Κλιματική αλλαγή: Άνευ προηγουμένου η υπερθέρμανση από ανθρώπινες δραστηριότητες – Αποκαρδιωτικά στοιχεία

Απαισιόδοξα είναι τα νέα για το μέλλον του πλανήτη, με δεκάδες διακεκριμένους ερευνητές να αναφέρουν σε νέα μελέτη πως η υπερθέρμανση που προκαλείται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες έχει πλέον αποκτήσει «ρυθμό άνευ προηγουμένου» και το ενδεχόμενο να περιοριστεί η άνοδος της θερμοκρασίας στον 1,5° Κελσίου είναι σχεδόν μη εφικτό.

«Η αύξηση της θερμοκρασίας που προκαλείται από τον άνθρωπο αυξήθηκε φθάνοντας ρυθμό άνευ προηγουμένου στα χρονικά των μετρήσεων» την περίοδο 2014-2023, επισημαίνουν οι επιστήμονες στη μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Earth System Science Data. 

Πρόκειται για στοιχεία που συγκέντρωσαν 60 διακεκριμένοι ερευνητές, με βάση στις μεθόδους της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή, των ειδικών για το κλίμα του ΟΗΕ. Η συγκεκριμένη μελέτη περιέχει επικαιροποιημένα στοιχεία, βασιζόμενη στα πιο πρόσφατα, χωρίς να περιμένει τον επόμενο κύκλο εκτιμήσεων της Διακυβερνητικής Επιτροπής, που θα δημοσιοποιηθεί σε χρόνια.

Πόσο έχει αυξηθεί η θερμοκρασία 

Σε σύγκριση με την προβιομηχανική περίοδο, η ανθρωπογενής αύξηση της θερμοκρασίας έφθασε τον 1,19° Κελσίου αυτή τη δεκαετία, αναφέρει — μέγεθος αυξημένο κατά πολύ σε σύγκριση με τους πιο πρόσφατους αριθμούς της Διακυβερνητικής Επιτροπής, που είχαν δοθεί στη δημοσιότητα πριν από έναν χρόνο (+1,14° Κελσίου την περίοδο 2013-2022).

Μόνο το 2023, η αύξηση της θερμοκρασίας που αποδίδεται στην ανθρώπινη δραστηριότητα έφθασε τον 1,31° Κελσίου. Η συνολική αύξηση της θερμοκρασίας έφθασε τον 1,43° Κελσίου, συνυπολογιζομένων φυσικών παραγόντων, όπως το φαινόμενο Ελ Νίνιο.

Ρεκόρ στις εκπομπές αερίων

Οι επιστήμονες αυτοί έχουν σκοπό να δίνουν στη δημοσιότητα νεότερα δεδομένα κάθε χρόνο καθώς η τρέχουσα δεκαετία χαρακτηρίζεται αποφασιστικής σημασίας για τους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού (2015), η οποία φιλοδοξούσε να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από τους 2° Κελσίου, και συγκεκριμένα στον 1,5° Κελσίου.

Η επιστημονική δημοσίευση καταγράφεται καθώς αντιπροσωπείες των χωρών του κόσμου συναντώνται στη Βόννη στο πλαίσιο της προσπάθειας να προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις ενόψει της COP29, η οποία προβλέπεται να διεξαχθεί στο Μπακού στα τέλη της χρονιάς (11η-12η Νοεμβρίου).

Η αύξηση της θερμοκρασίας οφείλεται τόσο στις εκπομπές αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου —κυρίως λόγω της καύσης ορυκτών καυσίμων (πετρελαίου, αερίου, άνθρακα)—, που έχουν φθάσει σε επίπεδα ρεκόρ: περίπου 53 δισεκ. τόνους ισοδύναμου CO2 την περίοδο 2013-2022. Ανήλθαν σε 55 δισεκ. τόνους μόνο το 2022.

Ακόμη μια αιτία, επισημαίνουν οι επιστήμονες, είναι ότι κάποια μικροσωματίδια που μόλυναν τον αέρα αλλά αντανακλούσαν το φως του ήλιου και επέτρεπαν να σχηματίζονται κάποια σύννεφα.

«Ο βασικός λόγος είναι ο καθαρισμός της ρύπανσης του αέρα, αρχικά στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, και πιο πρόσφατα στην Ασία, ιδιαίτερα στην Κίνα», δήλωσε ο Γκλεν Πίτερς του Κέντρου Διεθνούς Έρευνας για το Κλίμα του Όσλο στο Γαλλικό Πρακτορείο.

Ορισμένοι από τους ερευνητές θεωρούν πως αυτό οφείλεται στους πιο αυστηρούς κανόνες για τις θαλάσσιες μεταφορές που υιοθετήθηκαν πρόσφατα. Όμως η μείωση των εκπομπών διοξειδίου του θείου, εδικά στον τομέα του άνθρακα, άρχισε τα χρόνια του 1980, κατά τον Γκλεν Πίτερς.

Κρίσιμη η δεκαετία 

Οι στόχοι για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα —το περιθώριο ελιγμών, που εκφράζεται στη συνολική ποσότητα CO2 που μπορεί να εκλυθεί διατηρώντας πιθανότητα 50% να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας στον 1,5° Κελσίου— συρρικνώνονται.

Ο λεγόμενος «προϋπολογισμός» αυτός δεν είναι πλέον παρά 200 δισεκ. τόνοι, δηλαδή ποσότητα ίση με τις εκπομπές πέντε ετών στον τρέχοντα ρυθμό, έναντι περίπου 250 δισεκ. που ήταν, κατά τους αριθμούς της Διακυβερνητικής Επιτροπής, πριν από έναν χρόνο.

«Αυτή είναι κρίσιμη δεκαετία», τονίζουν οι συγγραφείς. «Μπορούμε να περιμένουμε ότι η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 1,5° Κελσίου θα γίνει ή θα ξεπεραστεί μέσα στα επόμενα χρόνια», αν δεν υπάρξει μείωση οφειλόμενη για παράδειγμα σε ηφαιστειακή έκρηξη.

Όμως «αυτή είναι επίσης η δεκαετία που μπορεί να περιμένουμε ότι οι παγκόσμιες εκπομπές θα φθάσουν στην κορύφωσή τους και θα αρχίσουν να μειώνονται κατά πολύ», προσθέτουν οι επιστήμονες.

Παρά τα επίπεδα ρεκόρ, ο ρυθμός αύξησης των εκπομπών CO2 μειώθηκε αυτή τη δεκαετία σε σύγκριση με τα χρόνια του 2000. Η έκθεση προσφέρει «λίγη αισιοδοξία», σύμφωνα με τον Πιρς Φόρστερ του πανεπιστημίου του Λιντς, εκ των βασικών συγγραφέων της μελέτης.

«Οι εκπομπές αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου αυξάνονται με πιο βραδύ ρυθμό από ό,τι το 2000, αλλά αυξάνονται πάντα» και όσο οι συγκεντρώσεις τους «συνεχίζουν να αυξάνονται», η αύξηση της θερμοκρασίας «θα συνεχίζεται επίσης», υπογράμμισε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Πιερ Φρίντλινγκσταϊν του πανεπιστημίου του Έξετερ. «Πρέπει να μειωθούν στις μηδενικές καθαρές εκπομπές», προειδοποιεί. 

Επτά εκατομμύρια θάνατοι ετησίως από τη ρύπανση

Υπολογίζεται ότι η ρύπανση του αέρα σε εξωτερικούς και εσωτερικούς χώρους συνδέεται με περισσότερους από επτά εκατομμύρια πρόωρους θανάτους ετησίως, από τους οποίους πάνω από το 50% οφείλονται σε καρδιαγγειακά αίτια, σύμφωνα με άλλη μελέτη που έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό του Αμερικανικού Κολεγίου Καρδιολογίας.

Κατά τη διάρκεια των κυμάτων καύσωνα ο κίνδυνος καρδιαγγειακής θνησιμότητας που σχετίζεται με τη ζέστη μπορεί να αυξηθεί κατά περισσότερο από 10%. Επιπλέον, σε παγκόσμιο επίπεδο ο καπνός των πυρκαγιών εκτιμάται ότι ευθύνεται για 339.000 έως 675.000 πρόωρους θανάτους ετησίως.

Οι επιστήμονες υπογραμμίζουν ότι υπάρχει επείγουσα ανάγκη να βελτιωθεί η παρακολούθηση αυτών των ρύπων για τον εντοπισμό των κοινοτήτων που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο και για την καλύτερη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η έκθεση σε συγκεκριμένους ρύπους αυξάνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου.