Φωτιά: Ποιες είναι οι επιπτώσεις στην υγεία μας από τον καπνό

Καθώς η κλιματική αλλαγή αυξάνει τον κίνδυνο εκδήλωσης πυρκαγιών σε όλο τον κόσμο, επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την ποιότητα του αέρα που αναπνέουμε και τις επιπτώσεις αυτού στην υγεία μας.

Μια μελέτη διαπίστωσε ότι το ένα τέταρτο της ατμοσφαιρικής ρύπανσης των ΗΠΑ προκαλείται από τον καπνό των πυρκαγιών. Στις δυτικές περιοχές, το ήμισυ προκαλείται από τον καπνό. Το 2023, μεγάλα τμήματα των ΗΠΑ είδαν σημαντική πτώση της ποιότητας του αέρα και της ορατότητας, εξαιτίας του καπνού από τις καταστροφικές πυρκαγιές στον Καναδά που «έπνιξε» όλη τη Βόρεια Αμερική.

Οι άνθρωποι με αναπνευστικές παθήσεις και τα νεογέννητα είναι αυτοί που επηρεάζονται περισσότερο από τον καπνό των πυρκαγιών. 

Καθώς η κλιματική αλλαγή κάνει τις πυρκαγιές πιο συχνές, η ατμοσφαιρική ρύπανση επηρεάζει τον οργανισμό μας 

Οι εκτεταμένες επιπτώσεις του καπνού των πυρκαγιών

Οι πυρκαγιές πάντως δεν αποτελούν τοπικό μόνο πρόβλημα, καθώς ο καπνός τους μπορεί να «ταξιδέψει» έως και 23 χιλιόμετρα στη στρατόσφαιρα. Για παράδειγμα, το 2023, ο καπνός από τις πυρκαγιές στη Σιβηρία έφτασε μέχρι την Αλάσκα και το Σιάτλ!

«Ακόμα και αν κάποιος βρίσκεται μακριά από μια εστία φωτιάς, μπορεί να έχει επιπτώσεις στην υγεία του από την εισπνοή εξαιρετικά αραιωμένου και οξειδωμένου καπνού», δήλωσε στο BBC ο Αθανάσιος Νενές, χημικός στο Ελβετικό Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Λωζάνης.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση επηρεάζει τον εγκέφαλό σας

Υπάρχουν ολοένα και περισσότερες ενδείξεις ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση δεν επηρεάζει μόνο τη σωματική μας υγεία, αλλά και την ψυχική μας υγεία. Έχει συνδεθεί με μειωμένη κρίση, χειρότερες επιδόσεις στο σχολείο και ακόμη και υψηλότερα επίπεδα εγκληματικότητας. 

Η ατμοσφαιρική ρύπανση αυξάνει το βάρος σας

Η φλεγμονή που προκαλείται από την ατμοσφαιρική ρύπανση μπορεί επίσης να επηρεάσει τον μεταβολισμό του οργανισμού. Έρευνες έχουν συνδέσει την ατμοσφαιρική ρύπανση, όπως τα PM2,5, με την παχυσαρκία. Τα παιδιά που ζουν στις πιο μολυσμένες περιοχές, για παράδειγμα, έχουν υπερδιπλάσιες πιθανότητες να γίνουν παχύσαρκα.

Υπάρχουν επίσης όλο και περισσότερες ενδείξεις ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση μπορεί επίσης να παίζει ρόλο στην ανάπτυξη συναφών παθήσεων, όπως ο διαβήτης τύπου 2. Σε μια μεγάλη ανάλυση εκτιμήθηκε ότι το ένα πέμπτο της παγκόσμιας επιβάρυνσης από τον διαβήτη τύπου 2 θα μπορούσε να αποδοθεί στην έκθεση στη ρύπανση με PM2,5. Άλλες μελέτες έχουν υποδείξει ότι ένας άλλος τύπος ατμοσφαιρικής ρύπανσης, τα αερομεταφερόμενα μικροπλαστικά, θα μπορούσαν επίσης να διαταράξουν τις ορμόνες που ρυθμίζουν το μεταβολισμό μας.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση βλάπτει την όσφρηση

Η έκθεση στον τοξικό αέρα μπορεί επίσης να διαβρώνει την όσφρησή μας. Μια μελέτη του 2021 διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που υπέφεραν από απώλεια της όσφρησης, γνωστή ως ανοσμία, στη Βαλτιμόρη του Μέριλαντ ζούσαν σε περιοχές με "σημαντικά υψηλά" επίπεδα PM2.5. Μια ιταλική μελέτη διαπίστωσε ότι οι μύτες εφήβων και νεαρών ενηλίκων έγιναν λιγότερο ευαίσθητες στις οσμές μετά από έκθεση σε διοξείδιο του αζώτου, συστατικό των καυσαερίων της κυκλοφορίας.

Οι επιστήμονες λένε ότι τα σωματίδια της ρύπανσης προκαλούν φλεγμονή και φθείρουν σιγά σιγά τα νεύρα στους οσφρητικούς βολβούς, οι οποίοι μεταδίδουν τις πληροφορίες της όσφρησης από τη μύτη στον εγκέφαλο.

Η ανοσμία πλήττει δυσανάλογα τους ηλικιωμένους. Μια σουηδική μελέτη εντόπισε επίσης μια ισχυρή συσχέτιση μεταξύ υψηλότερων επιπέδων ρύπανσης και φτωχότερης όσφρησης σε άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω.

Ο καθαρός αέρας δεν είναι επιλογή για όλους

Σχεδόν όλοι στον κόσμο αναπνέουν πλέον αέρα που είναι μολυσμένος με κάποιο τρόπο. Όμως εκείνοι που πλήττονται περισσότερο από την ατμοσφαιρική ρύπανση είναι και εκείνοι που έχουν τις λιγότερες δυνατότητες να προστατευτούν ή να ξεφύγουν από αυτήν. Υπολογίζεται ότι 716 εκατομμύρια άνθρωποι με τα χαμηλότερα εισοδήματα παγκοσμίως ζουν σε περιοχές με μη ασφαλή επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Ακόμα και στα σχετικά πλούσια, ανεπτυγμένα έθνη της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής, το τίμημα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης επωμίζονται κυρίως οι λιγότερο εύποροι ή οι μειονοτικές κοινότητες που αντιμετωπίζουν συστημικές ανισότητες.

Μια σημαντική πηγή ρύπανσης είναι η καύση ορυκτών καυσίμων, και ιδίως της βενζίνης και του ντίζελ από τα οχήματα. Μπορούν να διεισδύσουν βαθιά στους πνεύμονες και να περάσουν στην κυκλοφορία του αίματος, όπου πιστεύεται ότι αυξάνουν τα επίπεδα φλεγμονής. Έχουν συνδεθεί με μια σειρά χρόνιων μακροχρόνιων προβλημάτων υγείας, συμπεριλαμβανομένων καρδιακών παθήσεων, πνευμονικών προβλημάτων και καρκίνων.

Πού μπορείτε να βρείτε τον καθαρότερο αέρα στον κόσμο;

Η μικρή πόλη Ny-Alesund στο Σβάλμπαρντ της Νορβηγίας, με πληθυσμό μόλις 45 ατόμων που απέχει 765 μίλια (1.230 χιλιόμετρα) από τον Βόρειο Πόλο και αναπτύχθηκε γύρω από τη βιομηχανία εξόρυξης άνθρακα στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, διαθέτει από τον καθαρότερο αέρα στον πλανήτη.

Αλλά και αυτό αλλάζει - τα επίπεδα μεθανίου έχουν αυξηθεί στον αέρα γύρω από την πόλη, ενώ τα επίπεδα θειικών αλάτων, σωματιδίων και μετάλλων έχουν επίσης αυξηθεί.

Το ίδιο και ο αερα στο βορειοδυτικό άκρο της Τασμανίας, στην Αυστραλία. Το ακρωτήριο Grim ή Kennaook, όπου οι άνεμοι μαστιγώνουν ανεμπόδιστα τον Νότιο Ωκεανό. Καθώς δεν περνάει πάνω από χερσαίες μάζες ή κατοικημένες περιοχές στη διαδρομή του, ο αέρας δεν επηρεάζεται από τοπικές πηγές ρύπανσης, όπως τα καυσαέρια. 

Άλλες απομακρυσμένες τοποθεσίες καθαρού αέρα σε όλο τον κόσμο περιλαμβάνουν τον σταθμό Mauna Loa στη Χαβάη, το νησί Macquarie και τον σταθμό Casey στην Ανταρκτική.