Η Κωνσταντινούπολη τιμά τον μεγάλο Νουρί Μπιλγκέ Τζεϋλάν, τον σκηνοθέτη της Τουρκίας και των ανθρώπων της

Ένα μεγάλο κινηματογραφικό αφιέρωμα στον διεθνώς αναγνωρισμένο και βραβευμένο Τούρκο σκηνοθέτη Νουρί Μπιλγκέ Τζεϋλάν (Nuri Bilge Ceylan) διοργανώνει ο Δήμος της Κωνσταντινούπολης αυτόν τον Ιανουάριο.

Οι ταινίες του Νουρί Μπιλγκέ Τζεϋλάν παρουσιάζουν και σχολιάζουν συνήθως τη ζωή στην Τουρκία, αλλά και θέματα που απασχολούν τον άνθρωπο γενικά. Στο αφιέρωμα αυτό προβάλλονται όλες οι ταινίες του Τούρκου σκηνοθέτη. Θα ήθελα να αναφερθώ στην ταινία «Η Κωμόπολη» (Kasaba, 1997), καθώς η μαγεία του σινεμά του Τζεϋλάν είναι -κατά τη γνώμη μου- εκτός από τις μαγευτικές εικόνες του, η αποτύπωση όχι μόνο του τοπικού στοιχείου (η ζωή σε μια κωμόπολη της Ανατολίας), αλλά και στοιχεία πανανθρώπινα (το μεγάλωμα, η σεξουαλική αφύπνιση, η επιθετικότητα, ο θάνατος), που μας αφορούν όλους.

Στην «Κωμόπολη», ταινία ασπρόμαυρη, παρακολουθούμε τη ζωή τριών γενεών μιας οικογένειας μέσα από τα μάτια της νεότερης γενιάς. Στην ταινία η μια εποχή διαδέχεται την άλλη, όπως και οι γενεές των ανθρώπων, σε ένα συνεχές. Ξεκινάει με τον Χειμώνα και τη ζωή σε μια σχολική τάξη. Βλέπουμε μέσα από τα μάτια των παιδιών, πως η ζωή μπορεί να είναι πολλή σκληρή σε μια κωμόπολη της Ανατολίας (και όχι μόνο). Παρακολουθούμε τα δύο αδέρφια να περιπλανιόνται στη φύση και με την παιδική τους περιέργεια να ανακαλύπτουν τα μυστικά της. Στη συνέχεια αφουγκράζονται τον κόσμο των ενηλίκων.

Ο παππούς, ένας άνθρωπος, που έχει συμμετάσχει στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, διηγείται την ιστορία του. Σκιαγραφείται ως ένας άνθρωπος που υποτάσσεται κατά κάποιον τρόπο στη μοίρα του, αλλά με έναν ενεργητικό τρόπο. Προσαρμόζεται και προσπαθεί να ζήσει ό,τι του μέλλεται με έναν τρόπο που να τον ευνοεί, να τον κρατάει στη ζωή. Ο ένας του γιος, ο πατέρας των παιδιών, είναι μηχανικός και ο μόνος σπουδαγμένος άντρας στην Κωμόπολη. Περιγράφεται ως άνθρωπος, ο οποίος κατά κάποιο τρόπο πήρε τη ζωή στα χέρια του, κοπίασε πάρα πολύ για να σπουδάσει, ταξίδεψε, διεύρυνε τους ορίζοντές του και επέστρεψε διαφορετικός πια στις ρίζες του.

Στην οικογενειακή συνομιλία συμμετέχει και ο γιος του αδερφού του πατέρα. Αυτός περιγράφεται ως ένας νέος ο οποίος δεν δουλεύει, δεν κάνει τίποτα παρά μόνο να παραπονιέται για το ό,τι η ζωή, οι συνθήκες, κάτι έξω από αυτόν, φταίει που ο ίδιος δεν καταφέρνει τίποτα. Οι γυναίκες της οικογένειας παρουσιάζονται περισσότερο ως εργαζόμενες μέσα στο σπίτι, αναλαμβάνοντας την φροντίδα όλων των μελών της και κυρίως το μεγάλωμα των παιδιών. Η ταινία -ειδικά προς το τέλος – προσομοιάζει σε ονειρική κατάσταση -τα παιδιά είναι μεταξύ ύπνου και ξύπνιου- κι εμείς μαζί τους. Τα όνειρα εναλλάσσονται με την πραγματικότητα. Άλλωστε την πραγματικότητα την αντιλαμβάνεται κανείς διαφορετικά.

Από τους μεγαλύτερους σκηνοθέτες της Τουρκίας

Ο Νουρί Μπιλγκέ Τζεϋλάν γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 26 Ιανουαρίου του 1959. Ξεκίνησε να σπουδάζει χημικός μηχανικός στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Πόλης και στη συνέχεια ηλεκτρολόγος μηχανικός στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου σε μια περίοδο πολιτικών και φοιτητικών αναταραχών. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του εκδήλωσε έντονο ενδιαφέρον για την εικόνα. Συμμετείχε στον φωτογραφικό όμιλο του Πανεπιστημίου του και αργότερα παρακολούθησε μαθήματα κινηματογράφου. Μετά την αποφοίτησή του το 1985 ταξίδεψε στο Λονδίνο και στο Κατμαντού. 18 μήνες μετά επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη για να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία και αποφάσισε να αφιερωθεί στον κινηματογράφο. Σπούδασε κινηματογράφο στη Σχολή Καλών Τεχνών Μιμάρ Σινάν και παράλληλα δούλεψε ως φωτογράφος. Φωτογραφίες του εκτίθενται στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Κωνσταντινούπολης (Istanbul Modern).

Το 1993 γύρισε την πρώτη του ταινία μικρού μήκους «Το Κέλυφος» (Koza), η οποία προβλήθηκε το 1995 στο φεστιβάλ των Καννών. Ήταν η πρώτη τουρκική ταινία που επελέγη να συμμετάσχει σε κινηματογραφικό φεστιβάλ. Ακολούθησε η τριλογία: «Η κωμόπολη» (Kasaba) το 1997, «Τα σύννεφα του Μαϊου» (Mayis Sikintisi) το 1999 και η ταινία «Μακριά» (Uzak) το 2002, η οποία και κέρδισε το Grand Prix και το βραβείο καλύτερου ηθοποιού το 2003 στις Κάννες κάνοντας τον Τζεϋλάν γνωστό σκηνοθέτη διεθνώς. Οι ταινίες που ακολούθησαν βραβεύτηκαν όλες στις Κάννες με αποκορύφωμα την ταινία «Χειμερία Νάρκη» που κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα το 2014.

Στα πλαίσια του αφιερώματος στον Νουρί Μπιλγκέ Τζεϋλάν προβάλλονται και οι ταινίες: «Κλίματα» (Iklimler) του 2006, «Τρεις μαϊμούδες» (Uc Maymun) του 2008, «Μια φορά κι ένα καιρό στην Ανατολία» (Bir zamanlar Anadolu’da) του 2011, “Χειμερία Νάρκη” (Kis Uykusu) του 2014, «Η άγρια αχλαδιά» (Ahlat Agac?),του 2018 και η τελευταία του ταινία «Ξερά Χόρτα» (Kuru otlar ustune) του 2023.