Η Χάλκη ως γέφυρα αναθέρμανσης των τουρκο-δυτικών σχέσεων;

Ως άλλο βήμα προς την αναθέρμανση των σχέσεων της Άγκυρας με τη Δύση βλέπουν στην Τουρκία την πρόσφατη επίσκεψη του Τούρκου υπουργού Παιδείας, Γιουσούφ Τεκίν, στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, μια επίσκεψη που έχει πυροδοτήσει συζητήσεις στο δημόσιο λόγο. Η επαναλειτουργία της Σχολής, ένα ζήτημα διαχρονικά φορτισμένο με πολιτικές και θρησκευτικές εντάσεις, εκτιμάται από Τούρκους αναλυτές ότι ενδεχομένως εντάσσεται στο πλαίσιο επίδειξης ευρύτερων μεταρρυθμιστικών προσπαθειών της τουρκικής κυβέρνησης.

Ο αρθρογράφος, Αρίφ Μπεκί, στην εφημερίδα Καράρ σε άρθρο του με τίτλο «Μην θεωρηθεί ότι η Θεολογική Σχολή είναι αντάλλαγμα για την Αγία Σοφία», αναφέρεται θετικά στην επαναλειτουργία της Σχολής και τονίζει τα πλεονεκτήματα που θα μπορούσε να αποκομίσει η Τουρκία από αυτό το γεγονός στις σχέσεις της με τη Δύση.

«Όταν ο Τεκίν, ο υπουργός Εθνικής Παιδείας, πήγε το περασμένο Σαββατοκύριακο στη Σχολή για να επιθεωρήσει τα έργα αποκατάστασης, όλα έγιναν αντιληπτά. Στην πραγματικότητα, ήταν μια κίνηση προϊδεασμού για να παίξει η κυβέρνηση το χαρτί της Θεολογικής Σχολής, το οποίο κρατούσε στα χέρια της εδώ και αρκετό καιρό. Ο πρόεδρος Ερντογάν είχε δώσει σχετική εντολή να μελετηθεί ο τρόπος βάσει του οποίου θα μπορούσε να επαναλειτουργήσει η Σχολή. Τίποτα πιο ξεκάθαρο!».

Ο αρθρογράφος τονίζει ότι η επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης δεν πρέπει να θεωρηθεί αντάλλαγμα για την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί.

«Δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Αν πρέπει να γίνει μια χειρονομία, τουλάχιστον θα πρέπει να γίνει με ξεκάθαρο και ολοκληρωμένο τρόπο, όχι με αμηχανία. Φοβάμαι ότι αν συνεχιστεί η χαλάρωση με τη Δύση, προσποιούμενοι σκληρή στάση προς χάριν του εγχώριου λαϊκισμού και ρίχνοντας στάχτη στα μάτια κρατώντας εχθρική στάση σε θρησκευτικές υποθέσεις, τα πλεονεκτήματα θα χαθούν».

Καμουφλάζ η επίσκεψη στη Χάλκη

Κατά τη συμμετοχή του σε τηλεοπτική εκπομπή στο αντιπολιτευόμενο κανάλι Halk TV, ο Αρίφ Μπεκί υποστηρίζει αυτή η επίσκεψη του Τούρκου υπουργού Παιδείας αποτελεί ένα είδος καμουφλάζ, ‘μία στάχτη στα μάτια’, με σκοπό να διατηρηθεί η εικόνα μιας προσπάθειας μεταρρύθμισης από την κυβέρνηση Ερντογάν.

«Ο πραγματικός λόγος της επίσκεψης... Υπάρχει καμουφλάζ σε αυτή τη δουλειά, είναι ξεκάθαρο, κατεργάρη! Η επίσκεψη δεν έγινε για να επιθεωρήσει τις εργασίες αποκατάστασης, αλλά πήγε εκεί για να ανοίξει τη Σχολή».

Ο Τούρκος αναλυτής αναδεικνύει την παράδοξη πολιτική που χαρακτηρίζει τη σχέση του Ερντογάν με τη Δύση. Από τη μία πλευρά, ο Ερντογάν υποδαυλίζει την έχθρα απέναντι στη Δύση για λόγους λαϊκισμού, ωστόσο, από την άλλη, προσεγγίζει τη Δύση και επιδιώκει θετικές σχέσεις λόγω οικονομίας.

«Από τη μία πλευρά, συνεχίζει να υποδαυλίζει την έχθρα κατά της Δύσης, αλλά από την άλλη πλευρά, θέλει να έρθει πιο κοντά στη Δύση και δεν το κρύβει. Θέλει να δημιουργήσει καλές σχέσεις με τη Δύση. Θέλει να τα πάει καλά με τη Δύση. Θέλει επίσης να λειάνει τις σχέσεις με τη Δύση, αλλά θέλει να τις λειάνει, προσποιούμενος ότι σκληραίνει με τη Δύση».

Ο Αρίφ Μπεκί επισημαίνει ότι στην πρόσφατη επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Άγκυρα έγινε μία πιθανή ανταλλαγή πολιτικών "χαρτιών" μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας. Η αθόρυβη εξέλιξη στο ζήτημα της Θεολογικής Σχολής αποδεικνύει -κατά τον Τούρκο αναλυτή- μία "κρυφή προετοιμασία" για την επαναλειτουργία.

«Πριν από 3 εβδομάδες, ο Έλληνας πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης ήρθε στην Τουρκία για επίσκεψη στην Άγκυρα. Πριν από την άφιξή του, έδωσε σήμα ότι θα φέρει το θέμα αυτό στο τραπέζι. Ο πρόεδρος δήλωσε επίσης ότι θα το συζητήσουν στην κοινή συνέντευξη Τύπου. Προφανώς, αυτό συζητήθηκε κατά τη διάρκεια της συνάντησης. Αλλά γιατί κρύβετε από τον υπηρέτη αυτό που γνωρίζει ο Θεός;  Ας μην αφήσουμε να ειπωθεί ότι άνοιξαν τη Σχολή της Χάλκης με αντάλλαγμα την Αγία Σοφία. Γι' αυτό το λόγο αυτό το έργο διεξάγεται αθόρυβα; Υπάρχει μια προετοιμασία».

Σύμφωνα με την ανάλυση του Αρίφ Μπεκί, η κυβέρνηση Ερντογάν κρατά στα χέρια της το "χαρτί" της Θεολογικής Σχολής και επιλέγει να το χρησιμοποιήσει αυτή τη στιγμή για να λειάνει περαιτέρω τις σχέσεις με τη Δύση.

«Γίνεται μια χειρονομία προς τη Δύση. Μια χειρονομία αποκλιμάκωσης... Για τον ίδιο λόγο που πραγματοποιείται αποκλιμάκωση και με τον Σίσι, κ.λπ. Η κυβέρνηση κρατάει στα χέρια της εδώ και καιρό το ατού της Θεολογικής Σχολής. Τώρα θα παίξει αυτό το χαρτί εναντίον της Δύσης. Αυτή είναι μια χειρονομία λείανσης».

Ενώ ο Μπεκί επισημαίνει την πιθανή κρυφή ατζέντα πίσω από την κίνηση αυτή και την υπόκωφη προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεων με τη Δύση, ο δημοσιογράφος Γιαβούζ Ογχάν αποδίδει την επανεμφάνιση της συζήτησης στην προσπάθεια μεταρρυθμίσεων που έχει στα σκαριά η κυβέρνηση.

«Η πρωτοβουλία για το άνοιγμα της Σχολής ήρθε στο προσκήνιο ως μέρος του πακέτου μεταρρυθμίσεων. Είναι μέρος του μεταρρυθμιστικού πακέτου του αντιπροέδρου του κόμματος ΑΚ και είναι ένα θέμα που συζητείται στην Τουρκία εδώ και χρόνια».

«Δεν πρέπει να περιμένουμε αντάλλαγμα»

Ο δημοσιογράφος και καθηγητής Μενσούρ Ακγκιούν, επισημαίνει το ίδιο. Ότι η επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, πέρα από το συμβολικό της χαρακτήρα ως προς την προώθηση της θρησκευτικής ελευθερίας, μπορεί να σηματοδοτήσει μια νέα εποχή μεταρρυθμίσεων στην Τουρκία. Σε αντίθεση με τις παλαιότερες πρακτικές της αμοιβαιότητας, η υιοθέτηση μιας προσέγγισης που δείχνει ότι εστιάζει σε πραγματικές μεταρρυθμίσεις, μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την διεθνή εικόνα της χώρας. Η επαναλειτουργία της Σχολής θα μπορούσε να επαναφέρει την Τουρκία στο προσκήνιο της διεθνούς σκηνής ως μια χώρα που σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θρησκευτικές ελευθερίες, ενισχύοντας την ήπια δύναμή της και αποκαθιστώντας την εικόνα της.

«Φαίνεται πως η Θεολογική Σχολή της Χάλκης θα ανοίξει επιτέλους. Η επίσκεψη του υπουργού Εθνικής Παιδείας στη Σχολή είναι εξαιρετικά σημαντική και πολύτιμη. Όσο και αν πρόκειται για θέμα μεταρρυθμίσεων, αν ανοίξει η Σχολή, ένα εξωτερικό πρόβλημα που ορίζει τις σχέσεις της Τουρκίας με τον υπόλοιπο κόσμο σε συνδυασμό με τις πραγματικές μεταρρυθμίσεις που θα κάνει η Τουρκία στο εσωτερικό της, χωρίς να περιμένει αντάλλαγμα αμοιβαιότητας, θα αλλάξει σε μεγάλο βαθμό το πρόβλημα της αντίληψης της εικόνας της χώρας διεθνώς. Μεταξύ των πραγματικών μεταρρυθμίσεων είναι η εδραίωση του Κράτους Δικαίου και η πλήρης συμμόρφωση με τις αποφάσεις του ΕΔΑΔ και του Συνταγματικού Δικαστηρίου, έτσι ώστε η Τουρκία να έχει την ευκαιρία να χρησιμοποιήσει την ήπια δύναμή της για να πείσει και πάλι, όπως πριν από 15 χρόνια».