«Ναζιστική κληρονομιά» - Ο Κένεθ Σμιθ έγινε ο πρώτος θανατοποινίτης – πειραματόζωο, ενώ καταγράφονται τεράστιες ελλείψεις στις ουσίες θανατηφόρων ενέσεων

Την πρώτη εκτέλεση θανατοποινίτη με τη τη χρήση αερίου του αζώτου πραγματοποίησε η πολιτεία της Αλαμπάμα στις ΗΠΑ το βράδυ της Πέμπτης (25/01). Πρόκειται για μία μη δοκιμασμένη διαδικασία, για την οποία οι δικηγόροι του κρατούμενου είχαν υποβάλλει ενστάσεις, σημειώνοντας ότι πρόκειται για σκληρή και ασυνήθιστη τιμωρία την οποία το αμερικανικό Σύνταγμα απαγορεύει.

Ο Κένεθ Σμιθ, 58 ετών κηρύχθηκε νεκρός στις 20.25 το βράδυ, αφότου εισέπνευσε καθαρό αέριο άζωτο μέσω μάσκας που τοποθετήθηκε στο πρόσωπό του, προκειμένου να προκληθεί η στέρηση οξυγόνου, σύμφωνα με τη διαδικασία που είναι γνωστή ως «υποξία αζώτου». Η διαδικασία διήρκεσε περίπου 22 λεπτά.

Τι είναι η υποξία αζώτου

Κατά τη μέθοδο που χρησιμοποιήθηκε για την εκτέλεση του Σμιθ, μια μάσκα αναπνευστήρα τοποθετείται στο πρόσωπο του κρατουμένου, ενώ ο αέρας που αναπνέει αντικαθίσταται με καθαρό αέριο άζωτο.

Με αυτό τον τρόπο, ο θανατοποινίτης στερείται το οξυγόνο και οδηγείται  σε απώλεια συνείδησης, μέσα σε μερικά δευτερόλεπτα και σε θάνατο, μετά από αρκετά λεπτά. Μπορεί να ακούγεται σαν καθιερωμένη πρακτική, ωστόσο πρόκειται για έναν επινοημένο όρο και όχι για πραγματική ιατρική πράξη, σύμφωνα με τον ασκούμενο αναισθησιολόγο - εντατικολόγο, Τζόελ Ζίβοτ, από το πανεπιστήμιο του Emory. «Πρόκειται για μία κρατική προσπάθεια να προσδωθεί αξιοπιστία σε μια μέθοδο εκτέλεσης που, στην πραγματικότητα, δεν έχει δοκιμαστεί ποτέ», δήλωσε ο ίδιος στο Al Jazeera.

Ο Γενικός Εισαγγελέας της Αλαμπάμα, Έντμουντ ΛαΚουρ, δήλωσε, ενώπιον των ομοσπονδιακών δικαστών, ότι, η υποξία αζώτου είναι «η πιο ανώδυνη και ανθρώπινη μέθοδος εκτέλεσης που είναι γνωστή στην ανθρωπότητα». Ωστόσο, και από πλευράς των δικηγόρων του Σμιθ, αλλά και σύμφωνα με τον Ζίβοτ, και πριν τη διαδικασία, ο κρατούμενος θα έπρεπε να υποστεί αρκετά σκληρές μεθόδους, όπως το σφιχτό δέσιμο του κεφαλιού και του σώματός του, προκειμένου να παραμείνει ακίνητος. Όπως τόνισε ο γιατρός, δεν είναι σαφές για πόσα λεπτά θα πρέπει κάποιος να εισπνέει το άζωτο, πριν οδηγηθεί στον θάνατο ενώ, οι ισχυρισμοί ότι προκαλεί απώλεια αισθήσεων και θάνατο μέσα σε λίγα λεπτά είναι ανακριβείς. «Είναι αρκετά περίεργο να αποδεχτούμε τον ισχυρισμό ότι, επειδή τα βασανιστήρια είναι σύντομα, δεν είναι ουσιαστικά», τόνισε. 

Την ίδια στιγμή, δηλώσεις αυτοπτών μαρτύρων – δημοσιογράφων που ήταν παρόντες στον προθάλαμο της εκτέλεσης καταμαρτυρούν ότι, ο θάνατος του Σμιθ, κάθε άλλο παρά ανθρώπινος ήταν. Όπως ανέφερε, μεταξύ άλλων, ο Μάρτι Ρόνει της εφημερίδας Montgomery Advertiser, μεταξύ 7.57 μ.μ. και 8.01 μ.μ., «ο Σμιθ σπαρταρούσε αδιάλειπτα πάνω στο φορείο. Έπαιρνε βαθιές ανάσες, με το σώμα του να τρέμει βίαια, και τις κόρες των ματιών του να γυρίζουν στο πίσω μέρος του κεφαλιού του. Έσφιγγε τις γροθιές του, τα πόδια του έτρεμαν. Φαινόταν να λαχανιάζει αποζητώντας αέρα. Το ίδιο το φορείο κουνήθηκε αρκετές φορές».

Ο πνευματικός σύμβουλος του φυλακισμένου, αιδεσιμότατος Τζεφ Χουντ, ο οποίος βρέθηκε στο πλευρό του καθ΄όλη τη διάρκεια της εκτέλεσης, δήλωσε, σύμφωνα με τον Guardian ότι, οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι που βρέθηκαν στην αίθουσα κατά την εκτέλεση, «ήταν εμφανώς έκπληκτοι με το πόσο άσχημα πήγε όλη η διαδικασία. Αυτό που είδαμε ήταν τα τελευταία λεπτά ενός ανθρώπου που πάλευε για τη ζωή του». Ο επίτροπος των σωφρονιστικών ιδρυμάτων της Αλαμπάμα, Τζον Χαμ, δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου μετά την εκτέλεση ότι, «φάνηκε πως ο Σμιθ κρατούσε την αναπνοή του όσο περισσότερο μπορούσε».

Απο πλευράς των δικηγόρων του θανατοποινίτη είχε σημειωθεί πως, το να προχωρήσει η διαδικασία υπό αυτές τις πρωτόγνωρες συνθήκες, θα ήταν παραβίαση της συνταγματικής προστασίας κατά της σκληρότητας. Ο κρατούμενος -επίσης ανεπιτυχώς- υποστήριξε ότι, η αντιμετώπισή του ήταν διττά παράνομη, καθώς είχε ήδη υποβληθεί μία φορά στο παρελθόν, σε διαδικασία εκτέλεσης. Τον Νοέμβριο του 2022, η πολιτεία της Αλαμπάμα, τον έδεσε επί τέσσερις ώρες σε φορείο, τρυπώντας τα χέρια και τα πόδια του, σε μία αποτυχημένη προσπάθεια να βρουν φλέβα μέσω της οποίας θα τον σκότωνε με τη χρήση θανατηφόρων σκευασμάτων.

Αναγκάστηκε να αποδεχθεί την μέθοδο

Η απόπειρα εκτέλεσης του 2022 ενέταξε τον Σμιθ σε μία εξαιρετικά σπάνια κατηγορία θανατοποινιτών, οι οποίοι θα μπορούσαν να περιγράψουν πώς είναι να επιβιώνεις από μία εκτέλεση. Το νέο πρωτόκολλο σχετικά με τη διαδικασία, ωστόσο, το οποίο υιοθετήθηκε από την πολιτεία της Αλαμπάμα και χρησιμοποιήθηκε προκειμένου να θανατωθεί ο Σμιθ, περιελάμβανε την τοποθέτηση μάσκας αναπνευστήρα βιομηχανικού τύπου στο πρόσωπο του κρατουμένου και, στη συνέχεια, την υποχρεωτική εισπνοή καθαρού αζώτου. Η υποξία αζώτου οδηγεί σε θανατηφόρα στέρηση οξυγόνου.

Ο ίδιος ο κρατούμενος, μετά την αποτυχημένη απόπειρα εκτέλεσης το 2022, άσκησε έφεση κατά της επανάληψης της διαδικασίας. Δύο αποφάσεις του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ καθορίζουν ότι, εάν οι καταδικασμένοι σε θάνατο δεν αποδέχονται μία μέθοδο εκτέλεσης επειδή είναι πολύ σκληρή για τους ίδιους, μπορούν να επιλέξουν εναλλακτική, αρκεί αυτή να είναι διαθέσιμη στην πολιτεία που θα εκτελεστούν. Την υποξία του αζώτου, εκτός από την Αλαμπάμα, έχουν εγκρίνει η Οκλαχόμα και το Μισισιπί. Ο Σμιθ, συνεπώς, στην ουσία αναγκάστηκε να αποδεχθεί την μέθοδο. Οι πολιτείες των ΗΠΑ με τους περισσότερους θανατοποινίτες είναι η Καλιφόρνια, το Τέξας, η Φλόριντα και η Αλαμπάμα ενώ, τα τελευταία 50 χρόνια, το Τέξας έχει πραγματοποιήσει, μακράν, τις περισσότερες εκτελέσεις. 

Λίγες μέρες πριν από την εκτέλεση, ο Σμιθ δήλωνε στον Guardian, από το κελί του στη φυλακή, ότι δεν ήταν έτοιμος να πεθάνει. Είχε διαγνωστεί με μετατραυματικό στρες που προκλήθηκε από την πρώτη, αποτυχημένη απόπειρα εκτέλεσης και υπέφερε από αϋπνία και άγχος. Όπως είπε, τον τρομοκρατούσε το ενδεχόμενο εμετού μέσα στη μάσκα, που θα τον οδηγούσε σε θάνατο από πνιγμό εξαιτίας του περιεχομένου του στομαχιού του. Την φρικαλέα πιθανότητα έθεσαν και οι δικηγόροι του στο δικαστήριο.

Από πλευράς του, ο ΛαΚουρ δήλωσε ότι, οι ισχυρισμοί περί πνιγμού λόγω εμετού είναι θεωρητικοί ενώ πρότεινε, τα τελευταία γεύματα του κρατουμένου να καταναλωθούν «νωρίτερα μέσα στην ημέρα ή την ημέρα πριν από την προγραμματισμένη εκτέλεση», προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν αυτές οι πιθανότητες. Σύμφωνα με τον Ζίβοτ, όμως, ακόμα κι αν ο Σμιθ νήστευε πριν την εκτέλεση, κινδύνευε από αναρρόφηση. Αυτό σήμαινε ότι, τα οξέα θα αποβάλλονταν από το στομάχι του μόνο και μόνο για να επιστρέψουν στους αεραγωγούς του και ενδεχομένως να κάψουν τους πνεύμονές του. Υπήρχε, επιπλέον, ο κίνδυνος πρόκλησης επιληπτικής κρίσης κατά τη διαδικασία. 

Εντέλει, χρειάστηκαν 22 λεπτά για να πεθάνει ο Σμιθ, που φαίνεται ότι, μετά την έναρξη της διαδικασίας, πάλεψε για δύο από αυτά ενώ, σε μεγάλο μέρος της, είχε τις αισθήσεις του. Ο δικηγόρος του υποστήριξε ότι, η υποξία του αζώτου ως μέθοδος εκτέλεσης προέκυψε κατά τη διάρκεια μίας τηλεοπτικής εκπομπής, πριν από 15 χρόνια, όταν ο Βρετανός βουλευτής, Μάικλ Πορτίλο υποστήριξε ότι αναζητούσε εναλλακτικές λύσεις στις μεθόδους εκτέλεσης που χρησιμοποιούνταν στις ΗΠΑ. Ο βουλευτής ανακάλυψε ότι, με τη μέθοδο χαμηλού αζώτου στον αέρα για τους πιλότους της, πειραματιζόταν  η Βασιλική Πολεμική Αεροπορία της Ολλανδίας και υποστήριξε ότι επρόκειτο για έναν πιο ανθρώπινο τρόπο εκτέλεσης  από τη θανατηφόρο ένεση καθώς, ισχυρίστηκε ότι, και ο ίδιος, όταν δοκίμασε να αναπνεύσει άζωτο, ένιωσε ένα είδος ευφορίας πριν πέσει σε λιποθυμία

Η εκτέλεση είχε προγραμματιστεί για τις 18.00 μ.μ. τοπική ώρα στο σωφρονιστικό κατάστημα Holman στο Atmore της Αλαμπάμα. Καθυστέρησε, καθώς το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ εξέταζε την τελευταία έφεσή του. Λίγο πρις τις 20.00 μ.μ., η έφεση απορρίφθηκε, και ο δρόμος για την εκτέλεση άνοιξε. Η δικαστής Σόνια Σοτομαγιόρ, που μαζί με άλλους δύο συναδέλφους της τοποθετήθηκαν κατά της εκτέλεσης, σημείωσε πως, «η πολιτεία της Αλαμπάμα, έχοντας αποτύχει να σκοτώσει τον Σμιθ στην πρώτη της προσπάθεια, τον επέλεξε ως πειραματόζωο για να δοκιμάσει μία μέθοδο εκτέλεσης που δεν έχει χρησιμοποιηθεί ποτέ στο παρελθόν. Ο κόσμος παρακολουθεί».

Πώς λειτουργεί η θανατηφόρα ένεση

Η συνήθης πρακτική εκτέλεσης κρατουμένων στις ΗΠΑ, η ενδοφλέβια χορήγηση ενός κοκτέιλ ουσιών, ακολουθεί, μέχρι σήμερα, ένα συγκεκριμένο πρωτόκολλο «διαδικασίας τριών φαρμάκων». Πρώτα, χορηγείται στον θανατοποινίτη αναισθητική ουσία. Για αυτό το βήμα, στις περισσότερες πολιτείες, χρησιμοποιούνται βαρβιτουρικά - ουσίες που, πλέον, είναι εξαιρετικά δυσεύρετες σε κάθε μία από τις 50 πολιτείες. 

Στη συνέχεια, χορηγείται μια ουσία που παραλύει τους μύες ενώ, η τρίτη και τελευταία ουσία, είναι αυτή που παραλύει την καρδιά του κρατούμενου. Από το 2013, σε αρκετές πολιτείες, συμπεριλαμβανομένης της Αλαμπάμα, το πρωτόκολλο έχει αλλάξει σε «διαδικασία ενός φαρμάκου» κατά την οποία χορηγείται μόνο βαρβιτουρικό ή η εναλλακτική του ουσία σε θανατηφόρα δόση.Σε κάθε περίπτωση, η όλη διαδικασία μέχρι να επέλθει ο θάνατος  μπορεί να διαρκέσει έως και πέντε λεπτά. Το νέο πρωτόκολλο, όμως, έχει φέρει και αρκετές «αποτυχίες» στις εκτελέσεις, κατά τις οποίες, η επίδραση των θανατηφόρων ουσιών μπορεί να διαρκέσει και πάνω από δύο ώρες. Πρόκειται για μία διαδικασία που επίσης προϋποθέτει το δέσιμο του κρατούμενου σε φορείο. 

«Απόψε η Αλαμπάμα οδηγεί την ανθρωπότητα ένα βήμα πίσω»

Ο κρατούμενος απηύθυνε έκκληση, μέσω της συνέντευξής του στον Guardian, να επιδείξει έλεος ο αμερικανικός λαός, απέναντι σε όσους, όπως ο ίδιος, είναι αντιμέτωποι με τη θανατική ποινή. «Ξέρεις, θα έλεγα “αφήστε χώρο για έλεος”. Μία έννοια που, στην Αλαμπάμα, απλώς δεν υφίσταται. Πραγματικά, σε αυτή τη χώρα δεν υπάρχει ευσπλαχνία, όταν πρόκειται για δύσκολες καταστάσεις, όπως η δική μου», είπε.

Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, ο  Σμιθ φαινόταν να τρέμει και να σπαρταρά πάνω στο φορείο, και να προσπαθεί να τραβήξει τα δεσμά του. Ακολούθησαν κάποια λεπτά βαριών αναπνοών, έως ότου, πλέον, η αναπνοή του δεν ήταν αισθητή. Στην τελευταία του δήλωση, λίγα λεπτά πριν τον θάνατό του, ο Σμιθ είπε: «απόψε η Αλαμπάμα οδηγεί την ανθρωπότητα ένα βήμα πίσω. Φεύγω με αγάπη, ειρήνη και φως». Έκανε το σήμα «σας αγαπώ», προς τα μέλη της οικογένειάς του που παραβρέθηκαν στην εκτέλεση ως μάρτυρες. «Σάς ευχαριστώ που με υποστηρίξατε. Σας αγαπώ, σας αγαπώ όλους», είπε.

«Τίποτα δεν πρόκειται να φέρει πίσω τη μαμά»

Ο εκτελεσθείς είχε καταδικαστεί, το 1988, για τη δολοφονία επί πληρωμή της Ελίζαμπεθ Σένετ, συζύγου ενός πάστορα. Ο ίδιος, με δύο ακόμα συνεργούς, είχαν λάβει από 1.000 δολάρια έκαστος από τον πάστορα, Τσαρλς Σένερ, ιερέα της εκκλησίας του Χριστού, για να τη σκοτώσουν. Όταν οι υποψίες κινήθηκαν προς τον πάστορα, ο ίδιος αυτοκτόνησε. Σύμφωνα με δικαστικά έγγραφα, η Σένετ, μητέρα δύο παιδιών, μαχαιρώθηκε 10 φορές. Οπως αναφέρει δημοσίευμα των NYT, ο πάστορας πλήρωσε για να εκτελέσουν τη σύζυγό του, μεταξύ άλλων και για να εισπράξει αποζημίωση από ένα ασφαλιστικό συμβόλαιο.

Αρκετοί από τους συγγενείς του πάστορα παρακολούθησαν την εκτέλεση δήλωσαν στους δημοσιογράφους ότι είχαν συγχωρήσει τους δολοφόνους της μητέρας τους. «Τίποτα από όσα συνέβησαν εδώ σήμερα δεν πρόκειται να φέρει πίσω τη μαμά», είπε ο γιος του ζευγαριού, Μάικ Σένετ. «Είναι μία γλυκόπικρη μέρα, δεν πρόκειται να χοροπηδάμε, να φωνάζουμε και να γιορτάζουμε, δεν μας αντιπροσωπεύει αυτό. Χαιρόμαστε που αυτή η μέρα τελείωσε», συμπλήρωσε.

«Ναζιστική κληρονομιά πειραματισμών»

Κατά την προετοιμασία της εκτέλεσης, η Αλαμπάμα δέχθηκε σωρεία εγχώριων και διεθνών επικρίσεων. Εκατοντάδες -κυρίως Εβραίοι- κληρικοί και κοινοτικοί ηγέτες, από κάθε πλευρά των ΗΠΑ υπέγραψαν την επιστολή που συνέταξε η οργάνωση L'chaim. Ο συνιδρυτής της οργάνωσης, Μάικ Ζουσμαν, δήλωσε πως, «και μόνο η ιδέα της χρήσης αερίου για εκτελέσεις αποτελεί προσβολή προς την κοινότητά μας. Η ναζιστική κληρονομιά των πειραματισμών για την εξεύρεση του πιο γρήγορου τρόπου απαλλαγής από ανεπιθύμητους κρατούμενους αποτελεί, για όποιον γνωρίζει την ιστορία, ένα υπόγειο ρεύμα στο παρελθόν που δεν πρέπει να επαναληφθεί, στην Αλαμπάμα αλλά και οπουδήποτε στον κόσμο».

Τον επικείμενο θάνατο του Σμιθ κατήγγειλαν και εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ, κάνοντας λόγο για αυθαίρετες εκτελέσεις και βασανιστήρια. Οι ίδιοι αντιτάχθηκαν σθεναρά στη χρήση αυτού που κατήγγειλαν ως «ανθρώπινο πείραμα». Πριν από τον θάνατό του, στη συνέντευξή του στον Guardian ο Σμιθ εξέφραζε τους φόβους του ότι, στην περίπτωση που η Αλαμπάμα προχωρούσε στην εκτέλεσή του, θα έβαζε στον χάρτη τη νέα μέθοδο θανάτωσης, με αέριο του αζώτου. Εξέφρασε τους φόβους του στους συμπατριώτες του, σημειώνοντας ότι, «φοβάμαι πως θα έχει επιτυχία και, πολύ σύντομα, η μέθοδος του αερίου του αζώτου θα έρθει και στην πολιτεία σας», είπε.  

Οι ελλείψεις σε θανατηφόρες ουσίες κάνουν τους κρατούμενους πειραματόζωα

Η ενδοφλέβια χορήγηση της θανατηφόρας ένεσης είναι η πιο συνηθισμένη μορφή εκτέλεσης στις ΗΠΑ. Εισήχθη ως πειραματική και «πιο ήπια» μέθοδος, το 1982. Αν και ο πειραμτικός χαρακτήρας της υποξίας αζώτου προκάλεσε διεθνείς αντιδράσεις, ο δικηγόρος του εκτελεσθένα, Στάφορντ Σμιθ, υποστήριξε ότι, απλώς, αποτελεί τη συνέχεια σε μία μακάβρια αμερικανική παράδοση. «Αν ανατρέξουμε στις πρώτες μέρες της ηλεκτρικής καρέκλας, πειραματιζόμαστε με τη θανάτωση των συμπολιτών μας εδώ και πολύ καιρό», δήλωσε. 

Την ίδια στιγμή, ωστόσο, τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τις εκτελέσεις βρίσκονται σε τεράστιες ελλείψεις, μετά την ψήφιση ενός νόμου στην ΕΕ, σύμφωνα με τον οποίο απαγορεύεται στις φαρμακευτικές εταιρείες να διαθέτουν στα σωφρονιστικά ιδρύματα ουσίες για χρήση σε εκτελέσεις κρατουμένων. Το νομοσχέδιο οδήγησε το σωφρονιστικό σύστημα των ΗΠΑ στην αναζήτηση εναλλακτικών επιλογών θανάτωσης ανθρώπων. Μόνο στην Αλαμπάμα, από το 2018, έχουν αποτύχει τρεις  απόπειρες εκτέλεσης με θανατηφόρα ένεση. Η τελευταία θανάτωση κρατουμένου με τη χρήση αερίου στις ΗΠΑ, καταγράφηκε το 1999, όταν ένας καταδικασμένος δολοφόνος εκτελέστηκε με την εισπνοή αέριου υδροκυανίου. 

Στα όρια της Συνταγματικότητας

Οι δικηγόροι του Σμιθ υποστήριξαν ότι, μία δεύτερη προσπάθεια εκτέλεσής του, και συγκεκριμένα με τη χρήση αερίου αζώτου, μπορεί να παραβιάζει την όγδοη τροπολογία του Συντάγματος των ΗΠΑ, η οποία απαγορεύει τη «σκληρή και ασυνήθιστη» τιμωρία. Επεσήμαναν ότι, η μη δοκιμασμένη χρήση της μεθόδου, καθώς και οι κίνδυνοι που συνδέονται με αυτήν, τη συνιστούν παράνομη. 

Κατά την εκδίκαση της υπόθεσης, το 1996, οι ένορκοι ψήφισαν συντριπτικά (11 - 1) κατά της εκτέλεσης του κρατούμενου και αντιπρότειναν την επιβολή της ποινής ισόβιας κάθειρξης. Ο δικαστής που χειριζόταν την υπόθεση αποφάσισε να ακυρώσει την απόφασή των ενόρκων και να τον καταδικάσει σε θάνατο. Ωστόσο, εάν ο Σμιθ δικαζόταν σήμερα, δεν θα ήταν θανατοποινίτης καθώς, το 2017, η Αλαμπάμα κατήργησε τη δικαστική παράκαμψη σε περιπτώσεις ισόβιας κάθειρξης. Ο Στάφορντ Σμιθ, τόνισε, ότι, «δεν επιθυμούν να εφαρμόσουν αναδρομικά τη νομοθεσία στη συγκεκριμένη υπόθεση. Πρόκειται για κλασικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί το αμερικανικό δικαστικό σύστημα». 

Στοιχεία που σοκάρουν

Παρά το γεγονός ότι, πολλές χώρες έχουν καταργήσει τη θανατική ποινή, ο αριθμός των εκτελέσεων θανατοποινιτών παγκοσμίως αυξάνεται. Εκτός από τον Σμιθ, που έγινε ο πρώτος άνθρωπος – πειραματόζωο  εκτέλεσης με τη χρήση αερίου του αζώτου,

Ο Σμιθ έγινε ο πρώτος άνθρωπος – πειραματόζωο  εκτέλεσης με τη χρήση αερίου του αζώτου. Την ίδια μέρα, ο Ιάπωνας Σίντζι Αόμπα καταδικάστηκε από δικαστήριο του Κιοτο σε θάνατο δι΄απαγχονισμού, για μία εμπρηστική επίθεση, το 2019, που στοίχισε τη ζωή σε 36 ανθρώπους.

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστίας, το 2022, 55 χώρες σε όλο τον κόσμο, εφάρμοζαν τη θανατική ποινή. Σε εννέα από αυτές, η εσχάτη των ποινών αφορούσε μόνο σε πιο σοβαρά εγκλήματα, όπως οι πολλαπλές δολοφονίες ή τα εγκλήματα πολέμου. Σε 23 χώρες, ενώ η θανατική ποινή προβλέπεται, δεν είχε χρησιμοποιηθεί για τουλάχιστον μία δεκαετία.

Πόσοι κρατούμενοι εκτελούνται κάθε χρόνο

Τα στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστίας συγκεντρώνονται από επίσημα στατιστικά στοιχεία, αναφορές των μέσων ενημέρωσης και πληροφορίες που διαβιβάζονται από άτομα που έχουν καταδικαστεί σε θάνατο, καθώς και από τις οικογένειες και τους εκπροσώπους τους.

Η οργάνωση θεωρεί την Κίνα τον κορυφαίο εκτελεστή στον κόσμο καθώς, κάθε χρόνο, χιλιάδες κρατούμενοι θανατώνονται. Ωστόσο, είναι αδύνατο να δοθούν αξιόπιστα στοιχεία, καθώς οι πληροφορίες σχετικά με τον σωφρονισμό, από τη χώρα δεν δημοσιοποιούνται.

Το 2022, με εξαίρεση τα στοιχεία της Κίνας, η Διεθνής Αμνηστία κατέγραψε 883 εκτελέσεις παγκοσμίως. Πρόκειται για τον υψηλότερο αριθμό εκτελέσεων, από το 2017. Πρόκειται, ωστόσο, για πολύ χαμηλότερο αριθμό, από τα στοιχεία για το 1988, το 1989 ή το 2015- χρονιές κατά τις οποίες πάνω από 1.500 άνθρωποι εκτελέστηκαν από το σωφρονιστικό σύστημα της χώρας τους.

Σύμφωνα με την οργάνωση, το 2022, επιβλήθηκαν τουλάχιστον 2.016 θανατικές ποινές, σε 52 χώρες. Στο τέλος της ίδιας χρονιάς, πιστεύεται ότι, τουλάχιστον 28.282 άνθρωποι βρίσκονταν υπό καταδίκη σε θάνατο, σε παγκόσμιο επίπεδο. Πριν την εκτέλεσή τους, πολλοί καταδικασμένοι περνούν χρόνια ή και δεκαετίες στην πτέρυγα των θανατοποινιτών.

Οι χώρες που χρησιμοποιούν περισσότερο τη θανατική ποινή

Το 2022, είκοσι χώρες εκτέλεσαν θανατοποινίτες. Την προηγούμενη από αυτή χρονιά, ο αντίστοιχος αριθμός ήταν 18 χώρες. Εκτός της Κίνας, οι μεγαλύτεροι αριθμοί εκτελέσεων κρατουμένων σημειώθηκαν σε Ιράν, Σαουδική Αραβία, Αίγυπτο και ΗΠΑ. Όπως αναφέρει η οργάνωση, στο Ιράν καταγράφηκαν τουλάχιστον τρεις δημόσιες εκτελέσεις. Στην ίδια χώρα, τουλάχιστον πέντε άνθρωποι εκτελέστηκαν για αδικήματα που διέπραξαν όταν ήταν ανήλικοι.

Στην έκθεση του 2022 επισημαίνεται πως, 11 χώρες σε όλο τον κόσμο, επιμένουν να εφαρμόζουν τη θανατική ποινή κάθε χρόνο. Σε αυτές περιλαμβάνονται η Κίνα, η Αίγυπτος, το Ιράν, το Ιράκ, η Σαουδική Αραβία, οι ΗΠΑ, το Βιετνάμ και η Υεμένη.

Πιστεύεται ότι, στη Βόρεια Κίνα, «είναι πιθανό να χρησιμοποιείται η θανατική ποινή με σταθερό ρυθμό», ωστόσο αυτός δεν είναι ένας ισχυρισμός που μπορεί να επαληθευτεί από ανεξάρτητες πηγές.

Η Σαουδική Αραβία, πριν δύο χρόνια, είχε τον υψηλότερο αριθμό εκτελέσεων των τελευταίων 30 ετών ενώ, πέντε χώρες, - το Μπαχρέιν, οι Κομόρες, το Λάος, ο Νίγηρας και η Νότια Κορέα - καταδίκασαν ανθρώπους σε θάνατο, χωρίς, ωστόσο, να έχει εφαρμοστεί η θανατική ποινή για αρκετά χρόνια.

Στις ΗΠΑ, παρότι, από το 2021, έχει αυξηθεί ο αριθμός των εκτελέσεων, αυτές παραμένουν αισθητά κάτω από το ανώτατο όριο που σημειώθηκε το 1999.

Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, το 2022 εκτελέστηκαν 325 άτομα για αδικήματα σχετιζόμενα με τα ναρκωτικά παγκοσμίως, μεταξύ των οποίων:

• 255 στο Ιράν
• 57 στη Σαουδική Αραβία
• 11 στη Σιγκαπούρη

Το 2023, η Σιγκαπούρη εκτέλεσε την πρώτη γυναίκα κρατούμενη, μετά από σχεδόν 20 χρόνια. Η Σαριντούι Τζάμαν καταδικάστηκε, το 2018, για διακίνηση ηρωίνης.

Ποιες χώρες έχουν καταργήσει τη θανατική ποινή

Η θανάτωση των κρατουμένων δεν προβλέπεται ως ποινή σε 112 χώρες. Το 1991, ο αντίστοιχος αριθμός χωρών ήταν 48.

Είτε πλήρως, είτε εν μέρει, το 2022, έξι χώρες κατήργησαν τη θανατική ποινή. Τέσσερις από αυτές, - το Καζακστάν, η Παπούα Νέα Γουινέα, η Σιέρα Λεόνε και η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία - την κατήργησαν εντελώς.

Η Ισημερινή Γουινέα και η Ζάμπια δεσμεύτηκαν ότι, η εφαρμογή της, θα γίνεται μόνο για τα πιο σοβαρά εγκλήματα.

Τον Απρίλιο του 2023, το κοινοβούλιο της Μαλαισίας ψήφισε επίσης την κατάργηση της θανατικής ποινής για 11 σοβαρά εγκλήματα, συμπεριλαμβανομένων των φόνων και της τρομοκρατίας.

Τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς, το κοινοβούλιο της Γκάνας ψήφισε την πλήρη κατάργηση της θανατικής ποινής.

Πώς εφαρμόζεται η εσχάτη των ποινών

Η Σαουδική Αραβία ήταν η μόνη χώρα που απαρίθμησε τον αποκεφαλισμό ως μέθοδο εκτέλεσης το 2022.

Άλλες μέθοδοι ήταν ο απαγχονισμός, η θανατηφόρα ένεση και ο θάνατος από πυροβολισμό.

Η εκτέλεση του Σμιθ, την Πέμπτη, αποτελεί την πρώτη εφαρμογή με αέριο του αζώτου στον κόσμο, σύμφωνα με το Κέντρο Πληροφοριών για τη Θανατική Ποινή που εδρεύει στις ΗΠΑ.

Την εν λόγω μέθοδο ενέκριναν, η Αλαμπάμα, και δύο ακόμα αμερικανικές πολιτείες (Οκλαχόμα, Μισισίπι) καθώς, οι ουσίες που χρησιμοποιούνται συχνότερα στις θανατηφόρες ενέσεις είναι σε μεγάλη έλλειψη. Σε όλες τις ΗΠΑ, οι ελλείψεις φαρμάκων έχουν συμβάλει στη μείωση της εφαρμογής της θανατικής ποινής.