Ιράν-Ισραήλ: Ανησυχία για τους βαλλιστικούς πυραύλους της Τεχεράνης - Η απάντηση και η εμπλοκή των ΗΠΑ

Σε τεντωμένο σχοινί βρίσκεται ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή μετά τις απειλές του Ιράν, καθώς οι Ιρανοί διαμηνύουν καθημερινά ότι θα απαντήσουν στο χτύπημα που έγινε στο ιρανικό προξενείο στη Δαμασκό και κόστισε τη ζωή σε 14 ανθρώπους. Η Τεχεράνη διαβεβαίωσε τις ΗΠΑ ότι τα αντίποινα εναντίον του Ισραήλ θα είναι ελεγχόμενα, ενώ την ίδια ώρα οι Ισραηλινοί προετοιμάζονται για απευθείας επίθεση από το Ιράν ακόμα και μέσα στο επόμενο 48ωρο. Πάντως και το Τελ Αβίβ ξεκαθαρίζει ότι θα απαντήσει σε περίπτωση που δεχτεί επίθεση.

Την ώρα που ο Νετανιάχου συγκάλεσε εκτάκτως το πολεμικό συμβούλιο, η Γερμανίδα Υπουργός Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ μίλησε με τον Ιρανό ομόλογό της και ζήτησε να υπάρξει ψυχραιμία. Παράλληλα το Ισραήλ κλιμακώνει τις επιθέσεις στον κεντρικό τομέα της Λωρίδα της Γάζα.

Τι θα γίνει εάν επιτεθεί το Ιράν στο Ισραήλ

Πώς θα μπορούσε να μοιάζει μια ιρανική απάντηση; Και πώς σκέφτεται η Τεχεράνη για τα συναφή πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα οποιασδήποτε τέτοιας δραστηριότητας; Το Conversation U.S. απευθύνθηκε στον Javed Ali, εμπειρογνώμονα εθνικής ασφάλειας στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν και πρώην ανώτερο αξιωματούχο των ΗΠΑ για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, για απαντήσεις.

Πώς άλλαξε η επίθεση στη Δαμασκό τους υπολογισμούς στην Τεχεράνη;

Η επίθεση στη Δαμασκό - την οποία η ισραηλινή κυβέρνηση δεν έχει ακόμη αναγνωρίσει δημοσίως - ήταν μια δραματική στροφή στον μακροχρόνιο σκιώδη πόλεμο μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν.

Εδώ και δεκαετίες, τόσο το Ιράν όσο και το Ισραήλ έχουν εμπλακεί σε επιχειρήσεις ο ένας εναντίον του άλλου τόσο στον φυσικό όσο και στον εικονικό κόσμο.

Οι επιθέσεις αυτές περιλαμβάνουν κυβερνοεπιχειρήσεις, υποστήριξη σε δυνάμεις πληρεξουσίων, αεροπορικές επιδρομές και στοχευμένες δολοφονίες που έχουν προκαλέσει θύματα και στις δύο πλευρές.

Ωστόσο, η επίθεση στη Δαμασκό ήταν ιδιαίτερα δραματική επειδή σκότωσε δύο στρατηγούς και άλλους πέντε αξιωματικούς της Δύναμης Quds του Σώματος Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης. Η Δύναμη Κουντς είναι η πτέρυγα μη συμβατικού πολέμου του Ιράν, η οποία υποστηρίζει τους πληρεξουσίους και τους περιφερειακούς εταίρους της Τεχεράνης με χρήματα, όπλα και εξοπλισμό εδώ και δεκαετίες. Επιπλέον, έλαβε χώρα σε διπλωματικό θύλακα, εναντίον του οποίου το Ισραήλ δεν είχε πραγματοποιήσει στο παρελθόν επιχειρήσεις ούτε στη Δαμασκό.

Στην ιστορία της Δύναμης Quds, δεν είχε χάσει ποτέ τόσους αξιωματικούς σε μια επιχείρηση από τους αντιπάλους της. Ακόμη και η σημαντική επίθεση των ΗΠΑ εναντίον του πρώην επικεφαλής της Δύναμης Quds, Qassem Soleimani, τον Ιανουάριο του 2020 δεν σκότωσε άλλα ανώτερα μέλη της οργάνωσης.

Επιπλέον, ο Mohammad Zahedi, ένας από τους στρατηγούς που σκοτώθηκαν στην επίθεση της 1ης Απριλίου, ήταν άμεσα υπεύθυνος για τη διαχείριση των σχέσεων με τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο, τη συριακή κυβέρνηση και τις σιιτικές πολιτοφυλακές στη χώρα αυτή, καθώς και τη Χαμάς και την παλαιστινιακή Ισλαμική Τζιχάντ στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη.

Τι έχουν πει οι ΗΠΑ, το Ισραήλ και το Ιράν σχετικά με τις επιθέσεις για αντίποινα

Αμέσως μετά την επίθεση, Ιρανοί αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένου του ανώτατου ηγέτη Αγιατολάχ Χαμενεΐ, κατηγόρησαν δημοσίως το Ισραήλ και ορκίστηκαν εκδίκηση. Ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν Χοσεΐν Αμίρ δήλωσε: «Θεωρούμε ότι αυτή η επίθεση παραβίασε όλους τους διπλωματικούς κανόνες και τις διεθνείς συνθήκες. Ο (Ισραηλινός πρωθυπουργός) Μπενιαμίν Νετανιάχου έχει χάσει εντελώς την ψυχική του ισορροπία λόγω των διαδοχικών αποτυχιών στη Γάζα και της αποτυχίας του να επιτύχει τους σιωνιστικούς του στόχους».

Από την ισραηλινή πλευρά, παρόλο που δεν υπήρξε επίσημη αναγνώριση της επιχείρησης στη Δαμασκό, ο εκπρόσωπος των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων υποναύαρχος Daniel Hagari δήλωσε ότι το κτίριο που χτυπήθηκε δεν ήταν διπλωματική εγκατάσταση, αλλά μια τοποθεσία όπου αξιωματούχοι της Δύναμης Quds θα συναντούσαν τους εταίρους τους στην περιοχή για να προωθήσουν τις επιχειρήσεις εναντίον του Ισραήλ.

Πολλά ειδησεογραφικά πρακτορεία ανέφεραν ότι άγνωστοι αξιωματούχοι των ΗΠΑ πιστεύουν ότι επίκειται ένα σημαντικό ιρανικό χτύπημα με βαλλιστικούς πυραύλους ή μη επανδρωμένα αεροσκάφη κατά του Ισραήλ.

Εάν αληθεύει, αυτό θα αντικατοπτρίζει τον τρόπο με τον οποίο το Ιράν απάντησε στον θάνατο του Qassem Soleimani τον Ιανουάριο του 2020, εκτοξεύοντας βαλλιστικούς πυραύλους κατά των αμερικανικών δυνάμεων που σταθμεύουν στην αεροπορική βάση al-Asad στο δυτικό Ιράκ περίπου δύο εβδομάδες αργότερα.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν επίσης δηλώσει ότι μπορεί να βοηθήσουν το Ισραήλ να απαντήσει σε οποιαδήποτε άμεση ιρανική επίθεση, αν και οι λεπτομέρειες αυτού του γεγονότος δεν είναι σαφείς.

Ποια είναι η φιλοσοφία του Ιράν σχετικά με τις επιθέσεις κατά των συμφερόντων του;

Με φόντο τον επί δεκαετίες σκιώδη πόλεμο μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ, ο οποίος μέχρι στιγμής δεν έχει ξεσπάσει σε εχθροπραξίες μεγαλύτερης κλίμακας, η φιλοσοφία του Ιράν μέχρι σήμερα ήταν μια αναλογική και μετρημένη αντίδραση που προσπαθεί να μην κλιμακώσει τη σύγκρουση.

Ενώ ο Χαμενεΐ δήλωσε στις 10 Απριλίου ότι «το κακό καθεστώς έκανε ένα λάθος και πρέπει να τιμωρηθεί και θα τιμωρηθεί», το Ιράν συχνά περιμένει ημέρες, εβδομάδες ή ακόμη και χρόνια πριν επιδιώξει την τιμωρία.

Η λήψη αποφάσεων της Τεχεράνης φαίνεται να καθοδηγείται από έναν συνδυασμό παραγόντων. Πρώτον, η εθνική ασφάλεια έχει συγκεντρωθεί στα χέρια του ανώτατου ηγέτη από την ιρανική επανάσταση του 1979, πράγμα που σημαίνει ότι ο αγιατολάχ έχει τον απόλυτο λόγο στη στρατηγική και τις προοπτικές του Ιράν.

Δεύτερον, οι επιχειρησιακές εκτιμήσεις σχετικά με την πρόσβαση σε πιθανούς στόχους και την ικανότητα του Ιράν να τους προκαλέσει βλάβη - ανεξάρτητα από το αν είναι φυσικοί ή εικονικοί - είναι εξίσου σημαντικές.

Και τρίτον, η ανάλυση των επιπτώσεων μιας επιτυχημένης επίθεσης αντιποίνων - και πώς θα μπορούσαν να επηρεάσουν άλλες σημαντικές ιρανικές εκτιμήσεις και συμφέροντα - είναι πολύ πιθανό να παίζουν ρόλο. Για παράδειγμα, σκέφτεται ο ανώτατος ηγέτης τους πιθανούς κινδύνους οποιασδήποτε ιρανικής απάντησης σε σχέση με τα κέρδη που έχουν επιτευχθεί στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, την ικανότητά του να παρακάμπτει τις κυρώσεις που επιβάλλουν οι ΗΠΑ κατά της οικονομίας του ή τις εγχώριες αντιδράσεις σε περίπτωση που το Ισραήλ διεξάγει επιχειρήσεις απευθείας στο εσωτερικό του Ιράν;

Ποιες πιθανές επιλογές επίθεσης θα μπορούσε να εξετάζει το Ιράν;

Με αυτό το πλαίσιο στο μυαλό, μια πιθανή ιρανική επίθεση με βαλλιστικούς πυραύλους εναντίον ισραηλινών διπλωματικών εγκαταστάσεων στην περιοχή θα μπορούσε να είναι μια επιλογή στο τραπέζι. Πράγματι, το Ιράν έχει ήδη δηλώσει ότι οι πρεσβείες του Ισραήλ «δεν είναι πλέον ασφαλείς» μετά το χτύπημα της Δαμασκού.

Από την ιρανική οπτική γωνία, αυτό πιθανώς θα εκλαμβανόταν ως αναλογικό και όχι ως διεύρυνση της συνεχιζόμενης σύγκρουσης με το Ισραήλ.

Ωστόσο, το πώς θα έμοιαζε αυτού του είδους η επίθεση είναι δύσκολο να εκτιμηθεί, καθώς θα έπρεπε να πραγματοποιηθεί σε πυκνό αστικό περιβάλλον οπουδήποτε στην περιοχή. Υπό αυτές τις συνθήκες, η πρόσκρουση ενός βαλλιστικού πυραύλου θα μπορούσε να προκαλέσει ένα ευρύτερο μοτίβο ζημιών και βλαβών για τον άμαχο πληθυσμό, ενδεχομένως σε μια χώρα με μουσουλμανική πλειοψηφία - κάτι που θα μπορούσε να προκαλέσει αντιδράσεις στο Ιράν ή να δημιουργήσει διπλωματικά προβλήματα μεταξύ του Ιράν και άλλων χωρών της περιοχής.

Αντίθετα, επιθέσεις με βαλλιστικούς πυραύλους κατά ισραηλινών στρατιωτικών στόχων απευθείας στο Ισραήλ - παρόμοια με αυτή που πραγματοποίησε το Ιράν τον Ιανουάριο του 2020 στην επίθεση στην αεροπορική βάση al-Asad στο Ιράκ - θα μπορούσαν να είναι επιχειρησιακά εφικτές, αλλά να εκληφθούν από το Ισραήλ ως κλιμακούμενες.

Η Τεχεράνη θα είναι επιφυλακτική σε οποιοδήποτε αντίποινα που θα προκαλούσαν σημαντική στρατιωτική απάντηση πέραν της ήδη επιθετικής στάσης του Ισραήλ κατά του IRGC και της Δύναμης Quds.

Πέρα από τους βαλλιστικούς πυραύλους, το Ιράν θα μπορούσε να στραφεί στους εταίρους και τους πληρεξουσίους του στην περιοχή για να επιτεθεί σε ισραηλινά συμφέροντα με συμβατικά όπλα ή αντισυμβατικά με τρομοκρατικές επιθέσεις.

Ενώ υπάρχει ένα μακρύ μοτίβο τέτοιας τρομοκρατίας που υποστηρίζεται από το Ιράν κατά του Ισραήλ τόσο στην περιοχή όσο και διεθνώς, συμπεριλαμβανομένης της επίθεσης της 7ης Οκτωβρίου από τη Χαμάς, ο ανώτατος ηγέτης και άλλοι Ιρανοί αξιωματούχοι ασφαλείας μπορεί να μην επιλέξουν αυτή την οδό, καθώς θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι δεν προέρχεται απευθείας από το Ιράν και δεν ταιριάζει στο αναλογικό και μετρημένο πλαίσιο.

Εάν το Ιράν απαντήσει, αυτό θα οδηγήσει σε μια ευρύτερη περιφερειακή σύγκρουση;

Αυτό είναι το μεγάλο ερώτημα. Μια ευρύτερη σύγκρουση που θα συμπαρασύρει τις ΗΠΑ, τον μεγάλο περιφερειακό αντίπαλο του Ιράν, τη Σαουδική Αραβία και άλλους, είναι αυτό που οι αναλυτές ασφαλείας, οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι και σχεδόν όλοι οι άλλοι στην περιοχή φοβούνται ότι θα είναι το επόμενο βήμα της σύγκρουσης.

Η απάντηση θα βρισκόταν στα μελλοντικά άγνωστα, κυρίως στο πώς θα αντιδράσει το Ισραήλ - και ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου έχει ορκιστεί να ανταποδώσει σε οποιαδήποτε επίθεση εντός των συνόρων του - και στη συνέχεια πώς θα αντιδράσουν το Ιράν και άλλοι σε αυτό.

Με τόσες πολλές μεταβλητές στο παιχνίδι, είναι δύσκολο να γνωρίζουμε αν μια ιρανική απάντηση στην επίθεση στη Δαμασκό θα αποκαταστήσει την αποτροπή στα μάτια της Τεχεράνης ή θα προκαλέσει ένα ευρύτερο φάσμα επιθέσεων από πολλά μέρη που θα αποσταθεροποιήσουν περαιτέρω μια ήδη ασταθή περιοχή.