Κίνα: Φυλακίστηκε για 4 χρόνια γιατί αποκάλυψε την αλήθεια για τον κορονοϊό - Θα απελευθερωθεί;

Σε τέσσερα χρόνια φυλάκισης καταδικάστηκε δημοσιογράφος στην Κίνα για το ρεπορτάζ της στην αρχή της πανδημίας του κορονοϊού στη Γουχάν. Η Ζανγκ Ζαν εξέτισε την ποινή της και, σύμφωνα με τη δικαστική απόφαση, αναμένεται να αφεθεί ελεύθερη τη Δευτέρα (13/05).

Η πρώην δικηγόρος υπήρξε μία από τους λίγους ανεξάρτητους Κινέζους δημοσιογράφους που έκαναν ρεπορτάζ στη Γουχάν μετά τον πλήρη αποκλεισμό της κινεζικής πόλης των 11 εκατομμυρίων κατοίκων. Η ίδια μετέδιδε τα πράγματα αφιλτράριστα, και στους χρόνους που συνέβαιναν, την ίδια στιγμή που οι κινεζικές αρχές επέβαλαν αυστηρή λογοκρισία στην κάλυψη των μέσων μαζικής ενημέρωσης.

Συνελήφθη τον Μάιο του 2020 και καταδικάστηκε μήνες αργότερα σε τέσσερα χρόνια φυλάκισης για «διαπληκτισμό και πρόκληση προβλημάτων» - μια κατηγορία που χρησιμοποιείται συνήθως από την κινεζική κυβέρνηση για να στοχοποιήσει αντιφρονούντες και ακτιβιστές για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Σύμφωνα με την απόφαση του δικαστηρίου, η ποινή της Ζανγκ ολοκληρώθηκε τη Δευτέρα. Υποστηρικτές της δημοσιογράφου και ομάδες για τα ανθρώπινα δικαιώματα καλούν την κινεζική κυβέρνηση να αφεθεί πράγματι ελεύθερη εντός χρονοδιαγράμματος.

«Εξαιρετικά ανησυχητικά σημάδια»

Η συνήγορος της εκστρατείας Free Zhang Zhan με έδρα τη Βρετανία,  Τζέιν Γουάνγκ, σημείωσε στο CNN ότι, «μέχρι στιγμής, δεν έχουμε λάβει καμία επιβεβαίωση ότι η Ζανγκ Ζαν έχει βγει από τη φυλακή και βρίσκεται στο σπίτι με την οικογένειά της. Είμαστε όλοι ακόμη σε αναμονή». Όπως πρόσθεσε, «καταλαβαίνω ότι, οι γονείς και ο αδελφός της δέχονται τεράστιες πιέσεις αλλά και τηλεφωνικές απειλές να μην παραχωρούν συνεντεύξεις στα μέσα ενημέρωσης. Οι φίλοι της επίσης δεν απαντούν σχετικά στα τηλεφωνήματα. Πρόκειται για εξαιρετικά ανησυχητικά σημάδια». Μέσω ανάρτησής τους στο X την Παρασκευή (10/05), οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (RSF) που το 2021, απένειμαν στη Ζανγκ το Βραβείο Ελευθερίας του Τύπου, κάλεσαν τη διεθνή κοινότητα «να ασκήσει πιέσεις στις αρχές προκειμένου να εξασφαλιστεί η άνευ όρων απελευθέρωσή της τη Δευτέρα».

Η Ζανγκ, στις αρχές Φεβρουαρίου του 2020, και λίγες μέρες αφότου η Γουχάν μπήκε σε lockdown, ταξίδεψε περίπου 650 χιλιόμετρα, από τη Σανγκάι, προκειμένου να κάνει ρεπορτάζ για την εξάπλωση του κορονοϊού και τις προσπάθειες των αρχών να τον περιορίσουν. Την ίδια στιγμή, το καθεστώς λογοκρισίας στα κρατικά και ιδιωτικά κινεζικά μέσα ενημέρωσης αυστηροποιούνταν. Η δημοσιογράφος κατέγραφε την καθημερινότητα στην αποκλεισμένη Γουχάν για περισσότερους από τρεις μήνες, καθώς και τη σκληρή πραγματικότητα που αντιμετώπιζαν οι κάτοικοι της πόλης – από τα υπερπλήρη νοσοκομεία μέχρι τα άδεια καταστήματα. Στον υπόλοιπο κόσμο, την ίδια στιγμή, οι κυβερνήσεις έπαιρναν μέτρα προληπτικά, για την επικείμενη εξάπλωση του ιού. Η Ζανγκ δημοσίευε τις παρατηρήσεις, τις φωτογραφίες και τα βίντεό της στο WeChat, το Twitter και το YouTube - τα δύο τελευταία, στην Κίνα, είναι αποκλεισμένα.

Σε ένα από τα βίντεο, στο οποίο καταγράφεται η ίδια δύο εβδομάδες μετά την άφιξή της στη Γουχάν, η ίδια αναφέρει: «Δεν μπορώ να βρω τίποτα γιατί όλα είναι απαγορευμένα. Αυτό είναι το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα αυτή τη στιγμή – οποιαδήποτε αντίθετη άποψη από την επίσημη θέση της, μπορεί να χαρακτηριστεί ως φήμη και να απορριφθεί. Ακόμα και οι δικές μας φωνές είναι εκτός του ελέγχου μας. Στο όνομα της πρόληψης της πανδημίας μας φυλακίζουν και περιορίζουν την ελευθερία μας. Αν δεν μπορούμε να έχουμε πρόσβαση στην αλήθεια, αν δεν μπορούμε να “σπάσουμε το μονοπώλιο” της αλήθειας, ο κόσμος για εμάς δεν θα έχει νόημα». Στα μέσα Μαΐου, οι αναρτήσεις της Ζανγκ έπαψαν. Στη συνέχεια, αποκαλύφθηκε ότι συνελήφθη από την αστυνομία και μεταφέρθηκε πίσω στη Σανγκάι.

«Η Κίνα διέπεται από το κράτος δικαίου»

Σε συνέντευξή τύπου τη Δευτέρα, το κινεζικό υπουργείο εξωτερικών αρνήθηκε να επιβεβαιώσει ότι, πράγματι, η δημοσιογράφος έχει αποφυλακιστεί. Ο εκπρόσωπος τύπου του υπουργείου, Γουανγκ Γουεμπίν, ισχυρίστηκε πως, «δε γνωρίζω τις σχετικές πληροφορίες, αλλά αυτό που μπορώ να επιβεβαιώσω είναι ότι, η Κίνα, είναι μία χώρα που διέπεται από το κράτος δικαίου. Όποιος παραβιάζει τον νόμο θα πρέπει να τιμωρείται. Ταυτόχρονα, η Κίνα προστατεύει πλήρως τα νόμιμα δικαιώματα κατηγορούμενων και κρατούμενων, όπως ορίζει η νομοθεσία».

Δικηγόροι των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που ασχολούνται με τα όσα συμβαίνουν στην Κίνα, πάντως, ισχυρίζονται ότι είναι πιθανό η Ζανγκ, ακόμα κι αν βγει από τη φυλακή, να ζει υπό στενή παρακολούθηση. «Το ότι αποφυλακίζεται δε σημαίνει ότι θα είναι ελεύθερη», σημείωσε ο διευθυντής έρευνας στην ομάδα υπεράσπισης Freedom House στην Κίνα, ο Γιακιού Γουάνγκ. «Αν το ιστορικό των κινεζικών αρχών αποτελεί ένδειξη, η Ζανγκ Ζαν θα αντιμετωπίση συνεχείς παρενοχλήσεις και παρακολουθήσεις. Αλλά, αν και η στάση κατά το παρελθόν της δημοσιογράφου αποτελεί ένδειξη αντίστοιχα, η ίδια θα συνεχίσει να αγωνίζεται ενάντια στις προσπάθειες φίμωσής της», είπε.

«Επαίσχυντη επίθεση της κινεζικής κυβέρνησης απέναντι στα ανθρώπινα δικαιώματα»

Η επικεφαλής της Διεθνούς Αμνηστίας στην Κίνα, Σάρα Μπρουκς, δήλωσε ότι ανησυχεί για τους περιορισμούς που μπορεί να επιβληθούν στη δημοσιογράφο, όσον αφορά τα ταξίδια αλλά και τις επαφές της με συγγενείς και άλλους – ιδιαίτερα εντός της χώρας. «Εξαρχής δεν έπρεπε να έχει φυλακιστεί. Τώρα, αφού εξέτισε την ποινή της, ελπίζουμε για την ίδια και την οικογένειά της, να έχουν μία ασφαλή επανένωση. Αλλά και, εφόσον το επιλέξει, να μπορέσει να επιστρέψει στο έργο της για τα ανθρώπινα δικαιώματα», υπογράμμισε και πρόσθεσε πως, «η φυλάκιση της Ζανγκ Ζαν υπήρξε μία επαίσχυντη επίθεση της κινεζικής κυβέρνησης απέναντι στα ανθρώπινα δικαιώματα. Η απελευθέρωσή της πρέπει να σηματοδοτήσει μία νέα αρχή».

Οι υποστηρικτές της, πάντως, και οι ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκφράζουν ανησυχίες και για τη δυνατότητα πρόσβασης της δημοσιογράφου στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, ακόμα και μετά την απελευθέρωσή της, ενώ κάνουν λόγο για την κακή κατάσταση της υγείας της κατά τη διάρκεια της φυλάκισής της. Από την ημέρα σύλληψής της η 40χρονη έχει προβεί σε αλλεπάλληλες απεργίες πείνας. Μάλιστα, νοσηλεύτηκε για ένα μικρό χρονικό διάστημα. Το 2021, η μητέρα της Ζανγκ δήλωσε ότι, η κόρη της είχε χάσει τόσο πολύ βάρος, που δεν είχε δύναμη να κρατήσει το κεφάλι της όρθιο. Όπως τόνισε, υπήρχε άμεση ανάγκη ιατρικής περίθαλψης. Κατά τη διάρκεια της προηγούμενες απεργίας πείνας της, η Διεθνής Αμνηστία ισχυρίστηκε ότι η Ζανγκ ήταν αλυσοδεμένη ενώ σιτιζόταν παρά τη θέλησή της – πρακτική που συγκαταλέγεται στη λίστα της οργάνωσης με τα βασανιστήρια. Το κινεζικό ΥΠΕΞ δεν απάντησε στους ισχυρισμούς για κακομεταχείριση της κρατούμενης.

Ωστόσο, σε μία μακροσκελή ενημέρωση που είχε δημοσιοποιήσει τον Ιούλιο του 2020, αρνήθηκε ότι η κινεζική κυβέρνηση είχε κινηθεί ενάντια σε δημοσιογράφους που «άσκησαν το δικαίωμά τους στην ελευθερία του λόγου στο διαδίκτυο» κατά τη διάρκεια της πανδημίας. «Στην Κίνα, κανείς δεν τιμωρείται απλώς και μόνο επειδή κάνει παρατηρήσεις. Καθ’ όλη τη διάρκεια της αντιμετώπισής της απέναντι στον COVID-19, η κυβέρνηση διαχειρίστηκε την κατάσταση με ανοιχτό και διαφανή τρόπο ενώ έχει καταφέρει να φέρει ευρέως αναγνωρισμένα αποτελέσματα», σημειωνόταν εκεί.

Η Ζανγκ είναι μία μόνο από τους ανεξάρτητους δημοσιογράφους που συνελήφθησαν ή και εξαφανίστηκαν μετά την έναρξη της πανδημίας, καθώς οι αρχές της χώρας κατέστειλαν την ενημέρωση. Την ίδια στιγμή, τα προπαγανδιστικά μέσα ενημέρωσης έκαναν υπερπροσπάθεια να παρουσιάσουν την αντίδραση του Πεκίνου ως αποτελεσματική και έγκαιρη. Η Κίνα είναι από τις χώρες με τη μεγαλύτερη λογοκρισία σε δημοσιογράφους στον κόσμο, σύμφωνα με τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα. Η χώρα έρχεται 172η θέση μεταξύ 180, στην παγκόσμια κατάταξη της οργάνωσης για τον ετήσιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου.