Παραβίαση της Συνθήκης της Λωζάνης ο διωγμός των Ελλήνων από την Κωνσταντινούπολη το 1964

Η 16η Μαρτίου 1964 είναι μια μελανή ημερομηνία για τους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης. Έχουν περάσει ακριβώς 60 χρόνια από το διωγμό κι ο Τούρκος καθηγητής Πολιτικών Επιστημών, Μπασκίν Οράν, λέει ανοιχτά πλέον ότι οι απελάσεις του ’64 ήταν μία κατάφωρη παραβίαση της Λωζάνης.

Επικαλούμενη τα γεγονότα της Κύπρου ως λόγο, η κυβέρνηση Ινονού ζήτησε από Έλληνες που έφεραν ελληνικά διαβατήρια στην Κωνσταντινούπολη να εγκαταλείψουν τη χώρα το συντομότερο δυνατό, παρόλο που τα παιδιά τους ήταν Τούρκοι πολίτες.

Η τουρκική κυβέρνηση κατήγγειλε μονομερώς τη Συμφωνία Διαμονής, Εμπορίου και Ταξιδιού της 30ής Οκτωβρίου 1930 στις 16 Μαρτίου 1964, με αποτέλεσμα 8.600 άνθρωποι να απελαθούν με μόνο 200 TL στην τσέπη τους (22$ τότε) και μια βαλίτσα 20 κιλών με τα προσωπικά τους αντικείμενα. Με μυστικό διάταγμα κατασχέθηκαν επίσης 2.902 ακίνητα. Χρειάστηκε επίσης να φύγουν κι άλλοι 30.000 Έλληνες τουρκικής υπηκοότητας, επειδή μέλη της οικογένειάς τους απελαύνονταν και δεν μπορούσαν να τους αφήσουν, αλλά και λόγω του ανθελληνικού κλίματος που επικρατούσε.

Σύμφωνα με τον Μπασκίν Οράν, παραβιάστηκε πρώτον το άρθρο 38 της συνθήκης της Λωζάνης που προβλέπει ότι «η τουρκική κυβέρνηση αναλαμβάνει να προστατεύσει τις ελευθερίες όλων όσοι κατοικούν στην Τουρκία ανεξαρτήτως εθνικότητας».

Δεύτερον, αυτοί οι Έλληνες υπήκοοι είχαν κηρυχθεί etabli στην Κωνσταντινούπολη με βάση το άρθρο 2/α της Συμφωνίας Υποχρεωτικής Ανταλλαγής της Λωζάνης του Ιανουαρίου 1923. Επιπλέον, υπάρχει και μια άλλη σημαντική παραβίαση της Λωζάνης: η παραβίαση της πληθυσμιακής ισορροπίας. Όταν έγινε η Συμφωνία Ανταλλαγής, είχαν απομείνει περίπου 120.000 Έλληνες στην Κωνσταντινούπολη, αλλά σήμερα υπάρχουν περίπου 120.000 Μουσουλμάνοι στη Δυτική Θράκη, ενώ στην Κωνσταντινούπολη έχουν απομείνει περίπου 2.000 Έλληνες σήμερα. Ούτε η εισβολή του 1974 στην Κύπρο δεν προκάλεσε τέτοια εξαφάνιση της ελληνικής μειονότητας όσο το 1964, λέει χαρακτηριστικά ο Μπασκίν Οράν.

Οι συνέπειες στον τουρκικό κοινωνικό ιστό

Οι συνέπειες αυτών των γεγονότων ήταν εμφανείς και στην τουρκική κοινωνία. Οι Έλληνες κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης αντικαταστάθηκαν από αυτούς που ήρθαν από την Ανατολία για να βρουν δουλειά. Η Κωνσταντινούπολη έχει γίνει φτωχότερη από κάθε άποψη, ειδικά από άποψη πολιτισμού, σύμφωνα με τον Οράν. Ως αποτέλεσμα των γεγονότων του 1964 και του 1974, λεηλατήθηκαν πολλές ελληνικές περιουσίες.

Τα γεγονότα του 1964 άνοιξαν επίσης το δρόμο για αντίποινα από την Ελλάδα, που άρχισε να απελαύνει μουσουλμάνους που ζούσαν στα Δωδεκάνησα (Κως και Ρόδος) και απαγόρευσε το κάλεσμα για προσευχή από τους μιναρέδες των τζαμιών. Όλα αυτά μας θυμίζουν το θλιβερό ρητό για τα δικαιώματα των μειονοτήτων: «Όταν οι ελέφαντες τσακώνονται, το γρασίδι ποδοπατιέται», λέει ο Οράν.