Η ανθρωπότητα χρωστά την ανακάλυψη του Viagra σε μία μικρή, ουαλική πόλη και τους άνεργους ανθρακωρύχους της

Με πρόσωπο της καμπάνιας κυκλοφορίας του τον Πελέ, και τις ευλογίες του Πάπα, το Viagra είναι το φάρμακο για τη στυτική δυσλειτουργία που δημιούργησε «πανικό» σε όλο τον κόσμο, με την κυκλοφορία του. Ωστόσο, εκτός της φαρμακευτικής εταιρείας, της επιστήμης και του marketing, η ανθρωπότητα οφείλει ένα μεγάλο «ευχαριστώ» στη μικρή, βιομηχανική πόλη Merthyr Tydfil της νότιας Ουαλίας – χωρίς τους κατοίκους της οποίας μπορεί να μην μαθαίναμε ποτέ ότι υπάρχει ένα μικρό, μπλε χάπι της Pfizer που κάνει «θαύματα».

Πριν από 30 χρόνια, λοιπόν, και όσο η πόλη γνώριζε την αποβιομηχανοποίησή της, ήταν σύνηθες, μεταξύ των ανδρών εργαζόμενων του Merthyr Tydfil που, στην πλειοψηφία τους ήταν χαλυβουργοί να αναζητούν απεγνωσμένα μεροκάματα που θα τους εξασφάλιζαν μικρά, χρηματικά ποσά που είχαν ανάγκη άμεσα. Τοπικό ερευνητικό κέντρο ανακοίνωσε ότι έψαχνε εθελοντές για τις δοκιμές ενός νέου φαρμάκου. Κανείς από τους άνεργους του Merthyr Tydfil, ως τότε, δε γνώριζε ότι, η δοκιμή στην οποία συμφωνούσαν να συμμετάσχουν, θα άλλαζε τον κόσμο. Διότι χρειάστηκαν τρεις δεκαετίες ώστε να ανακαλύψουν, κάποιοι εξ’ αυτών, ότι έθεταν τις βάσεις για την παραγωγή που σκευάσματος που, έκτοτε, βοήθησε εκατομμύρια άνδρες με στυτική δυσλειτουργία.

Σε μια προσπάθεια να θεραπεύσει την υψηλή αρτηριακή πίεση και τη στηθάγχη, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η Pfizer δοκίμαζε μια ένωση που ονομαζόταν Sildenafil UK-92,480. Τις μελέτες η φαρμακευτική εταιρεία ανέθεσε σε ερευνητικό κέντρο της ουαλικής πόλης το οποίο, με τη σειρά του, στρατολόγησε νεαρούς άνδρες κατοίκους της περιοχής, για να το δοκιμάσουν. Ένας από αυτούς που υπέγραψαν προκειμένου να δοκιμάσουν το νέο φάρμακο, το 1992, ήταν και ο Idris Price ο οποίος, εκείνη την περίοδο, έχοντας απολυθεί από την τοπική χαλυβουργία, πήγαινε από δουλειά σε δουλειά για μεροκάματα. «Όταν μού τελείωναν τα χρήματα, πήγαινα σε αυτό το μέρος που ονομάζεται Simbec», εξηγεί ο ίδιος στο BBC. Εκεί, ρωτούσε σε τι πειράματα θα μπορούσε να συμμετέχει για λίγα μετρητά. «Δε μάς είπαν τίποτα για το φάρμακο, εκτός από το ότι ο γιατρός υποστήριξε ότι είναι ένα δισκίο για τη στηθάγχη και ότι μπορεί να παρουσιάσει παρενέργειες», θυμάται. «Πολλά από τα αγόρια είχαν άγχος για το τι επρόκειτο να τους συμβεί», συμπληρώνει.

Οι εθελοντές, όλοι νεαροί άνδρες, πληρώθηκαν για να παίρνουν το σύνθετο χάπι UK-92.480 τρεις φορές την ημέρα για 10 συνεχόμενες ημέρες. «Ήταν πολύ δύσκολοι καιροί για εμάς τα τέλη της δεκαετίας του '80 και οι αρχές της δεκαετίας του '90. Προσπαθούσαμε να πάρουμε ό,τι χρήματα μπορούσαμε να βρούμε», τονίζει ο Idris και προσθέτει: «τα χρήματα από τις δοκιμές ήταν πολύ σημαντικά για την οικογένειά μου, καθώς εκείνες τις μέρες ήταν το μοναδικό μας έσοδο. Μάς επέτρεψαν να έχουμε μαζί μας επιπλέον τρόφιμα και,  αντί να έχουμε δύο σακούλες κάρβουνο για τη φωτιά, είχαμε πέντε. Ήταν ένας πραγματικά πολύ εύκολος τρόπος να βγάλουμε χρήματα που μάς βοήθησε πολύ». Το τέλος των δοκιμών, ωστόσο, και οι απρόβλεπτες παρενέργειες του Sildenafil UK-92,480 σηματοδότησαν τη στιγμή που άναψε το «πράσινο φως» για το μπλε χάπι της Pfizer.

«Είναι λίγο ντροπιαστικό, αλλά παρατήρησα περισσότερες και πολύ πιο σκληρές στύσεις»

Ο πρώην επικεφαλής της Pfizer για την ανάπτυξη του σκευάσματος, Δρ. Pete Ellis, θυμάται ότι, «οι εθελοντές άρχισαν να προσέρχονται και να μάς λένε ότι “είναι λίγο ντροπιαστικό, αλλά παρατήρησα περισσότερες και πολύ πιο σκληρές στύσεις από ότι συνήθως”». Οι τυχαίες παρατηρήσεις στο Merthyr Tydfil εξασφάλισαν, για τη Pfizer τους απαραίτητους πόρους για τη διεξαγωγή μελέτης της στυτικής δυσλειτουργίας.

Ασθενείς με το εν λόγω πρόβλημα συμμετείχαν στις δοκιμές του νοσοκομείο Southmead του Μπρίστολ, πριν βρεθούν κατάλληλοι για συμμετοχής σε περαιτέρω κλινικές δοκιμές, το  1994, στο Σουόνσι. Εκεί, στο νοσοκομείο Morriston, διεξήχθησαν δοκιμές σε ευρύτερου φάσματος περιπτώσεις, καθώς μεταξύ των συμμετεχόντων περιλαμβάνονταν άνδρες με διαβήτη και καρδιακές παθήσεις – καταστάσεις των οποίων οι παρενέργειες μπορεί να περιλαμβάνουν και τη στυτική δυσλειτουργία. Ο David Price, επικεφαλής της δοκιμής και σύμβουλος ενδοκρινολογίας, θυμάται πως, «η Pfizer είπε ότι έπρεπε να είναι ετεροφυλόφιλοι άνδρες σε σταθερή σχέση. Ήταν όλοι ετεροφυλόφιλοι, συνηθισμένοι άνδρες – τυπικοί τεχνοκράτες του Σουόνσι. Μέρος των δοκιμών περιλάμβανε την προβολή βίντεο ερωτικού περιεχομένου».

Στα πέη των συμμετεχόντων τοποθετήθηκε μία συσκευή παρακολούθησης της επίδρασης του φαρμάκου. Οι γιατροί διαβεβαίωναν τους άνδρες ότι δεν θα τους διέκοπταν. Τα αποτελέσματα της δοκιμής του Swansea, όπως και της μελέτης του Μπρίστολ, ήταν θετικά. Γρήγορα, η Pfizer συνειδητοποίησε ότι, στα χέρια της, είχε ένα φάρμακο που θα μπορούσε να αλλάξει για πάντα τους όρους του παιχνιδιού. Τα δε αποτελέσματα, ήταν τόσο εντυπωσιακά που αρκετοί από τους συμμετέχοντες αρνήθηκαν, κατά το τέλος των δοκιμών, να επιστρέψουν τα αχρησιμοποίητα δισκία που είχαν στην κατοχή τους.

Η ομάδα marketing του φαρμακευτικού κολοσσού, άρχισε να ασχολείται εντατικά με το πώς να προωθήσει το μήνυμά της για το νέο αυτό χάπι, καθώς προβληματισμός επικρατούσε μεταξύ των ειδικών ως προς το εάν το κοινό θα το έβλεπε ως «ιδιαίτερο ή καταστροφικό». Το λανσάρισμα του φαρμάκου δημιουργούσε ανησυχία στην εταιρεία καθώς, το Viagra, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «φάρμακο για το σεξ», σε έναν κόσμο που, τότε, ήταν αρκετά συντηρητικός. Έτσι, η στρατηγική marketing που επιστρατεύθηκε ήταν οι παρατηρήσεις των συμμετεχόντων στις δοκιμές σχετικά με την επίδρασή του.  «Εν μέρει βασίστηκε στο πόσο βαθιά επηρεάζει η ανικανότητα την αυτοπεποίθηση ενός ατόμου και την αίσθηση του εαυτού του. Σε έναν άλλο βαθμό, στο πόσο η στυτική δυσλειτουργία επηρεάζει τις σχέσεις», τόνισε η πρώην ανώτερη διευθύντρια μάρκετινγκ της Pfizer, Jennifer Doebler. «Συγκινήθηκα βαθύτατα από αυτά που ανέφεραν οι συμμετέχοντες αλλά και από το σε πόσο μεγάλο βαθμό η δυσλειτουργία πλήττει τις σχέσεις και το πόσο αυτό τους απασχολεί», πρόσθεσε.

Με τις «ευλογίες» του Βατικανού

Προκειμένου επικοινωνιακά να ενισχύσει το μήνυμά της στο συντηρητικό πλαίσιο της εποχής, η Pfizer κατάφερε να πάει και τη «ευλογία» του Βατικανού, αναφέροντας ότι, το Viagra, θα μπορούσε να βοηθήσει τον θεσμό του γάμου και να ενισχύσει τις οικογενειακές αξίες. Το φάρμακο κυκλοφόρησε στα φαρμακεία των ΗΠΑ και της Βρετανίας το 1998 και ήταν η πρώτη εγκεκριμένη, δια στόματος θεραπεία για τη στυτική δυσλειτουργία. Η δημοφιλία του εκτοξεύθηκε αμέσως στα ύψη παγκοσμίως και, γρήγορα, έγινε το ταχύτερα πωλούμενο φάρμακο στην ιστορία, με τις ετήσιες πωλήσεις να κορυφώνονται το 2008 με σχεδόν 2 δισ. δολάρια.

Αγνοώντας το γεγονός ότι οι παρενέργειες που ανέφεραν οι εθελοντές συνάδελφοί του βοήθησαν στη δημιουργία του Viagra, ο Idris, δεν γνώριζε τον καθοριστικό ρόλο που είχε παίξει η πόλη του Merthyr στην ιστορία του Viagra μέχρι που, νωρίτερα φέτος, τον ενημέρωσαν οι ερευνητές της εκπομπής Keeping It Up. «Έμεινα έκπληκτος όταν το έμαθα. Είναι τεράστιο πράγμα το Viagra σήμερα. Χαίρομαι που ανακαλύφθηκε στο Merthyr Tydfil», τονίζει ο ίδιος.

Ο συνιδρυτής του φαρμάκου, Dr David Brown, υπογραμμίζει πως, αν δεν υπήρχαν οι ανθρακορύχοι της νότιας Ουαλίας, το Viagra μπορεί και να μην υπήρχε. «Έγραψαν ιστορία. Πιθανότατα ήταν και οι ίδιοι απελπισμένοι προκειμένου να εξασφαλίσουν ένα μικρό εισόδημα, αλλά η διαφορά που, τελικά, έκαναν στη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων ήταν τεράστια. Θα πρέπει να αισθάνονται περήφανοι γι’ αυτό», αναφέρει.