Λύθηκε το μυστήριο πίσω από το «τραγούδι» της φάλαινας

Με ποιο τρόπο και για ποιο λόγο κάποιες από τις μεγαλύτερες φάλαινες του ωκεανού παράγουν τα σαγηνευτικά και πολύπλοκα «τραγούδια» τους; Οι επιστήμονες θεωρούν ότι έχουν την απάντηση.

Οι μεγάπτερες και οι γαλάζιες φάλαινες έχουν αναπτύξει ένα περίπλοκο «φωνητικό κουτί» που τούς επιτρέπει να τραγουδούν κάτω από το νερό. Η ανακάλυψη των επιστημόνων δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature και αποκαλύπτει για ποιο λόγο ο θόρυβος που κάνουν στους ωκεανούς μπορεί να είναι τόσο διαπεραστικός.

«Απολύτως ζωτικής σημασίας ήχοι»

Το «τραγούδι» των φαλαινών περιορίζεται στη στενή συχνότητα η οποία και συμπίπτει με τον θόρυβο που παράγουν τα πλοία. «Αυτοί οι ήχοι είναι απολύτως ζωτικής σημασίας για την επιβίωση των κητών επειδή είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορούν να εντοπίσουν το ένα το άλλο και να ζευγαρώσουν», εξηγεί ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Νότιας Δανίας, Coen Elemans, που ήταν επικεφαλής της μελέτης. «Πρόκειται για μερικά από τα πιο αινιγματικά ζώα που έζησαν ποτέ στον πλανήτη», εξήγησε ο ίδιος στο BBC News και πρόσθεσε πως, «είναι τα μεγαλύτερα ζώα, έξυπνα και εξαιρετικά κοινωνικά».

Οι γαλάζιες φάλαινες αποτελούν μία ομάδα 14 ειδών, μεταξύ των οποίων και οι καμπούρες, οι μινκ και οι γκρίζες. Τα εν λόγω κήτη έχουν πλάκες από το λεγόμενο μπαλένιο, αντί για δόντια. Μέσω των περίπλοκων «οδοντοστοιχιών» τους, μπορούν να «κοσκινίζουν» τεράστιες μπουκιές πολλών, μικροσκοπικών θαλάσσιων πλασμάτων. Μέχρι τώρα, ο μηχανισμός παραγωγής των πολύπλοκων «τραγουδιών» τους αποτελούσε μυστήριο.

«Εξαιρετικά συναρπαστική λύση στο μυστήριο»

Για τον καθηγητή Elemans, η λύση του εν λόγω μυστηρίου είναι «εξαιρετικά συναρπαστική». Ο ίδιος μαζί με τους συναδέλφους του πραγματοποίησαν πειράματα χρησιμοποιώντας λάρυγγες ή «φωνητικά κουτιά» που είχαν αφαιρεθεί προσεκτικά από τρία κουφάρια -μίας μινκ, μίας καμπούρας και μίας σέι- φαλαινών που ξεβράστηκαν στις ακτές. Οι επιστήμονες φύσηξαν αέρα μέσα από τις ογκώσεις κατασκευές για να παράγουν τον ήχο.

Στον ανθρώπινο οργανισμό, οι φωνές μας προέρχονται από δονήσεις που δημιουργεί ο αέρας όσο περνάει από τις φωνητικές χορδές μας. Αντιθέτως, οι φάλαινες, στην κορυφή του λάρυγγά τους, έχουν μία μεγάλη δομή σε σχήμα U και ένα «μαξιλάρι» λίπους. Η φωνητική τους ανατομία είναι που επιτρέπει στα ζώα να «τραγουδούν» ανακυκλώνοντας τον αέρα, και εμποδίζοντας, ταυτόχρονα, την εισπνοή νερού.

Στα υπολογιστικά μοντέλα ήχων που δημιούργησαν οι επιστήμονες φάνηκε ότι το «τραγούδι» των φαλαινών περιορίζεται σε μία στενή συχνότητα η οποία και συμπίπτει με τον ήχο που παράγουν τα πλοία. Ο Elemans εξηγεί ότι, τα ζώα, «δεν μπορούν να επιλέξουν να τραγουδήσουν ψηλότερα ώστε να αποφύγουν, για παράδειγμα, τον θόρυβο που κάνουμε εμείς στον ωκεανό».

Οι δοξασίες των παλιών ναυτικών

Η μελέτη, πάντως, δείχνει ότι, ο θόρυβος στους ωκεανούς θα μπορούσε να παρεμποδίσει την επικοινωνία των φαλαινών μεταξύ τους σε μεγάλες αποστάσεις. Το συμπέρασμα των επιστημόνων μπορεί να αποδειχθεί ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση των ειδών των γαλάζιων φαλαινών αλλά και άλλων απειλούμενων θαλάσσιων «γιγάντων». Επίσης, τα ευρήματα παρέχουν απαντήσεις στις υποθέσεις, επί δεκαετίες, των ερευνητών, σχετικά με τους απόκοσμους ήχους των πλασμάτων. Ορισμένοι ναυτικοί απέδιδαν το «τραγούδι» των φαλαινών σε φαντάσματα ή μυθικά θαλάσσια πλάσματα.

Η δρ Κέιτ Στάφορντ, του πανεπιστημίου του Όρεγκον, που εξειδικεύεται στην επικοινωνία των φαλαινών χαρακτήρισε την τελευταία μελέτη, «πρωτοποριακή». Η ίδια σημείωσε στο BBC News ότι, «η παραγωγή και λήψη του ήχου αποτελεί την πιο σημαντική αίσθηση για τα θαλάσσια θηλαστικά. Κάθε μελέτη που διευκρινίζει πώς παράγουν ήχους μπορεί να πάει το πεδίο ένα βήμα μπροστά».

Η έρευνα σκιαγραφεί και μία εξελικτική εικόνα του είδους – τον τρόπο που, οι πρόγονοι των φαλαινών επέστρεψαν στους ωκεανούς από τη στεριά, αλλά και τη διαδικασία που κατέστησε την επικοινωνία κάτω από το νερό δυνατή. Οι λεγόμενες οδοντωτές φάλαινες παράγουν ήχους με τρόπο που μπορεί ευκολότερα να γίνει κατανοητός, καθώς είναι ευκολότερο να μελετηθούν. Από τα θαλάσσια θηλαστικά, στα οποία ανήκουν τα δελφίνια, οι όρκες, οι φάλαινες και οι φώκιες, εκπνέουν αέρα μέσω μίας ειδικής δομής στις ρινικές τους διόδους.

Εξαιρετικά δύσκολη η μελέτη

Η Δρ Ellen Garland, από τη Μονάδα Έρευνας Θαλάσσιων Θηλαστικών του Πανεπιστημίου του St Andrews, σημείωσε ότι, «πάντα αναρωτιόμουν πώς ακριβώς παράγουν οι φάλαινες -ειδικά οι καμπούρες, στις οποίες επικεντρώνεται η έρευνα- την ποικιλία των ήχων που παράγουν. Οι ερευνητές ήταν πολύ δημιουργικοί καθώς, η μελέτη των μεγάλων φαλαινών είναι -στην καλύτερη περίπτωση- εξαιρετικά δύσκολη. Το να προσπαθείς να αποκαλύψεις τους τρόπους που παράγουν ήχους, όταν τη στιγμή που τους παράγουν κάτω από το νερό, δεν μπορείς καν να τις δεις αποτελεί ένα πρόσθετο “εμπόδιο”».

Σε αυτό, η Δρ. Στάφορντ πρόσθεσε ότι είναι «αξιοσημείωτη» η ικανότητα των θαλάσσιων θηλαστικών να παράγουν τόσο πολύπλοκα φωνητικά σήματα και υπογράμμισε ότι, πρόκειται για ιδιαίτερα ξεχωριστά ζώα.