηνά σε κατάσταση αναπαραγωγής, ο ύπνος ήταν ιδιαίτερα κατακερματισμένος υπό όλες τις συνθήκες και σε όλες τις θέσεις στην ξηρά», γράφουν στην εργασία που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science  οι ερευνητές και σημειώνουν ότι, τα ευρήματα υποδηλώνουν πως, «τα “σφηνάκια” μπορούν να εκπληρώσουν τουλάχιστον ορισμένες από τις επανορθωτικές λειτουργίες του κανονικού ύπνου». Τα ζώα που μελετήθηκαν, αποκοιμούνταν για δευτερόλεπτα, όρθια ή ξαπλωμένα.

Ευάλωτα στη θήρευση

Ο ύπνος είναι αγαπημένη συνήθεια όλων των ζώων, ωστόσο τα καθιστά ευάλωτα στη θήρευση καθώς χάνουν την ικανότητα να ανταποκρίνονται άμεσα στα εξωτερικά ερεθίσματα. Ο Libourel εξηγεί ότι, «οι πιγκουίνοι δεν είναι οι μόνοι. Ο ύπνος βρίσκεται στον πυρήνα της συμπεριφοράς των ζώων. Οι περισσότερες έρευνες για τον ύπνο διεξάγονται σε αρουραίους, ποντίκια και ανθρώπους, αλλά η εργασία σε άλλα είδη μας δείχνει σε ποιο σημείο ο ύπνος επηρεάζεται από το εξωτερικό περιβάλλον».

Στην τελευταία έρευνα, οι πιγκουίνοι chinstrap μελετήθηκαν στη φύση, μέσω παρακολούθησης ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος (EEG) και συνεχούς βιντεοσκόπησης. Οι μικροκοιμήσεις των πτηνών φάνηκαν από την εγκεφαλική τους δραστηριότητα που σχετίζεται με τον ύπνο και το κλείσιμο των ματιών. Παρατηρήθηκε μία μικρή αύξηση στο «βάθος» του ύπνου γύρω στο μεσημέρι, όταν ο κίνδυνος θήρευσης θα μπορούσε να είναι ο χαμηλότερος. Στις οικογένειες των πιγκουίνων chinstrap, ο ένας γονέας μένει στη φωλιά επί αρκετές μέρες κάθε φορά, όσο ο άλλος να λείπει για να τραφεί. Ο παρατεταμένος ύπνος θα μπορούσε να θέσει τα αυγά ή τα μικρά τους σε κίνδυνο από τα πουλιά καφέ σκουαγιά ή και άλλους πιγκουίνους. Οι ερευνητές βρέθηκαν σε μία αποικία με περισσότερα από 2.700 ζευγάρια αναπαραγωγής. Εκεί, μελέτησαν τις συνήθειες 14 πιγκουίνων που επωάζουν αυγά. Όπως έγραψαν οι ειδικοί, η ανακάλυψη ότι, τα πουλιά, κάνουν χιλιάδες μικροκοιμήσεις διάρκειας μόλις τεσσάρων δευτερολέπτων είναι «πρωτοφανής, ακόμη και μεταξύ των πιγκουίνων».

Σύμφωνα με άλλες μελέτες, ορισμένα είδη κοιμούνται συστηματικά πολύ λίγο, χωρίς, φαινομενικά, η απόδοσή τους, όταν είναι ξύπνια, να επηρεάζεται. Κατά μέσο ότι, οι αφρικανικοί ελέφαντες των θάμνων κοιμούνται δύο ώρες την ημέρα και κυρίως όρθιοι ενώ, μερικές φορές, μπορεί να περάσουν και 48 ώρες χωρίς να κοιμηθούν. Άλλα είδη παρουσιάζουν διαφορές ανάλογα με το φύλο τους: οι αρσενικές φρουτόμυγες χρειάζονται περισσότερες από 10 ώρες ύπνου την ημέρα, ενώ τα θηλυκά είναι μια χαρά με τέσσερις, και μπορούν να επιβιώσουν με λιγότερο από 15 λεπτά ύπνου χωρίς αυτό να φαίνεται να επηρεάζει τις πιθανότητες επιβίωσής τους. Κατά τη διάρκεια των ωκεάνιων μεταναστεύσεων τους, τα γιγαντιαία φρεγατόπουλα μπορούν να περάσουν μήνες με λιγότερο από μία ώρα ύπνου την ημέρα, ενώ αποδημούν και κυνηγούν ταυτόχρονα. Όταν επιστρέφουν στις φωλιές τους, κοιμούνται σχεδόν 13 ώρες την ημέρα, μαζεύοντας «αποθέματα» ύπνου.

Στην έρευνα αναφέρεται ότι, «στο σύνολό τους, τα συστήματα αυτά αμφισβητούν την επικρατούσα άποψη ότι ο ύπνος είναι μία ουσιαστική κατάσταση από την οποία εξαρτάται η απόδοση της εγρήγορσης».